Caribische traditie of placebo-effect? De waarheid over verkoudheidszalf
De griepgolf slaat hard toe en steeds meer collega's snuiven, hoesten en snakken naar adem op de werkvloer. In het Caribisch gebied is er één middel dat bij elke kwaal uit de kast wordt gehaald: verkoudheidszalf, zoals Vicks, Dampo of Luuf. Vraag het aan een oma uit de regio en ze zal erbij zweren dat het hét wondermiddel is. Maar hoe effectief is het echt? Is dit middeltje een bewezen redder in nood, of vertrouwen we vooral op nostalgie en volkswijsheid?
Tussen wetenschap en traditie
Volgens de bijsluiter biedt verkoudheidszalf verlichting bij verkoudheidsklachten dankzij dampen van vluchtige oliën en aromatische stoffen. Ingrediënten als menthol en eucalyptus geven een fris gevoel en laten je luchtwegen vrijer aanvoelen. Maar lost het ook daadwerkelijk iets op?
Volgens huisarts Soupreyen uit Amsterdam kan de zalf een verzachtend effect hebben bij verkoudheid, maar bij andere klachten, zoals spierpijn, is de werking waarschijnlijk een placebo-effect. Toch blijft het populair: "Het is simpel, goedkoop en men voelt dat het werkt," aldus de huisarts.
De risico’s van verkeerd gebruik
Hoewel verkoudheidszalf door velen wordt gezien als hét wondermiddel bij griep en verkoudheid, zijn er risico’s verbonden aan onjuist gebruik. De bijsluiter stelt dat het niet gebruikt mag worden bij kinderen jonger dan 2 jaar, omdat menthol stembandkrampen en flauwvallen kan veroorzaken. Ook mag het niet op beschadigde huid, wonden of slijmvliezen worden aangebracht. Bij verkeerd gebruik kunnen huidirritatie, allergische reacties en in extreme gevallen ademhalingsproblemen optreden.
Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en huisartsen benadrukken dat correct gebruik cruciaal is. Onjuist gebruik kan tot gevaarlijke situaties leiden. Medische experts raden dan ook aan om bij twijfel altijd een arts te raadplegen voordat je de zalf gebruikt.
Hoe het in het Caribisch gebied wordt gebruikt
In het Caribisch gebied is deze zalf méér dan een hoestmiddel – het is een vast onderdeel van de huisapotheek. Oma Carmen uit Aruba vertelt: "Vicks gebruiken wij voor verkoudheid." Je smeert je lichaam in en het heeft door de menthol een heel lekkere geur en het geloof is dat het sowieso goed helpt." Maar daar stopt het niet. "Als je koorts hebt, kan je het ook insmeren. En als je het mengt met een beetje kokosolie, is het de perfecte remedie."
In haar gemeenschap gelooft men dat het helpt bij pijn op de borst en een kort gevoel op de ademhaling. "Je moet je goed insmeren, ook onder je oksels – dat helpt je sneller te herstellen."
Waarom de oksels? Er is weinig wetenschappelijk bewijs voor deze toepassing, maar volgens sommige gebruikers zou het sneller worden opgenomen via de huid en een verkoelend effect geven.
Traditie ontmoet wetenschap
Verkoudheidszalf blijft een klassieker in de medicijnkast, geliefd om zijn herkenbare geur en verzachtende werking. Het helpt je luchtwegen tijdelijk vrijer te voelen, maar geneest geen verkoudheid.
Een studie gepubliceerd in Pediatrics suggereert dat insmeren met een verkoudheidszalf op basis van menthol, kamfer en eucalyptus kan bijdragen aan een betere nachtrust en verlichting van symptomen bij kinderen met een bovenste luchtweginfectie.
Toch blijft het effect vooral subjectief en zijn er ook bijwerkingen gemeld. Veel andere toepassingen zijn vooral cultureel bepaald of placebo. Gebruik het verstandig en volg altijd de bijsluiter, vooral bij jonge kinderen. Zoals met veel huismiddeltjes geldt: een beetje scepsis kan geen kwaad, maar voor velen blijft deze zalf een troostend ritueel bij ziekte.