background branding

Tekenbeten: voorkomen, herkennen en behandelen

teek_vinger_anp_lex_van_lieshout800_02.jpg

Teken kunnen bacteriën overdragen die je ziek maken. Hoe bescherm je jezelf tegen beten van deze parasieten en wat moet je doen als ze je tóch te grazen hebben genomen? Radar zet vragen én antwoorden over teken op een rij.

Wat is een teek?

Een teek is een bruin-zwart spinachtig diertje (geen insect!) van een tot drie millimeter groot. Het is een parasiet die leeft van het bloed van gewervelde dieren, zoals vogels, reptielen en zoogdieren. Mensen vallen hier dus ook onder.

​Wat moet je doen als je door een teek gebeten bent?

Verwijder de teek zo snel mogelijk - in elk geval binnen 24 uur. Hoe eerder je de teek verwijdert, des te kleiner de kans op besmetting.

Hoe verwijder je een teek?

Een teek die zich in je huid heeft vastgebeten, kun je verwijderen met:

  • een puntig pincet (zoals standaard in de meeste verbandtrommels zit)
  • een speciaal tekentangetje (verkrijgbaar bij de drogist)
  • een 'tekenpas' / tekenkaart (een plat pasje / kaartje ter grootte van een creditcard, met inkepingen om de teek mee te pakken)

Het is ook mogelijk om een teek te verwijderen met je nagels - sommige mensen zijn daar heel handig in. Kies deze manier alleen als je nagels lang genoeg zijn en je weet wat je doet! Het risico hierbij is namelijk dat je in het lijfje knijpt en de inhoud daarvan, inclusief eventuele ziektekiemen, alsnog in je lichaam terecht komt.   

Gebruik je een pincet? Doe het dan als volgt:

  1. Pak de teek zo dicht mogelijk op de huid vast.
  2. Trek de teek voorzichtig uit de huid*. Als het snuitje van de teek hierbij afbreekt en in de huid achterblijft is dat niet erg. Het resterende stukje komt er vanzelf weer uit.
  3. Maak ná het verwijderen van de teek het wondje schoon met alcohol (70%) of een  joodpovidon-oplossing. Heb je dat niet, was de plek dan goed schoon met water en zeep.
  4. Noteer de datum van de tekenbeet, bijvoorbeeld in je agenda. Schrijf ook op waar (op welke plek op je lichaam) de teek zich vastgebeten heeft, en in welk land en welke streek dit gebeurd is.
  5. Meld de tekenbeet via de Tekenradar en help op die manier mee aan het onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

Wil je het beestje verwijderen met een speciaal tekentangetje? Volg dan de gebruiksaanwijzing* die erbij zit.

Het RIVM heeft ook een video met instructies voor tekenverwijdering online gezet:

Als het je niet lukt de teek te verwijderen, ga dan dezelfde dag nog naar je huisarts of de huisartsenpost (HAP).

*: draaien of niet? In diverse reacties op dit artikel valt te lezen dat je de teek moet draaien terwijl je hem eruit trekt. Klopt het dat dat belangrijk / beter is? We leggen de vraag voor aan het RIVM, dat benadrukt dat het vooral belangrijk is om niet lang te wachten met het verwijderen. 'Bij sommige tekenpincetten wordt in de gebruiksaanwijzing aangeraden om te draaien. Er zijn geen aanwijzingen dat een bepaalde verwijdermethode superieur is. Belangrijker dan de verwijdermethode is het snel verwijderen van een teek na de beet', aldus het RIVM.

Wanneer moet je naar de dokter?

Neem contact op met je huishuisarts als:

  • Het niet lukt om de teek te verwijderen. Ga dan nog dezelfde dag naar de praktijk of de huisartsenpost (HAP);
  • Je een teek hebt verwijderd die (vermoedelijk) al 24 uur of langer in de huid heeft vastgezeten
  • In de buurt van de tekenbeet binnen enkele dagen tot drie maanden later een rode of blauwrode vlek of ring op de huid ontstaat, die binnen enkele dagen groter wordt. (Meld de rode ring via de Tekenradar. Naar aanleiding daarvan kun je worden uitgenodigd voor een onderzoek van het RIVM.)
  • Je binnen drie maanden na de beet grieperig gaat voelen met koorts, hoofdpijn, spierpijn en vermoeidheid;
  • Je lang na de beet dubbel gaat zien of een 'scheef' gezicht krijgt;
  • Je lang na de beet pijn, tintelingen of minder kracht in je arm of been hebt;
  • Je lang na de beet een of meer dikke en pijnlijke gewrichten krijgt (meestal aan je armen of benen).

De laatste vijf verschijnselen kunnen wijzen op de ziekte van Lyme.

​Waar leven teken?

Op de website van Tekenradar zie je waar meldingen worden gemaakt van tekenbeten. Teken houden van vochtige omgevingen. Je kunt ze vinden in struiken en hoog gras, in bossen, heide, duinen, parken en tuinen. Ze zijn vooral actief van maart tot oktober.

Teken kunnen niet vliegen of springen, maar wel kruipen en klimmen. Op die manier komen ze op mensen en dieren terecht. Daar bijten ze zich vast in de huid. In Nederland worden jaarlijks meer dan een miljoen mensen door een teek gebeten. Ook in het buitenland komen teken voor.

Wat doet een teek?

Teken bijten zich vast in de huid. Dit kan overal op het lichaam zijn, maar vooral op warme, vochtige plekken zoals de oksels, de liezen, de knieholtes en de bilspleet. Bij kinderen zitten ze vaak ook op het hoofd, bij de haargrens en achter de oren.

Ze zuigen bloed en zwellen daardoor op tot een bolletje ter grootte van een erwt. Na enkele dagen laat de teek vanzelf los.

Hoe herken je een tekenbeet?

Tekenbeten zijn vaak pijnloos, waardoor je ze niet direct opmerkt. Op de plaats van de beet ontstaat vaak snel een rood vlekje, zoals bij de meeste insectenbeten. Het vlekje wordt meestal niet groter dan een of twee centimeter en verdwijnt binnen twee weken.

In de natuur geweest? Controleer jezelf en je kinderen goed op teken, vooral de oksels, liezen, knieholtes, bilspleet, nek en achter de oren.

Hoe maken teken je ziek?

Sommige teken zijn besmet met bacteriën die bij mensen de ziekte van Lyme kunnen veroorzaken. Dit gebeurt bij twee à drie procent van de mensen die door een teek gebeten zijn. Radar besteedde ook een aflevering aan de ziekte van Lyme. 

Hoe voorkom je een tekenbeet?

Je verkleint de kans op tekenbeten door hoog gras en struiken te mijden en in de natuur op wandelpaden te blijven. Goed sluitende kleding (lange mouwen, broekspijpen in de sokken) geeft ook enige bescherming. Kleine kinderen kunnen het hoofd extra beschermen met een pet.

Je kunt jezelf nog meer beschermen door je huid in te smeren met een insectenwerend middel waar DEET in zit. Dit is te koop bij drogisten en apotheken. Let op: voor volwassenen mag er maximaal 50% DEET in het middel zitten, voor kinderen maximaal 20% - lees de aanwijzingen op de verpakking. Sommige mensen krijgen huidproblemen van DEET.

Als je in een teekrijk gebied verblijft, kun je kleding dragen die behandeld (geïmpregneerd) is met een insectenwerend middel.

Ook na het nemen van al deze voorzorgsmaatregelen blijft het belangrijk om dagelijks goed op teken te controleren.

Hoe controleer je of je een tekenbeet hebt?

Ben je in de natuur geweest (denk aan: bos, park, hei, en duinen, maar ook tuin, hoog gras, struiken, oude bladeren)? Controleer je hele lichaam, vooral warme, vochtige plekken zoals de oksels, de liezen, de knieholtes en de bilspleet. Check bij kinderen ook op het hoofd, achter de haargrens en achter de oren.

Doe dit bij goed licht en indien nodig met een bril, vergrootglas en / of spiegel. Ook verstandig om na een dag in de natuur je kleren, pet / hoed, sokken en schoenen buiten uit te schudden of te kloppen om eventuele teken te verwijderen. Teken in je kleren kun je doden door ze op 60 graden te wassen.

En heb je één teek gevonden, stop dan niet met zoeken. De kans bestaat dat vrienden en familie van het beestje ook een plek op je lichaam hebben gevonden.

Er bestaat toch ook een app met gedetailleerde instructies?

Klopt, het RIVM ontwikkelde een gratis Tekenbeet-app. In deze smartphone-applicatie kun je opzoeken hoe een teek eruit ziet en hoe je deze snel verwijdert. Na het downloaden kun je deze app ook zonder internetverbinding gebruiken.

Android: Download de Android-versie van de app
iPhone / iOS: Download de iOS-versie van de app

Wat moet je níet doen in het geval van een tekenbeet?

Vóórdat je de teek verwijdert, mag je deze niet met alcohol, olie, nagellak, zeep of andere middelen bewerken of verdoven. Het vermoeden is namelijk dat je daarmee de kans op besmetting vergroot.

Welke medicijnen moet je gebruiken na een tekenbeet?

Als je een teek direct verwijdert, zijn medicijnen niet nodig. De kans op de ziekte van Lyme is dan zo klein dat de nadelen van antibiotica groter zijn dan de voordelen. Het is dan beter om af te wachten en goed te letten op klachten die passen bij de ziekte van Lyme. Er is dan nog tijd genoeg om alsnog te behandelen met antibiotica.

Zat de teek vermoedelijk al 24 uur of langer op / in je huid, overleg dan met je huisarts.

Bron: RIVM / Tekenradar / Thuisarts.nl

Meer over