Schadelijke PFAS – Reactie RIVM

Gaat het RIVM deze nieuwe EFSA norm overnemen en zo ja hoe en indien nee, waarom niet?

Allereerst is het belangrijk om aan te geven dat EFSA geen (wettelijke) norm heeft gesteld voor PFAS maar een gezondheidskundige grenswaarde heeft afgeleid. Een gezondheidskundige grenswaarde van een stof geeft aan wat de maximale hoeveelheid van een stof is die iemand binnen mag krijgen, zonder dat dit gevolgen heeft voor zijn gezondheid. Deze wordt in risicobeoordelingen gebruikt en heeft geen wettelijke status.

Naast hun gebruik voor risicobeoordeling van stoffen in voedsel, zijn gezondheidskundige grenswaarden ook van belang bij de beoordeling van milieuvervuiling met stoffen. Gezondheidskundige grenswaarden worden ook gebruikt bij  het afleiden van (humane) risicogrenzen voor een stof in bodem, water en lucht.

(Humane) risicogrenzen geven de concentratie in het milieu aan waaronder de risico’s voor mens aanvaardbaar zijn. Hierbij wordt gekeken in hoeverre de mens via het milieu aan de stof blootgesteld kan worden. Risicogrenzen hebben ook geen wettelijke status, maar kunnen door beleidsmakers worden gebruikt om (wettelijke) normen vast te stellen.

Het RIVM zal de wetenschappelijke opinie van EFSA nu eerst bestuderen. Op basis daarvan besluit het RIVM of het kan instemmen met de door EFSA afgeleide gezondheidskundige grenswaarde. Het RIVM kijkt daarbij ook of de EFSA-opinie aanleiding geeft om te adviseren over bestaande wettelijke (milieu) normen. Het RIVM verwacht hier een aantal maanden voor nodig te hebben. Eind van dit jaar informeert het RIVM de ministeries hierover.

Er is door de EFSA gekeken naar een combinatie van vier verschillende PFAS en naar aanleiding daarvan zijn de TDI/TWI waarden verlaagd, wat is jullie reactie?

De EFSA-opinie maakt gebruik van een nieuwe wetenschappelijke benadering om gezondheidskundige grenswaarden af te leiden voor gelijktijdige blootstelling aan de genoemde vier stoffen. EFSA heeft hier bevolkingsstudies voor gebruikt en dat is relatief nieuw. Het RIVM wil eerst de wetenschappelijke onderbouwing van de opinie van EFSA goed begrijpen, voordat we hier een reactie op kunnen geven.

Ook zal het RIVM besluiten of zij de door EFSA afgeleide gezondheidskundige grenswaarde kan gebruiken bij de afleiding van (humane) risicogrenzen en risicobeoordelingen.

De EFSA concludeert dat er reden tot zorg is (zie de conclusie) deelt het RIVM deze zorg?

PFAS zijn door de mens gemaakte stoffen waar zorgen over bestaan. Van een aantal PFAS is bekend dat ze ongewenste eigenschappen hebben. PFAS kunnen een risico vormen voor de gezondheid van mensen en het milieu.

Van PFAS is bijvoorbeeld bekend dat ze:

• Niet of nauwelijks afbreken in het milieu (ze zijn persistent)
• Schadelijke effecten kunnen geven in mensen en het milieu (ze zijn toxisch)
• Zich gemakkelijk en snel verspreiden in het milieu (ze zijn mobiel) en/of
• Ophopen in het menselijk lichaam, in dieren en planten (ze zijn bioaccumulerend)

De zorgen over PFAS zijn aanleiding voor Nederland om samen te werken met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden aan een voorstel voor een Europees verbod op PFAS. Zo'n verbod wordt ook wel restrictie genoemd. De landen maken dit restrictievoorstel om de risico’s van de stoffen voor mens en milieu te beperken (zie ook https://www.rivm.nl/pfas/verbod-gebruik-pfas).

De zorg die EFSA heeft komt voort uit haar risicobeoordeling waarin de nieuwe gezondheidskundige grenswaarde is gebruikt en gaat specifiek over het risico van PFAS in voedsel. Omdat het RIVM de wetenschappelijke afleiding van die nieuwe grenswaarde nog bestudeert, is het op dit moment niet aan te geven of we de conclusie van de EFSA risicobeoordeling delen.

Als blijkt dat het RIVM kan instemmen met de door EFSA afgeleide gezondheidskundige grenswaarde zullen wij kijken wat dit betekent voor eerdere door het RIVM uitgevoerde risicobeoordelingen. 

Wordt er door het RIVM gehandhaafd op de productie en uitstoot van PFAS in Nederland, onder andere op het gebruik van GenX door Chemours in Dordrecht, en zo ja hoe?

RIVM heeft geen rol in de handhaving van de productie en uitstoot van PFAS in Nederland. Handhavingstaken rond productie en emissie van chemische bedrijven worden in Nederland uitgevoerd door de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILenT) en (regionale) bevoegde gezagen.

Tot en met welke limiet mag Chemours GenX gebruiken en lozen en hoe is deze norm vastgesteld?

Voor een antwoord op deze vraag kunt u contact opnemen met de vergunningverlener, in dit geval de provincie Zuid-Holland en DCMR.

Wat mag de maximale aanwezigheid zijn van PFOA, PFNA, PFHxS en PFOS in ons drinkwater?

Voor PFOA geldt in Nederland een zogenaamde ‘drinkwaterrichtwaarde’ van 87,5 ng/L als limiet. Dit is een gezondheidskundig onderbouwde veilige risicogrens voor een individuele stof in drinkwater. Het Nederlandse drinkwater wordt hier periodiek op gecontroleerd en voldoet hieraan. Voor de overige PFAS-stoffen zijn momenteel geen drinkwaterrichtwaarden vastgesteld in Nederland. 

Een drinkwaterrichtwaarde is een gezondheidskundig onderbouwde veilige risicogrens voor een individuele stof in drinkwater. RIVM stelt geen Europese of nationale wetgeving op, maar we kunnen u wel informeren over het volgende:

De EU Drinkwaterrichtlijn wordt op dit moment herzien en daarin worden PFAS meegenomen. Publicatie van de nieuwe richtlijn is eind 2020 voorzien. Op dat moment hebben Lidstaten twee jaar de tijd voor de wettelijke implementatie. In het concept van de nieuwe EU Drinkwaterrichtlijn is een som-norm opgenomen voor PFAS van 0,1 microgram/L voor een lijst van 20 PFAS-stoffen. PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS maken daar onderdeel van uit.

Ook bevat het concept van de nieuwe EU Drinkwaterrichtlijn een som-norm voor PFAS-totaal van 0,5 microgram/L (het totale gehalte van alle PFAS stoffen in het drinkwater). Lidstaten mogen kiezen welke norm ze gaan hanteren. Het Nederlandse drinkwater voldoet aan beide normen.

Momenteel wordt er vanuit Nederlands beleid gewerkt aan de invoering van een som-norm voor PFAS. Nederland kan daarin strenger zijn dan de vanuit de Europese Unie voorgestelde normen. Wat de uitkomst hiervan gaat zijn is op dit moment nog niet bekend.

Voor nadere informatie over het Nederlands beleid m.b.t. drinkwater kunt u contact opnemen met het Ministerie van IenW.

Wordt er apart gekeken door het RIVM naar de aanwezigheid van GenX in ons drinkwater en is er een voorgestelde limiet?

Voor GenX geldt in Nederland een zogenaamde ‘drinkwaterrichtwaarde’ van 150 ng/L als limiet. Dit is een gezondheidskundig onderbouwde veilige risicogrens voor een individuele stof in drinkwater. Het Nederlandse drinkwater wordt hier periodiek op gecontroleerd en voldoet hieraan. 

Wat is de consequentie van het feit dat GenX nu op de lijst van Zeer Zorgwekkende Stoffen staat maar nog wel gebruikt wordt?

Als stoffen de status SVHC (substances of very high concern, Europees vastgestelde ‘zeer zorgwekkende stof’) hebben, geeft dat verplichtingen aan bedrijven die deze stoffen gebruiken of importeren. Zo moeten bedrijven klanten informeren over veilig gebruik als de stof in meer dan 0,1 gewichtsprocent in voorwerpen aanwezig is. Leveranciers van de stof zelf of van een mengsel van deze stoffen, moeten een veiligheidsinformatieblad verstrekken aan hun klanten.

De ZZS (zeer zorgwekkende stoffen) status van deze GenX-stoffen zorgt ervoor dat bedrijven de uitstoot van deze stoffen moeten voorkomen. Als dat niet haalbaar is, moeten zij de uitstoot zoveel mogelijk beperken (minimalisatieverplichting). Het bevoegd gezag neemt in de vergunning voorschriften op voor beperking van de uitstoot en continue verbetering. Hierbij geldt dat een bedrijf iedere 5 jaar een ‘minimalisatiescan’ moet uitvoeren waarin gekeken wordt of emissies verder kunnen worden teruggebracht.

Is er nog aandacht vanuit het RIVM voor de omwonenden van Dupont/Chemours door bijvoorbeeld follow up of nieuw onderzoek?

Het RIVM heeft in 2016 en 2017 onderzoek gedaan naar de risico’s voor omwonenden van Chemours door uitstoot van PFOA en GenX-stoffen. Daarna is in 2018 onderzoek gedaan naar risico’s van PFOA en GenX-stoffen in moestuingewassen in Dordrecht. Op dit moment bestudeerd het RIVM de wetenschappelijke opinie van EFSA. Vervolgens wordt besloten of het RIVM de door EFSA afgeleide gezondheidskundige grenswaarde gebruikt in haar beoordelingen. Als dit zo is, kan het RIVM daarna analyseren wat dit betekent voor eerder uitgevoerde risicobeoordelingen. Hierbij zal ook aandacht besteed worden aan de risico’s voor omwonenden. 

Er is onderzoek gedaan door een inwoner uit Sliedrecht, dit onderzoek treft u in de bijlage aan, wat vindt het RIVM van de conclusie van zijn onderzoek, namelijk dat er meer kankersterfte plaatsvindt in Sliedrecht?

GGD Zuid-Holland Zuid heeft eerder onderzoek naar kankercijfers in hun regio uitgevoerd. Recent is een rapport verschenen over kankercijfers in enkele postcodegebieden in Sliedrecht. Voor informatie over kankercijfers in de regio Zuid-Holland Zuid en de duiding ervan kunt u contact opnemen met de GGD.

In het RIVM drinkwater rapport 2020 -044 wordt gesproken over opkomende normoverschrijdende stoffen in het drinkwater (oa p. 28) voor PFOA. Het gaat hier om een overschrijding van de norm in het drinkwater. Hoe verhoudt deze overschrijding zich tot de 'drinkwaterwaarde' en hoe voldoet het Nederlandse drinkwater hieraan? 

In het genoemde RIVM rapport staat dat voor PFOA en PFOS in een beperkt aantal drinkwaterbronnen de signaleringswaarde wordt overschreden (signaleringswaarde (= 0,1 µg/l). Het betreft hier echter metingen aan ongezuiverd grondwater dat later in het drinkwaterbedrijf nog gezuiverd wordt. In onze eerdere antwoorden op je vragen stond al dat de drinkwaterrichtwaarde voor PFOA (van 87,5 ng/L) in het gezuiverde drinkwater niet wordt overschreden.

Hoe zit het met PFAS in drinkwater?

Het RIVM heeft onderzocht welke chemicaliën zich in het grondwater water bevinden. PFOA, perfluoractaanzuur, wordt aangetroffen in het grondwater. Lees het rapport.