Waarom worden bepaalde ingrepen of behandelingen niet in Nederland uitgevoerd?
Op sociale media zie je steeds vaker inzamelacties voor peperdure operaties in het buitenland. Waarom gaan mensen naar het buitenland voor operaties? En wat zijn de voor- en nadelen hiervan? Radar zoekt het voor je uit en vraagt het aan de betrokken organisaties.
In Nederland bepalen de beroepsgroepen, zorgprofessionals, wanneer behandelingen of operaties officieel mogen worden uitgevoerd. “Op basis van klinisch onderzoek bepalen zij of (nieuwe) behandelingen effectief zijn voor patiënten en even goed zijn als ‘de zorg die men pleegt te bieden’, ofwel de zorg die al beschikbaar is”, aldus een woordvoerder van het Zorginstituut.
Wanneer een behandeling effectief bewezen is, kun je aannemen dat het voldoet aan de ‘stand van de wetenschap en praktijk’. De nieuwe behandeling wordt opgenomen in de richtlijnen van de betreffende beroepsgroep.
Het Zorginstituut benadrukt dat zij zelf geen wetenschappelijk onderzoek uitvoert en bepalen slechts voor een klein deel van alle behandelingen in het basispakket of die worden vergoed.
Vergoeding
In overleg met zorgverzekeraars kan deze zorg vervolgens gedekt worden door de basisverzekering. Behandelingen door medisch specialisten vallen onder het zogenaamde 'open deel' van het basispakket. Dit 'open' betekent dat de zorg automatisch in het basispakket kan worden opgenomen, zodra zorgverleners en zorgverzekeraars het erover eens zijn dat de behandeling effectief is. “Het houdt in dat het basispakket geen gedetailleerde lijst met behandelingen bevat, maar een aantal criteria waaraan zorg moet voldoen om vergoed te mogen worden”, aldus het Zorginstituut.
Bij onduidelijkheid kan het Zorginstituut worden gevraagd een zogeheten standpunt in te nemen. “Dan doen wij een bindende uitspraak (op basis van beschikbaar, actueel wetenschappelijk onderzoek)of de zorg wetenschappelijk bewezen effectief is, en voor welke patiëntengroep”, aldus het Zorginstituut.
Open- en gesloten deel basispakket
Veel zorg in het ‘open deel’ van het basispakket wordt geregeld door professionele richtlijnen van zorgverleners. Deze richtlijnen zorgen ervoor dat de juiste zorg wordt geboden die bewezen effectief is en voldoet aan de wettelijke eisen. Het ‘open deel’ van het basispakket dekt alle medische behandelingen en hulpmiddelen, maar niet de geneesmiddelen, zo laat het Zorginstituut weten.
De geneesmiddelen vallen onder het 'gesloten deel' van het basispakket, waar de overheid volledige controle over heeft. Het Zorginstituut adviseert de minister van Volksgezondheid over nieuwe medicijnen, waarna de minister hierover een besluit neemt.
Waarom gaan mensen naar het buitenland voor bepaalde behandelingen of operaties?
Echter kiezen mensen er toch voor om in sommige gevallen naar het buitenland uit te wijken voor een behandeling of operatie. Mogelijke motieven zijn:
- De lange wachttijden in Nederland
- De behandeling is alleen in het buitenland mogelijk
- Een Nederlandse arts adviseert een internationaal erkende behandeling die in Nederland niet beschikbaar is.
Stichting Klachten en Geschillen meldt op hun site dat de zorgverzekering de operaties of behandelingen in het buitenland niet altijd dekt. Om voor vergoeding in aanmerking te komen, moet je aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo kan de behandeling volledig of deels vergoed als de behandeling ook in eigen land wordt vergoed.
Wanneer dit niet het geval is, is de zorgverzekering niet verplicht om de behandeling te vergoeden. Als de cliënt de behandeling zelf moet betalen, gaat het vaak om duizenden euro’s.
“Het kan gaan om experimentele behandelingen die in de ogen van de beroepsgroep(en) in Nederland nog niet bewezen effectief zijn en daarom hier niet worden aangeboden”, aldus het Zorginstituut.
Radar vroeg ook aan de Nederlandse Vereniging Ziekenhuizen (NVZ) waarom patiënten soms naar het buitenland gaan voor een operatie. De NVZ zei hierover het volgende: “De overheid zet in op passende zorg die bewezen effectief is en voldoet aan de stand van wetenschap en praktijk. Zorg die hieraan voldoet wordt door zorgverzekeraars vergoed vanuit de basisverzekering. Dit kan dus betekenen dat een behandeling die hieraan niet voldoet in Nederland niet wordt aangeboden of vergoed."
‘Goede zorg bieden’ staat voorop
Volgens het Zorginstituut houdt ‘goede zorg bieden’ in dat je mensen geen schade toebrengt. Dit is terug te vinden in de Nederlandse artseneed: ‘Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Ik zal aan de patiënt geen schade doen. Ik luister en zal hem goed inlichten’. Wanneer de effectiviteit van een behandeling (nog) niet vaststaat, moet iemand een ingreep ondergaan met onbekende resultaten en mogelijke risico’s.
Daarnaast mag niet iedere zorgverlener zomaar elke behandeling aanbieden. Sommige ingrepen mogen alleen worden uitgevoerd door ziekenhuizen met een vergunning daarvoor, de Wet bijzondere medische verrichting (Wbmv) Daarnaast bepaalt De Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (BIG) dat alleen geregistreerde artsen bepaalde medische handelingen mogen uitvoeren. De Inspectie Gezondheid en Jeugd houdt toezicht op medische handelingen die niet onder deze wet vallen.
Wat is de Wet bijzondere medische verrichtingen?
"Sommige medische ingrepen zijn zo bijzonder dat alleen aangewezen ziekenhuizen met een vergunning ze mogen uitvoeren. Dat geldt bijvoorbeeld voor open hartoperaties en bepaalde orgaantransplantaties. Dit staat in de Wet bijzondere medische verrichtingen (Wbmv). Ziekenhuizen of klinieken die bijzondere medische ingrepen willen uitvoeren moeten daarvoor een vergunning hebben. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) stelt de voorwaarden voor het krijgen van een vergunning vast. De voorwaarden staan in zogeheten planningsbesluiten."
Wat is de Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg?
"Het doel van de Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (BIG) is te zorgen dat de kwaliteit van de gezondheidszorg hoog is en blijft. Ook beschermt de Wet BIG patiënten tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen van zorgverleners.
Voor alle beroepen die in de Wet BIG zijn opgenomen, is sprake van een beschermde (beroeps)titel. Dit betekent dat iemand zich bijvoorbeeld alleen arts, verpleegkundige, logopedist of apothekersassistent mag noemen, als aan bepaalde wettelijke voorwaarde is voldaan. De Wet BIG kent twee vormen van titelbescherming:
- Beschermde beroepstitel: de beroepstitel mag alleen gebruikt door een persoon die de juiste opleiding heeft afgerond èn in het BIG-register staat. Dus alleen met een geldige BIG-registratrie als arts mag iemand zich arts noemen.
- Beschermde opleidingstitel: alleen iemand die de daarvoor aangewezen opleiding heeft afgerond, mag de titel die bij het beroep hoort, gebuiken. Dus iemand mag zich bijvoorbeeld alleen apothekersassistent noemen als de juiste opleiding is gevolgd en afgerond."
Een operatie in het buitenland, wat zijn de voor- en nadelen?
Omdat het doorgaans om behandelingen gaat die niet effectief bewezen zijn, kan het Zorginstituut hier geen antwoord op geven. “We weten niets over de geleverde kwaliteit van de behandeling in het buitenland.”
Als je overweegt een experimentele operatie in het buitenland te doen, bedenk dan dat de resultaten onbekend zijn en er mogelijke risico’s aan verbonden zijn. Laat je dus goed informeren.
Verantwoording
Radar stelde vragen aan zowel het Zorginstituut, Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) en Nederlandse Vereniging Ziekenhuizen. De NZA adviseerde telefonisch de vragen te stellen aan Het Zorginstituut. De Nederlandse Vereniging Ziekenhuizen (NVZ) benadrukt dat het Zorginstituut en de zorgverzekeraars de gestelde vragen beter konden beantwoorden. Het Zorginstituut verwijst Radar naast de gegeven uitleg naar zorgprofessionals.
Bronnen: Rijksoverheid, SKGZ, NVZ, NZA en Het Zorgintituut.