Is de vaccinatiehuiver te stoppen met persoonlijke verhalen?
Wat kan vaccinatietwijfelaars over de streep trekken om naar de wetenschap te luisteren in plaats van naar spookverhalen? Persoonlijke verhalen, zo zeggen kinderartsen. Ik hoop dat dat waar is.
Zo. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft het deze week gezegd: de anti-vaxxbeweging (of 'vaccinatietwijfel', zoals zij het noemt) vormt een van de grootste bedreigingen voor de wereldwijde volksgezondheid. De 'weerzin of weigering om te vaccineren (….) dreigt de vooruitgang terug te draaien die is gemaakt bij het bestrijden van ziektes die door vaccinaties kunnen worden voorkomen', aldus de WHO.
Op dit moment voorkomen vaccinaties 2 tot 3 miljoen doden per jaar. Het aantal besmettingen met mazelen is met 30 procent toegenomen, en hoewel dat zeker niet altijd door vaccinweigering komt, is het wel zo dat 'in sommige landen waar deze ziekte bijna was uitgeroeid, de mazelen weer terug zijn', zo zegt de WHO.
Een belangrijk signaal, maar wat moeten we er verder mee? Hoe is de vaccinatiehuiver te stoppen?
Ondergrens per regio
Begin deze week was er een hoorzitting in de Tweede Kamer over de dalende vaccinatiegraad. Hoofddocent rechtsfilosofie Roland Pierik pleitte ervoor om een ondergrens te stellen: als de vaccinatie onder die grens komt, zou de overheid met maatregelen moeten komen. Door vaccinaties tegen bepaalde ziektes verplicht te stellen, bijvoorbeeld. Die ondergrens zou er dan niet landelijk moeten zijn, maar per regio, omdat bepaalde regio's in Nederland nu eenmaal een zeer lage vaccinatiegraad hebben.
'Onderzoek' aan de keukentafel
Voor de mensen die zich afvragen: hoezo wordt een hoofddocent rechtsfilosofie hier als deskundige over gehoord?: Pierik verdiepte zich uitgebreid in het onderwerp en schreef er dit essay over. Mijn favoriete quote: 'Vaccinatie-sceptici vertrouwen liever op hun eigen internetonderzoek en weigeren te aanvaarden dat jarenlang epidemiologisch en medisch onderzoek meer gewicht in de schaal legt dan het ''onderzoek'' van iemand die achter de keukentafel met het trefwoord ''vaccinatieschade'' Google afstruint.'
Het stuk haalt ook aan hoe een bekende antivaxxer het verhaal van het aan hersenstamkanker overleden jongetje Tijn aangreep om zijn punt te maken. In een Facebookpost schreef ene Rob Dekkers dat de hersentumor van nagellakheld Tijn veroorzaakt zou zijn door vaccinatieschade, omdat 'het lichaam een tumor bouwt om gifstoffen te verwijderen… Zonder vaccinaties op zijn 4e jaar was de hersenstamtumor niet ontstaan'.
Woede van antivaxxers
Hoe ziek kun je zijn om zoiets te schrijven, en daarmee Tijns ouders impliciet de schuld te geven van het overlijden van hun zoon? En hoe moeilijk is het voor de wetenschap om zich tegen dit soort onzinargumenten te weren? Of, zoals Pierik schrijft: 'Het door hem beschreven mechanisme dat het ontstaan van de hersenstamkanker bij Tijn verklaart is zo los gezongen van erkende wetenschappelijke verklaringen dat wetenschappers domweg geen aanknopingspunt hebben om het gesprek aan te gaan om het dispuut uit te discussiëren.'
Daarna kreeg Pierik - uiteraard – woedende antivaxxers over zich heen, die schreven over hun kind dat vaccinatieschade had geleden, of met argumenten kwamen als 'verdiep je er nog maar wat beter in als (sic) nu'.
Die bozige reacties krijgt iedereen die over vaccinatiehuiver schrijft. Ook bij mijn columns over vaccineren of mijn artikel over de laatste polio-epidemie in Nederland zijn reacties in de trant van 'gebruik nou eens je gezonde verstand' en 'je wordt zeker betaald door het RIVM' niet van de lucht.
Storytelling tegen spookverhalen
Bij de Tweede Kamerhoorzitting deed kinderarts Patricia Bruijning-Verhagen van het UMC Utrecht een oproep aan kinderartsen om hun ervaringen met zieke, niet-ingeënte kinderen vaker te de delen met de buitenwereld. 'Zulke verhalen zijn een vreselijk krachtig middel om ouders te overtuigen van het belang van vaccinaties', vindt zij. 'Storytelling is een belangrijk middel om ouders te overtuigen en het belang van vaccineren duidelijk te maken', denkt deze kinderarts.
Het zou moeten helpen tegen de spookverhalen van de antivaxxers. Met onbewezen voorbeelden van vaccinatieschade maken zij jonge ouders bang. Zo kwam ik deze publicatie uit 2013 tegen, over hoe verhalen van kinderen die na een vaccinatie ernstig ziek zouden zijn geworden, onweersproken op internet rondzingen.
Immuun voor de feiten
Een van die verhalen is dat van baby Ian Gromowksi, die toen hij 8 dagen oud was, doodziek zou zijn geworden door zijn Hepatitis B-vaccinatie. Hij overleed toen hij 47 dagen oud was. Zijn verhaal doet de ronde op internet met foto's van Ian vol vlekken, op de ic in het ziekenhuis.
Zijn overlijden wordt gebruikt door de antivaxxbeweging, met als argument dat ouders niet genoeg worden geïnformeerd over de risico's. Wat daarbij echter naar de achtergrond verdwijnt, is dat Ian al ernstig ziek was voordat hij de hepatitis B-prik kreeg, dat hij allergisch reageerde op verschillende antibiotica, en dat zijn toestand verslechterde nadat hij nieuwe antibiotica had gekregen in de strijd tegen een bacteriële infectie. 'Ian Gromowksi's verhaal is zo krachtig, zo overtuigend, en zo moeilijk om te weerleggen omdat het precies dat is: een verhaal. En persoonlijke verhalen, vooral als ze gebruikt worden door de anti-vaccinatiebeweging, lijken immuun te zijn voor feiten', schrijven de auteurs van het stuk.
Daar zouden kinderartsen dus andere verhalen tegenover moeten stellen. Of het helpt? Ik hoop het. Het kan in ieder geval een tegenwicht bieden tegen verhalen die jonge ouders onterecht bang maken.
