Dat je als particulier verantwoordelijk bent voor sanering van jouw grond, ontdekt Lisette Cunningham wanneer er eind 2018 drugsafval op haar grond in Schinveld wordt gedumpt. In eerste instantie heeft de familie niet door wat er aan de hand is, tot de man van Lisette mensen bezig ziet in het bosperceel grenzend aan hun weiland. De gemeente weet op dat moment niet dat het om privé-grond gaat en de vaten met drugsafval zijn inmiddels al weggehaald. Maar de vaten hebben gelekt in de grond en voor die sanering is de familie Cunningham verantwoordelijk.

Duizend euro

Omdat het gevaar bestaat de het afval in het grondwater terechtkomt, moet de grond zo snel mogelijk gesaneerd worden. Maar Lisette heeft geen idee hoe ze dit aan moet pakken en vanuit de gemeente ervaart ze weinig ondersteuning. Saneringsbedrijven die ze belt, rekenen haar enorme bedragen voor, oplopend tot tienduizend euro: sommen die ze onmogelijk op kan hoesten. Uiteindelijk vindt ze een bedrijf dat de sanering voor duizend euro zegt te kunnen doen.

Hoewel het bedrag uiteindelijk lager uitvalt dan aanvankelijk verwacht, vindt Lisette het nog steeds oneerlijk dat zij dit moet betalen. Zij heeft immers geen schuld aan de dumping en er is ook niets wat ze had kunnen doen om een dumping te voorkomen. 'Kinderen spelen hier. Ze bouwen boomhutten en hebben daar een fort gegraven, dat ga je toch niet afrasteren? Laat die kinderen spelen, die zitten al genoeg op de telefoon. En daarbij vind ik dat je niet alle bossen moet afrasteren, anderen moeten hier gewoon niks dumpen.'

Subsidieregeling

Om gemeenten en grondeigenaren te ontlasten werd in 2015 een convenant gesloten tussen gemeenten, provincies en het rijk waarbij de rijksoverheid gedurende drie jaar vijftig procent van de opruimkosten voor haar rekening nam. Die regeling liep af in september 2018. In de tussentijd moesten gemeenten en provincies met een duurzame financieringsoplossing komen. Dat is tot op heden niet gelukt.  

Op Kamervragen van de SGP (pdf) afgelopen voorjaar laat staatssecretaris Stientje van Veldhoven (infrastructuur en Waterstaat) weten dat een nieuwe subsidie vanuit het ministerie niet aan de orde is. Bovendien zijn nog niet alle subsidiegelden aangewend. Provincies en gemeenten kunnen de overgebleven 1,2 miljoen euro nog altijd gebruiken, zo laat zij weten in een schriftelijke reactie.

De provincie Gelderland heeft bijvoorbeeld besloten om de subsidieregeling weer beschikbaar te stellen. Dit betekent dat grondeigenaren in deze provincie weer voor de helft gecompenseerd worden. Maar in de provincies Noord-Brabant en Limburg wordt pas later dit jaar een besluit genomen over een subsidieregeling voor incidenten die plaats vonden in 2018.

Attje Kuiken, Tweede Kamerlid voor de Partij van de Arbeid, vindt het opmerkelijk dat deze provincies zo lang doen over dit besluit. De overgebleven subsidiegelden zouden in elk geval ingezet moeten worden om gedupeerden tegemoet te komen.

Onzeker

In de tussentijd blijft voor Lisette Cunningham, woonachtig in Limburg, onzeker of zij nog tegemoetgekomen wordt in de kosten. De provincie Limburg moet nog besluiten over de subsidieregeling. Deze regeling ziet altijd toe op het voorgaande jaar en hiermee worden grondeigenaren gecompenseerd die kosten hebben gemaakt in het jaar voorafgaand. Maar het saneringsbedrijf is bij de familie Cunningham pas langs geweest in 2019. Het is dus helemaal niet zeker dat zij hiervoor nog subsidie kan krijgen. 

De provincie Limburg laat in een schriftelijke reactie weten: 'In zijn algemeenheid geldt dat het jaar waarin de kosten zijn gemaakt bepalend is. Dus kosten die zijn gemaakt in 2019 zouden kunnen worden gedeclareerd via een eventuele subsidieregeling 2020, indien deze opnieuw wordt opengesteld. Op dit moment is niet bekend of en hoe een subsidieregeling in 2019 er verder eruit gaat zien. Op dit moment weten we onvoldoende van deze specifieke situatie om een antwoord te kunnen geven op de vraag of deze particulier nog in aanmerking voor een subsidieregeling vanuit de Provincie.'

Lees hier de volledige reactie van de provincie Limburg

Volgens PvdA’er Attje Kuiken moeten particulieren honderd procent gecompenseerd worden wanneer zij te maken krijgen met een illegale dumping. Ook zouden ze dit soort bedragen, die kunnen oplopen tot duizenden euro’s, niet zelf voor moeten hoeven schieten. Mensen met een kleine beurs kunnen hier ernstig door in de problemen komen.

'Nazorgtraject bekijken’

De gemeente Beekdalen, waar Schinveld onder valt, laat Radar in een schriftelijke reactie weten dat de kosten voor het verwijderen van de vaten worden betaald uit het uitvoeringsbudget Vergunningen, Toezicht en Handhaving van de gemeente. Het gaat om een bedrag van 1856,50 euro. Dit komt dus niet voor rekening van de familie Cunnigham.

De gemeente zegt verder geen mogelijkheid te hebben om particulieren financieel tegemoet te komen. Wel zegt de gemeente uit de reactie van de familie Cunningham te begrijpen dat er meer behoefte was aan nazorg. 'Dit is voor ons aanleiding om het nazorgtraject nog een keer goed onder de loep te nemen en te kijken hoe wij hier in het vervolg anders mee kunnen omgaan. Gedacht wordt aan informatie vooraf via voorlichting of een verwijzing naar een (landelijk) onafhankelijk informatiepunt.'

Lees hier de volledige reactie van de gemeente Beekdaelen

Stimulans

In de oude subsidieregeling werden particulieren en andere aanvragers altijd maar voor de helft gecompenseerd in de kosten. 'Daarvoor is gekozen om gemeenten en grondeigenaren te stimuleren om ook zelf al het mogelijke te doen om drugsafvaldumpingen op hun grondgebied te voorkomen. Dit komt voort uit de wettelijke verantwoordelijkheid, de zogeheten zorgplicht, die gemeenten en grondeigenaren hebben voor hun grond (Wet bodembescherming, artikel 13)', zo laat staatsecretaris Van Veldhoven weten in beantwoording van Kamervragen in juni 2018. 

Onzin, vindt ChristenUnie-statenlid Dirk Vreugdenhil: 'Wat voor maatregel wil je nemen? Terrein ommuren, prikkeldraad erom?' Hij pleit dan ook voor een landelijke regeling waarbij particulieren voor honderdprocent gecompenseerd worden.

Lees hier de volledige reactie van de ChristenUnie (en andere politieke partijen)

'Overheidstaak'

Ook emeritus-hoogleraar veiligheidskunde Ben Ale vraagt zich af wat je als particuliere grondeigenaar kunt doen om je te wapenen tegen deze vorm van criminaliteit. 'Grootgrondbezitters kunnen misschien nog maatregelen nemen door gebruik te maken van videobewaking, maar voor kleine grondbezitters wegen de kosten van een dergelijk systeem er niet tegenop.' Particulieren zouden wat Ale betreft dan ook volledig gecompenseerd moeten worden.

Bovendien zitten er veel risico’s aan het opruimen van drugsafval. Maar zoals het nu gaat nodigt, volgens de emeritus-hoogleraar, uit tot het gaan slepen met vaten richting gemeentegrond. Dat brengt risico's met zich mee voor de grondeigenaar zelf, maar ook voor de volksgezondheid wanneer het drugsafval in het oppervlaktewater terechtkomt. Om die reden zou het opruimen van drugsafval een overheidstaak moeten zijn, aldus Ale.

'Tweede Kamer aan zet'

Het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) laten desgevraagd aan Radar weten dat zij drugsdumpingen zien als een landelijke aangelegenheid waar de overheden een gezamenlijke verantwoordelijkheid in hebben. Zowel IPO als VNG pleiten dan ook voor een landelijk schadefonds waaraan ook de rijksoverheid bijdraagt. Volgens het IPO ziet het Rijk hierin voor zichzelf geen rol: 'De Tweede Kamer is aan zet om hier een doorbraak in te bereiken.' 

Verder benadrukken de decentrale overheden dat zij het voor de hand liggend zouden vinden dat middelen die worden onttrokken aan criminelen worden gereserveerd om maatschappelijke schade te compenseren die ontstaat door georganiseerde criminaliteit.   

Lees hier de volledige reactie van het Interprovinciaal Overleg

Lees hier de volledige reactie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Staassecretaris Van Veldhoven laat in een schriftelijke reactie weten dat provincies en gemeenten een rol hebben bij het opruimen van drugsafval. Zij zijn primair verantwoordelijk voor een schone buurt. Over de invulling daarvan zijn volgens de staatssecretaris gesprekken gaande. 

Lees hier de volledige reactie van de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat

Verschillende politieke partijen nemen de oproep van het IPO serieus. Zowel PvdA als SGP bekijken de mogelijkheid om bij de voorjaarsnota een amendement in te dienen om een schadefonds te regelen. Ook de ChristenUnie is voor het instellen van een nationaal schadefonds. De partij stelt Kamervragen naar aanleiding van de uitzending van Radar.  

50Plus ziet vooral heil in een oplossing waarbij drugsafval kan worden ingeleverd bij de milieustraat.

Lees hier de volledige reactie van de SGP, ChristenUnie en 50PLUS