Dieetcultuur: hoe jouw onzekerheid bakken vol winst oplevert
Het lijkt soms alsof er elke dag een nieuw dieet uitkomt. Keto, low-carb of toch maar veganistisch. Het is begrijpelijk dat je soms even kwijt bent wat nou echt gezond is voor je lichaam. Daarbij is wetenschappelijk bewezen dat 80 procent van de diëten op de lange termijn niet werkt. Je komt weer terug op je oude gewicht of wordt zelfs zwaarder dan je oorspronkelijk was.
Dieetcultuur is schadelijk en wordt steeds machtiger door sociale media, zo vertelt Anki Willemsen, bedenker en schrijver van de Lazyfitgirl Methode. Celebrities en influencers worden het gezicht van een dieet dat ze misschien niet eens volgen en er zijn pagina's vol met mensen die je vertellen hoe je het 'perfecte' lichaam krijgt.
Wat houdt de dieetcultuur precies in?
Als gebruiker ga je steeds meer vraagtekens zetten bij jouw eigen gewicht en wordt je getriggerd om snel af te vallen door een dieet. Alleen werkt dit in de praktijk meestal maar tijdelijk, dus als je vervolgens weer aankomt voel je je nog slechter over je lichaam en begin je aan het volgende dieet.
Wat jij niet ziet is dat de veel gedeelde 'succesverhalen' op social media vaak van korte duur zijn. Of nog erger: 'De dieetindustrie gebruikt vaak foto's die helemaal niet bij een dieet horen', zo vertelt Willemsen.
Er worden miljarden aan omzet gemaakt waarbij het verdienmodel vooral gebaseerd is op mensen zo onzeker mogelijk te maken. Want door in te spelen op onzekerheid gaan mensen een 'quick-fix' zoeken, een methode om snel gewicht te verliezen.
'Een dieet werkt voor 80 procent van de mensen op lange termijn niet'
Als je een dieet volgt, ga je volgens Willemsen voorbij aan wat je lichaam nodig heeft. Je volgt de regels en voorkeuren van iemand anders zonder dat dit per se ook voor jou zou werken. 'Als je bijvoorbeeld gaat Sonja Bakkeren moet je 's ochtends een bak kwark eten. Maar misschien vind jij dit zelf niet fijn, zo koud en zuur in de ochtend.'
Ook wordt in dit soort eetschema's en diëten niet meegenomen hoeveel je beweegt op een dag, hoe lang je bent, hoe snel je metabolisme is en wat je lekker vindt.
De gevaren van de online diëten
'Soms zie je hele rare diëten online, waarbij gezond eten totaal niet centraal staat. Zo promootte André Hazes onlangs een dieet waarbij je heel veel ongezond voedsel eet en vervolgens extreem veel gaat sporten om dit te compenseren. Dat soort informatieverspreiding kan heel gevaarlijk zijn', benadrukt Frans Folkvord, sportpsycholoog en gedragswetenschapper.
Beide experts zijn het erover eens dat om een gezond gewicht te bereiken en te behouden een leefstijlverandering nodig is. 'Vaak heb je daar intensievere en professionele hulp bij nodig, wat een instagramaccount niet altijd kan bieden', zo stelt Folkvord. 'Het zien van succesverhalen als je zelf niet weet hoe je eraan kan voldoen leidt vooral tot jaloezie en wanhoop.'
Dieet blijft een genuanceerd begrip
Zowel Folkvord als Anne Lutgerink, woordvoerder van het Voedingscentrum geven aan dat dieet een breed begrip is. Met een dieet kan ook simpelweg eetpatroon van iemand bedoeld worden. Daarbij geeft Folkvord aan dat er ook een groep mensen op Instagram is die extreem gefocust zijn op gezondheid. Dit zou in een wereld vol fastfood ook gezien kunnen worden als een positieve beweging.
'Je ziet alleen wel dat dit vaak om succesvolle, vermogende en hoog opgeleide mensen gaat. En daarnaast staat een hele grote groep voor wie zo'n extreem gezonde levensstijl niet haalbaar is', aldus Folkvord. En op deze grote groep speelt de dieetcultuur in door het schuldgevoel dat zij deze extreem gezonde levensstijl niet na kunnen leven uit te buiten.
Het vooruitzicht is vooralsnog niet positief
Helaas is het vooruitzicht van dit probleem niet rooskleurig. Jongeren gebruiken steeds meer sociale media en fastfoodketens zijn niet meer weg te denken uit het straatbeeld. Volgens Folkvord zullen problemen als obesitas en verschillende eetstoornissen zoals anorexia of boulimia alleen maar toenemen in de komende jaren.
Daarbij geeft Willemsen aan dat ook in supermarkten vaak nog te onduidelijk is wat gezond is en wat niet. 'Het hele concept van tussendoortjes in de vorm van verpakte koekjes is een marketingstunt van de voedselindustrie. Deze koeken zijn zelden bewust of zelfs heel voedzaam, het is veel gezonder om bijvoorbeeld een eitje, groente of fruit tussendoor te nemen', vertelt zij ons. De dieetindustrie is machtig en rijk, wat een gevaarlijke combinatie is.
De oplossing voor het probleem
De oplossing lijkt vrij simpel, educatie staat volgens zowel Folkvord als Willemsen centraal. 'Je moet labels leren lezen om zo zelf na te kunnen gaan wat wel en niet goed is voor je gezondheid', aldus Willemsen. Het Voedingscentrum geeft ook aan in alle communicatie duidelijk te maken dat het gaat om het totaalplaatje van je gezondheid. 'Daarbij gaat het niet per se om het afvallen maar gewoon om gezond leven', zegt Lutgerink.
Het Voedingscentrum biedt daarvoor handvatten zoals de Schijf van Vijf, recepten en uitlegvideo's over gezond eten. Ook ontstaan er bewegingen die tegen de dieetcultuur ingaan, zoals het geval is bij intuïtief eten, waar Radar al eerder over schreef. Het voornaamste wat je kunt doen is luisteren naar je lichaam, gezonde keuzes maken en een balans vinden. Af en toe iets lekkers moet absoluut mogelijk zijn, zo stellen alle drie de deskundigen.
Eerder schreef Radar ook over intuïtief eten, het zogenaamde antidieet waarbij luisteren naar je lichaam centraal staat. Een van de tien pijlers waarop deze levensstijl gebaseerd is, is het loslaten van de dieetcultuur.
Wat kun je het best doen als je toch wil afvallen?
Mocht je echt willen afvallen dan is het nog altijd het beste om een diëtist te raadplegen. Deze kan naar jou als individueel uniek persoon kijken en weet hoe hij je het best kan helpen. 'De universele regels die op een dieet-instagramaccount worden voorgeschreven helpen je daarentegen zelden verder, concludeert Folkvord.