[ archief ] Tegenmaatregel

[Langhaar]

Sociale dienst komt ondergoed tellen



De overheid controleert burgers niet alleen op straat en op internet, maar komt ook thuis in je klerenkast snuffelen. Tenminste, als je een bijstandsuitkering hebt, of in een achterstandswijk woont. De Bijstandsbond neemt tegenmaatregelen.



Tekst Dirk Kloosterboer



Een ploeg van ongeveer tien 'controleurs' in blauwe jasjes voert sinds eind april in Amsterdam tegencontroles uit bij werknemers van de sociale dienst die op de een of andere manier betrokken zijn bij de huisbezoeken die door de dienst worden uitgevoerd. De werknemers worden hinderlijk gevolgd, van hun werk naar huis, en vice-versa.

De directeur van de sociale dienst klaagt inmiddels over zijn privacy, twee van zijn medewerkers belast met de officiële huisbezoeken ervaren de tegencontroles als 'intimiderend'. De tegencontroles worden uitgevoerd door actievoerders van het project Controleurs in Beeld, dat de werkwijze van de sociale dienst aan de kaak wil stellen.



Nieuwe flinkheid

Ontvangers en aanvragers van een bijstandsuitkering krijgen onaangekondigd thuis een controleur op bezoek. Dat schendt de privacy van de burger, zo vindt Controleurs in Beeld. Met deze huisbezoeken wil de sociale dienst onder meer nagaan of mensen niet stiekem samenwonen. Men let hierbij op aanwijzingen zoals kledingstukken en de spreekwoordelijke tandenborstels. Naar verluidt kostte het een travestiet moeite om de sociale dienst ervan te overtuigen dat de aangetroffen vrouwenkleren in zijn woning niet als bewijs mochten worden opgevat dat hij zou samenwonen met een vrouw.

Inmiddels zijn er diverse gemeenten waar de sociale dienst onaangekondigd bij cliënten op de stoep staat. In Rotterdam en de Amsterdamse Bijlmer zijn acties uitgevoerd in samenwerking met gemeentelijke diensten, woningbouwverenigingen en de politie. Deze teams zijn niet alleen op zoek naar uitkeringsfraude, maar ook naar illegale bewoning en gesjoemel met huursubsidie.

De Rotterdamse ombudsman Migiel van Kinderen heeft verschillende klachten over de huisbezoeken in behandeling. Hij stelt dat er sprake is van ,,nieuwe flinkheid.'' ,,We hebben het preventief fouilleren gekregen, het cameratoezicht, de gebiedsverboden. Men wil nu ook al het surfgedrag van bezoekers van de openbare bibliotheek gaan controleren. Daar is mijn broek helemaal van afgezakt, dat mag je letterlijk opschrijven. Ik snap niet dat hierover de tering niet is uitgebroken'', aldus Van Kinderen.

,,En nu is ook het huisrecht van mensen niet meer veilig'', zo vervolgt hij. ,,Je wordt niet alleen op straat gecontroleerd, maar ook achter de voordeur. Waar houdt dit op? Dit gaat veel te ver. Het huisrecht behoort tot de mensenrechten.''



Ontmoediging

De strengere aanpak van bijstandstrekkers heeft niet alleen te maken met nieuwe flinkheid. De vorig jaar ingevoerde Wet Werk en Bijstand (WWB) speelt daarin ook een belangrijke rol. Gemeenten zijn voortaan verantwoordelijk voor de bijstand, de ondersteuning van werkzoekenden en de gesubsidieerde banen.

Deze taken wordt uitgevoerd met een min of meer vast budget. Als het aantal uitkeringen groeit, dan wordt er geld bijgelegd. Daalt het aantal uitkeringen, dan houdt men geld over, waarmee gedaan mag worden wat men wil. Veel gemeenten zijn bang om financieel in de knel te geraken. Ze voeren daarom een defensief beleid, dat er vooral op is gericht om het gebruik van de bijstand te ontmoedigen.

Van het stimuleren van de werkgelegenheid komt weinig terecht. Ook wordt het voor werkzoekenden steeds moeilijker gemaakt om een opleiding te volgen, terwijl een goed diploma juist steeds belangrijker wordt om een vaste baan te kunnen vinden. Op allerlei manieren wordt de bijstand onaantrekkelijk gemaakt. Wie een aanvraag indient, moet steeds langer wachten tot er een beslissing valt. Sommigen zitten maanden in onzekerheid over hun inkomen.

Wie een uitkering ontvangt wordt vaak aan het werk gezet, zonder een salaris te ontvangen. Meestal gaat het hierbij om vrij onbenullig werk, zoals kleerhangers sorteren of sleutelhangers in elkaar zetten. Niet lang geleden had de stichting Nederland Schoon bedacht dat het wel lollig was om werklozen met een kaboutermuts de parkeerplaatsen langs de snelwegen te laten schoonmaken. Die kaboutermutsen zijn gelukkig een uitzondering, maar de tewerkstelling van werklozen wordt steeds normaler gevonden. Bijna zeventig procent van de gemeenten heeft dit soort 'Work First'-projecten.



Controles

En dan is er het aangescherpte controlebeleid. Onaangekondigde huisbezoeken vormen hierbij een belangrijk element. Daarnaast wordt omgevingsonderzoek verricht. Dit betekent dat men bij de buren aanbelt om te vragen wie er zoal bij je op bezoek komt, en of je bezoek wel eens blijft slapen.

Steeds meer gemeenten werken met risicoprofielen. De standaard bijstandscliënt hoeft niet meer maandelijks een briefje in te leveren. In plaats daarvan worden bepaalde categorieën extra op de huid gezeten. Voormalige autohandelaren, mensen die wel eens in de horeca werken, mensen die opvallend weinig drinkwater gebruiken en onderhuurders kunnen als risicogroep worden aangemerkt.

Tot nog toe is er nauwelijks discussie over de vraag wat voor gevolgen deze benadering heeft voor de privacy en de gelijke behandeling. Veel gemeenten doen geheimzinnig over de criteria die ze hanteren. De controlemaatregelen hebben effect. Het aantal bijstandsuitkeringen is lager dan wat het Centraal Planbureau had voorspeld. Amsterdam bijvoorbeeld heeft vorig jaar 57 miljoen bespaard op uitkeringen. Dit komt vooral omdat er minder nieuwe uitkeringen worden toegekend.

Wat er gebeurt met mensen die buiten de boot vallen, is niet bekend. Gemeenten gaan er gemakshalve van uit dat zij een baantje vinden. Ze kunnen echter niet uitsluiten dat een deel in de goot terechtkomt, of in de criminaliteit.



Paniek

De strengere controles leiden soms tot paniek en angst, ook bij mensen die niets te verbergen hebben. Piet van der Lende van de Amsterdamse Bijstandsbond krijgt regelmatig schrijnende verhalen te horen.

Van der Lende: ,,Ik ken een geval van een man die denkt dat er in zijn huis geesten wonen. Tijdens een huisbezoek stuurde de controleurs van de sociale dienst 'iedereen' naar buiten. Ze dachten dat hij de boel belazerde en lachten hem vervolgens midden in zijn gezicht uit. Zijn uitkering werd stopgezet. De rechter geloofde zijn verhaal wel en heeft opdracht gegeven om de uitkering weer te herstellen.''

Onlangs meldde zich een vrouw bij de Bijstandsbond die een verleden heeft met verkrachtingen. ,,Ze probeert te scheiden van haar man die geen alimentatie wil betalen. Ook zij heeft een huisbezoek gehad. Bij het CWI heeft men gezegd dat ze eerst twee weken moest solliciteren voordat ze een uitkering kan aanvragen. Ze vertelde mij dat ze het niet meer zag zitten, dat ze er een einde aan wilde maken'', zegt Van der Lende.

Hij heeft haar geadviseerd om zich ziek te melden bij de sociale dienst, omdat ze in haar toestand niet in staat is om te solliciteren. ,,Gelukkig belde ze later terug om te zeggen dat ze inderdaad een fax aan de sociale dienst heeft gestuurd. Maar of iedereen die in de problemen zit dat doet, dat weet ik niet.''

De Huurdersvereniging Amsterdam heeft klachten binnengekregen over de controleacties in de Bijlmer, waar 150 woningen werden bezocht. Volgens de klagers werden bewoners niet over hun rechten geïnformeerd. Ook het gedrag van de controleurs liet te wensen over. Zo zouden ze sigarettenpeuken op de grond hebben achtergelaten. Eén bewoner kreeg bij het afscheid te horen: ,,Zo mevrouw, vanaf heden heeft u geen uitkering meer.''



Onbeschoft gedrag

In Heerhugowaard is een advocaat bezig om een klacht voor te bereiden tegen twee consulenten van de sociale dienst, die zich met name tijdens huisbezoeken ,,onbeschoft, intimiderend en bedreigend'' op zouden stellen. In het verleden is de gemeente al eens door de rechter op de vingers getikt, en twee keer werd een zitting op het laatste moment afgeblazen omdat de gemeente alsnog besloot om een uitkering toe te kennen. Maar het kwaad was al geschied. Deze cliënte had 4,5 maand lang geen geld waarna Nuon haar elektriciteit afsloot.

Inmiddels heeft de cliëntenraad van de sociale dienst in Heerhugowaard aanvullend onderzoek ingesteld en op basis daarvan een ongevraagd advies uitgebracht. Het handhavingsbeleid moet transparanter en klanten moeten met respect worden behandeld. Als voorbeeld noemt men een vrouw die een pyjama aanhad toen er bij haar werd aangebeld, en die niet eens de kans kreeg om zich om te kleden.

In Den Haag is een project gestart waarbij men mogelijke fraudeurs dicht op de huid zit. Ze krijgen onaangekondigd huisbezoek. Daarnaast moeten ze 32 uur per week activiteiten verrichten, zodat ze geen tijd hebben om zwart bij te klussen. Aan het project hebben tot nog toe ruim 150 mensen meegedaan. Bij tien à twintig mensen werd ten onrechte de uitkering van stopgezet. Zij moesten een bezwaarprocedure starten om dit rechtgezet te krijgen.



Tips

In Amsterdam hebben de strengere controles tot gevolg dat het aantal bezwaarprocedures is gestegen van bijna 500 naar ruim 800 per kwartaal. Ongeveer veertig procent wordt in het gelijk gesteld. De Bijstandsbond heeft een brochure samengesteld over de huisbezoeken. In 'De klop op de deur' worden concrete voorbeelden beschreven over de wijze waarop de huisbezoeken in hun werk gaan. Daarnaast wordt ingegaan op de juridische aspecten.

Als burger hoef je niemand binnen te laten in je huis, tenzij de controleur een last tot binnentreding heeft. Mensen met een bijstandsuitkering hebben echter een inlichtingenplicht. Je hoeft een controleur niet binnen te laten, maar als je het niet doet, dan heb je kans dat je uitkering wordt opgeschort. Volgens Van der Lende zullen rechters vaak de sociale dienst in het gelijk stellen. ,,Ze pikken het bijvoorbeeld niet als je de huisbezoekers wegstuurt omdat je over vijftien minuten een afspraak bij de arts hebt.''

Toch hoef je niet alles te accepteren. Zo was er een vrouw die de controleurs toestemming gaf om in haar kast te kijken, maar ze weigerde om die kast voor ze open te maken. De rechter vond dat ze aan haar inlichtingenplicht had voldaan. Een lastig dilemma voor de controleurs, die de instructie hebben gekregen om niet zelf kasten te openen.



Onwetendheid

De Rotterdamse ombudsman Van Kinderen zegt dat bewoners vaak geen idee hebben van wat ze overkomt. Zo zouden controleurs onder het mom van 'balkoninspectie' toestemming hebben gekregen om het huis van een vrouw binnen te gaan. Achteraf besloot de sociale dienst opeens om de uitkering van haar vriend stop te zetten, omdat ze zouden samenwonen.

Van Kinderen: ,,De overheid schermt met toestemming die ze verkregen zou hebben. Laat mensen dan een formulier ondertekenen waarop staat wie ze precies binnenlaten en wat het doel is van het bezoek. Dan weet je dat mensen hebben ingestemd met het bezoek en dat ze ook weten waarmee ze hebben ingestemd. Als de overheid zegt dat dit niet werkbaar is, dan heb je dus geen toestemming van de bewoner om de woning te bezoeken.''

In de praktijk maakt de overheid steeds meer gebruik van intimidatietechnieken, zo constateert ook Van Kinderen. ,,Uitkeringen worden soms opgeschort of beëindigd als controlemiddel. Ze wachten of je gaat piepen, en dan halen ze bakzeil. Dat is een heel lelijk mechanisme.''

[opa]

Langhaar,

Prachtig, wordt dit landelijk ingevoerd, die anti controleurs?
Dan wordt ik direct lid van de blauwejassen bende en compleet met wandelstok.

Goed verhaal en het wordt nog veel erger, let maar op mijn woorden.
Straks krijgen bijstand clienten een pasje waarmee ze alleen nog boodschappen mogen doen bij 1 kruidenier.
Wat zullen we er op verwedden?
Wie durft?
Het enige wat nog ontbreekt is een zichtbaar merkteken voor uitkeringstrekkers zoals bijvoorbeeld een rode haarband.
Maar wie weet breng ik iemand wel op een idee ?

Het verschrikkelijkste is, we slikken het allemaal als de gewoonste zaak van deze wereld.

Wat hebben we geleerd uit het verleden?
Helemaal Niets, noppes, nada..

Wie durft er nu nog tegen te spreken dat we weer terug gaan naar de jaren 1930 - 1950?

[karin wils]

Opa , ik zou je niet tegen durfen te spreken, want je hebt gewoon gelijk.

Waar ik wel bang voor ben, dat veel mensen hun rechten niet meer kennen.Er mag niemand ongeoorloofd binnen treden in je huis, want dat heet huisvredebreuk en dat is strafbaar, maar ja wie weet dat nu nog?
Zelfs als de sociale dienst binnen wil komen, moeten ze volgens de wet eigenlijk een huiszoekingsbevel hebben. Een informatieplicht, is iets heel anders dan een huiszoeking.

Welke advocaat gaat dit ooit eens aandurven, een zaak tegen de staat voeren?
Zolang zamerhand denk ik dat er op dit forum meer juridische kennis aanwezig is, dan bij menig advocaat.

Waar en op welke bewijzen kan een buurtonderzoek gestoeld worden, dat is voor mijn kant, van horen zeggen en dat is ontoelaatbaar bewijs in een rechtszaak, maar in Nederland wordt elke wet gepakt voor diegene die het gebruiken kan.

[donn@]

dat veel mensen hun rechten niet meer kennen.

Daar ben ik het helemaal mee eens.
Wij mopperen wel op de instanties maar wat doen we eraan. Helemaal niets dus. Mensen worden gemakzuchtig, doen geen moeite om te kijken of het wel waar is wat ze wordt verteld. En ook dit is een verschijnsel van de jaren 1930-1950 toen dorst ook niemand iemand die hoger in rang stond tegen te spreken. En dat terwijl het tegenwoordig veel makkelijker is om er achter te komen wat je rechten zijn.
Voorbeeld?
In een ander topic probeer ik iemand advies te geven, geef de raad contact op te nemen met hun ad, krijg als reactie terug "ik weet niet wat ad is en hoef ik ook niet te weten".
Niets gaat vanzelf, en zeker niet als het instanties geld kost. Ze zullen het echt niet makkelijker maken.

[opa]

En ook dit is een verschijnsel van de jaren 1930-1950 toen dorst ook niemand iemand die hoger in rang stond tegen te spreken.

Precies Donn, daarom zit ik elke keer zo te drammen dat we voor onze rechten op moeten komen inde plaats van als makke schapen weer in die trein te stappen.

[Langhaar]

Oproep om mee te doen met Collectieve Rechtszaak tegen huisbezoeken
Robert Peter Kuijper heeft 'enkele tientallen' mensen in heel Nederland om mee te doen met de collectieve rechtszaak tegen de Nederlandse staat. Dit heeft de Amsterdamse advocaat vorige week bekend gemaakt. Hij roept elke belanghebbende op om mee te doen met deze rechtszaak, die begin juli zal plaatsvinden.

De huisbezoeken zijn nog steeds het meest besproken thema in sociaal zekerheidsland. Afgelopen donderdag werd het thema besproken in de Commissie Werk en Inkomen (zie vorig artikel). Er speelde tevens een zaak bij de bestuursrechter van Amsterdam. In laatstgenoemde zaak deed de rechter nog geen uitspraak. Deze is te verwachten over enkele weken.

De collectieve rechtszaak wordt een kort geding, maar Kuijper heeft al laten weten eventueel door te procederen tot en met het Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg.

Van Kuijper zelf kwam het volgende bericht (8 juni, ingekort door de redactie):

Beste mensen,

Vanmorgen vond de terechtzitting plaats bij de Meervoudige Kamer van de Rechtbank van Amsterdam waarbij net als bij de collectieve actie gemotiveerd beroep is gedaan op de onrechtmatigheid van de onaangekondigde huisbezoeken. Hoewel ik de zitting in beginsel als positief heb ervaren, acht ik het voorzichtigheidshalve raadzaam om nog geen uitspraak te doen over de kans op succes.

Voorts wijs ik erop dat er tot op heden enkele tientallen mensen zich hebben aangemeld voor deelname aan de 'class action' kortgedingprocedure in het kader van de Campagne Recht in Beeld. In de eerste plaats vooropstellen dat ik blij ben met het feit dat deze zeer belangrijke materie nu volop in de aandacht staat en wil ik deze mensen via deze weg nogmaals zeer hartelijk bedanken voor hun beslissing.

Om politiek een impact te kunnen maken is het van belang dat kan worden aangetoond dat de onvrede over de huisbezoeken niet (alleen) bij deze tientallen, maar bij veel meer mensen leeft. Immers, landelijk zijn er honderden, zo niet (tien-) duizenden mensen die met het onaangekondigde huisbezoek te maken hebben (gehad) of te maken kunnen krijgen. Dus hoe meer mensen mee doen, hoe beter.

Om deze reden roep ik al diegenen op die tot op heden niet hebben gereageerd, zich aan te melden bij de plaatselijke cliëntenraden, de bijstandbond, bureaus sociaal raadslieden, de SP Hulpposten of het HTIB (Turkse belangenorganisatie). Ook kunt u zich direct aanmelden bij mijn kantoor op nummer 020-6169731 of 06-10037014. Geeft u daarbij steeds uw persoonsgegevens, sofi-nummer en telefoonnummer (en evt. e-mailadres) op.

mr. Robert Peter Kuijper

Martin Brandwagt

[Eddie2]

Helaas, vandaag bereikte mij het trieste bericht dat men nu ook dak- en thuislozen gaat controleren met bezoeken.

Deze terreur neemt angstvallige vormen aan en ik vrees dat het alleen maar een reactie op de tegenaanval is.

Mijn broer en ik zijn samen aan het kijken hoe we hier zo snel mogelijk vandaan kunnen komen.

We hebben twee landen op het oog.

1. Ierland

2. Noorwegen

Het is géén grapje.

De druppel is eigenlijk dat mijn broer nu ineens zijn vergoede noclaim korting moet terugbetalen omdat men er achter is gekomen dat de declaraties van het ziekenhuis niet kloppen. Nu ineens heeft bijvoorbeeld een ambulancerit 450 euro gekost.

We gaan weer in beroep (ze komen maar met bewijzen) maar zijn doodziek van dit land.

[Medion]

out of

[Medion]

out of

[Langhaar]

Eddie2,

Ik ben ook serieus aan het kijken of er mogelijkheden
zijn om zo snel mogelijk weg te gaan.

Ik heb het helemaal gehad.

Groet Langhaar.