Dit moet je weten over de Dienstplichtbrief en de nieuwe Defensie-enquête
De oorlog in Oekraïne, grote investeringen en een constant personeelstekort: de Nederlandse defensie is vol in ontwikkeling. Tegelijkertijd valt bij elke 17-jarige nog altijd de brief met de inschrijving voor de dienstplicht op de mat. Sinds kort zit er bij die brief ook een nieuwe, vrijwillige enquête. Wat houdt de brief hedendaags precies in? En wat wil Defensie precies van je met die enquête?
Wat staat er in de brief?
De dienstplichtbrief vermeldt dat je staat ingeschreven. Dat betekent dat je naam wordt toegevoegd aan het dienstplichtregister, meer niet. Je hoeft je nergens te melden, je wordt niet gekeurd en het heeft geen enkele invloed op je studie, werk of reisplannen.
De opkomstplicht is in Nederland sinds 1997 opgeschort, wat betekent dat deze tijdelijk is stilgezet. De wet bestaat nog voor extreme noodsituaties, maar je wordt niet actief opgeroepen. Sinds 2020 krijgen zowel mannen als vrouwen de brief. De enige voorwaarde is dat je 17 wordt en de Nederlandse nationaliteit hebt, ook als je in het buitenland woont of een dubbele nationaliteit hebt.
Waarom is dit nu actueel?
Sinds september 2025 wordt er met de brief een vrijwillige enquête meegestuurd. Daarin worden jongeren gevraagd naar interesses, opleiding en motivatie om zo een beeld te krijgen van welke rol binnen Defensie het beste bij ze zou passen. Door de enquête wordt de dienstplichtbrief ook een aanbod. Dat is onderdeel van het nieuwe ‘Dienmodel’, de strategie van Defensie om het grote personeelstekort aan te vullen.
Daarnaast is het doel om tot 100.000 medewerkers te groeien in 2030, en tot 200.000 medewerkers in de jaren daarna. Met de enquête peilen ze de animo voor een rol bij de krijgsmacht, van techneut tot militair, en wordt er eigenlijk marktonderzoek gedaan. Defensie geeft zelf aan dat er actief contact wordt opgenomen met jongeren die hun gegevens achterlaten, om persoonlijk te bespreken welke functie goed bij ze zou passen.
Een nieuwe vorm van dienstplicht?
In de Tweede Kamer wordt al langer gesproken over een andere aanpak van de dienstplicht, waarbij vaak wordt gekeken naar het ‘Scandinavische model’. Dit is een soort slimme dienstplicht. Iedereen vult een vragenlijst in, waarna alleen de meest geschikte en gemotiveerde jongeren worden geselecteerd voor een dienstjaar.
Politieke partijen als het CDA en NSC hebben voorstellen gedaan die op dit model zijn geïnspireerd. Ook wordt in de officiële Kamerbrief waarin de enquête bij de dienstplichtbrief wordt aangekondigd verwezen naar het "succes van een verplichte enquête onder 18-jarigen in Zweden".
Wat betekent dit alles nu voor jou?
Voor de meeste 17-jarigen die de brief ontvangen, is de belangrijkste conclusie dat er op korte termijn niets verandert. De inschrijving blijft een formaliteit en wetswijzigingen zijn een zaak voor een nieuw kabinet.
Voor wie nieuwsgierig is, biedt Defensie via het Dienmodel steeds meer flexibele mogelijkheden. Voorbeelden hiervan zijn het Dienjaar (een kennismakingsjaar met het militaire leven zonder langdurig contract), het Defensity College (een parttime-reservistenbaan naast een studie) en speciale militaire minors voor studenten.
Bronnen: