Hoe herken je nepblogs, -webshops en -datingsites?

Afgelopen weekend kwam de NOS met een verontrustend bericht: er zijn vele honderden nepdatingsites. Gebruikers werden opgelicht: zij zaten niet met bestaande singles te chatten maar met betaalde medewerkers, die opereerden onder een nepprofiel. Daar moesten ze ook nog eens 60 cent tot een euro per bericht voor betalen.

Er bestaat gelukkig al een Keurmerk Veilig Daten, in samenwerking met Thuiswinkel.org en de Consumentenbond. Maar daar zijn maar enkele datingsites bij aangesloten en er zijn wel tot 700 frauduleuze sites, aldus de Fraudehelpdesk. Die waarschuwt om kritisch te zijn, net als de Autoriteit Consument en Markt (ACM).

Soms worden mensen voor tonnen euro’s opgelicht. Brancheorganisaties willen actie vanuit de politie en de ACM, maar tot het zo ver is, moet je als consument zelf alert blijven.

Hoe de bendes die hierachter zitten te werk gaan, kun je – als waarschuwing – lezen in dit artikel (met tips) van de Fraudehelpdesk en dit artikel (ook met tips) uit Hart & Ziel (pdf).

Alarmbellen bij een nepblog

Soms is het bedrog op internet minder ingrijpend, maar vooral irritant of simpelweg brutaal. Zoals deze zogenaamde blog, die tot mij kwam via een Facebookadvertentie. Aanvankelijk denk je dat het een echte (hobby)weblog van een particulier persoon betreft. Maar niets is minder waar.

Toen ik wat beter keek, gingen al mijn alarmbellen rinkelen. Allereerst vanwege de tekst van deze zogenaamde Janneke Sanders (die ik niet terug kon vinden via Google, net zo min als de twee genoemde artsen). Van je spataderen afkomen in één week, gewoon thuis, dat klinkt al niet erg waarschijnlijk. Het hele ronkende verhaal van ‘Janneke’ is trouwens te mooi om waar te zijn. En eronder staan uitsluitend lovende reacties: ook al niet geloofwaardig.

Vervolgens scrol je met je muis over de reacties, over de icoontjes van Twitter en Facebook, over de kopjes ‘schrijf een reactie’, kortom over de hele pagina, en wat blijkt: nergens kun je op klikken, behalve op de links die doorverwijzen naar de productpagina waar je het product kunt bestellen.

Hiermee heb ik nog niet bewezen dat het product slecht is of dat er criminelen achter de webshop zitten (ik zou het niet weten, want ik ga er niet bestellen). Maar het is één grote advertentie en dus is er sprake van misleiding, omdat het allemaal geen echte mensen zijn. Ik snap best wel dat mensen hierin trappen, want het ziet er op het eerste gezicht namelijk wel echt uit als een blog.

Gesponsorde posts: als het maar duidelijk is

Als je door je timeline scrolt op Facebook word je ook overspoeld door advertenties. Er staat dan ‘voorgesteld bericht’ en linksbovenin zie je staan ‘gesponsord’. Dan weet je genoeg. Maar soms heb ik al geklikt, voordat ik door heb dat het een advertentie betreft. Een paar van mijn vrienden schijnen het dan ‘geliket’ te hebben. Irritant wellicht, maar op zich ook niet heel vervelend, zolang het maar duidelijk is.

Onder pseudoniem je eigen sportschool ophemelen

Waar het niet altijd duidelijk is dat je met reclame te maken hebt, is als je een - al dan niet populaire - blog van een écht persoon leest. Waar bloggers vroeger vanuit hun interesse blogden in hun vrije tijd, is het nu vooral een verdienmodel geworden.

Een collega van mij biechtte op dat ze onder pseudoniem eens blogde voor een sportschool, over hoe effectief een trainingsprogramma was dat ze daar verkochten. Best wel nep, want in werkelijkheid trok ze het sportregime helemaal niet, maar volgens haar blog was het prima te doen en viel ze kilo’s af! Het enige doel was dat andere mensen het trainingsprogramma zouden aanschaffen.

Een andere collega die graag op health-blogs struint, sprak haar ergernis erover uit. ‘In het begin vond ik de blogs nog leuk om te lezen, maar naarmate de meiden meer bekendheid kregen en ze meer reclame begonnen te maken, werd hun geloofwaardigheid minder.’

Dit soort blogs zien er inmiddels uit als enorm gelikte websites met fantastische, jaloersmakende foto’s. De bloggers krijgen producten thuisgestuurd om ze te beoordelen. De reclame is de ene keer prominenter aanwezig dan de andere keer. Een heerlijk leven natuurlijk, lekker veel gratis pakketjes ontvangen en er een beetje over bloggen. Wie wil dat nou niet?

Reclamecode Social Media

Het geldt ook voor gebruikers van Snapchat, Instagram, Twitter of YouTube (zoals vloggers). Zodra iemand een grote groep volgers of fans heeft (vergaard), kan die peroon die mensen als ‘influencer’ worden ingezet.

Gelukkig maken ze meestal wel duidelijk dat het gaat om reclame of sponsoring. Dit is inmiddels namelijk verplicht. Twee jaar geleden heeft de Reclame Code Commissie een Reclamecode Social Media (RSM) opgesteld. Hierin wordt niet verboden dat bedrijven betalen voor berichten op sociale media, maar het moet wel duidelijk zijn: ze worden verplicht hier eerlijk over te communiceren. Een blogger moet dus bijvoorbeeld zeggen: ‘ik kreeg dit product gratis om het te testen’. Reclame moet immers herkenbaar zijn (aldus artikel 11 in de Nederlandse Reclame Code).

Altijd positieve recensies

Op internet is er veel te koop, zo ook Facebook-likes en recensies. Die recensies zijn dan nep, zoals beoordelingen van zogenaamde klanten van hotels of restaurants, die gewoon worden betaald. De recensie is uiteraard altijd positief. Dit kan ook gelden voor boekrecensies of reviews van andere producten. Radar liet dit al eens zien. Ook kun je op deze site vinden hoe je neprecensies kunt herkennen.

Gekopieerde webwinkel

Waar je wel echt voor op moet passen, zijn nepwebwinkels. Criminelen kopiëren dan de echte webwinkel, zodat alles er echt uitziet. Maar wil je iets bestellen, dan ben je de pineut: je kunt fluiten naar je bestelde product en je geld. De site van AVROTROS Opgelicht?! waarschuwt aan de lopende band voor zulke shops (die vaak enkele dagen na signalering alweer offline zijn), zowel op de site als via een speciale app met alerts.

Bekijk ook dit filmpje van de Consumentenbond eens.

Dit bevat goede tips, en er staan er ook een paar onderaan het bijbehorende artikel. Want de nepwinkels opereren bijvoorbeeld eveneens op Marktplaats (vaak in het weekend), zodat je denkt dat je met een betrouwbare partij te maken hebt. Elders op de site van de bond vind je nog meer info over nepshops.

Natuurlijk is er nóg veel meer nep op internet, dus blijf erbij met je gezonde verstand, zeker als er geld betaald moet worden. Want voor niets gaat de zon op!

Iris Böhm