Leonie Vethaak kreeg op 24 februari 2020 een brief van ABN AMRO dat de bank de relatie met haar gaat stoppen. Er zou een bedrag van 32,50 euro geprobeerd zijn over te maken vanaf een Rabobank-rekening naar haar ABN AMRO-rekening. 'En dit bedrag is afkomstig van fraude. Daar is aangifte van gedaan. Daarom doen we geen zaken meer met u', luidt een citaat uit de brief.

Geen geldezel

Leonie is zich van geen kwaad bewust en is zeker geen geldezel. Een geldezel is iemand die zijn of haar bankrekening in dienst stelt van een crimineel, door geld op de rekening te laten storten en het er snel weer vanaf te halen. 

Leonie gaat op onderzoek uit om uit te vinden wat er aan de hand is. Ze doet eerst navraag bij de Rabobank (van wie de rekening en de mysterieuze overboeking is), maar daar mag de bank vanwege de privacywetgeving AVG niets zeggen. Ook bij haar eigen bank, de ABN AMRO, komt ze geen steek verder.

Geregistreerd op zwarte lijst van banken

Haar naam wordt vervolgens zowel door de Rabobank als ABN AMRO opgenomen op een zwarte lijst van banken: het zogenoemde incidenten- en verwijzingsregisters. Hierdoor staat Leonie maximaal acht jaar bekend als fraudeur. 

Naast de interne variant (alleen te raadplegen door de bank zelf) bestaat er ook nog het  externe verwijzingsregister (EVR). Geldezels, hypotheek- en identiteitsfraudeurs, witwassers en verdachten van valsheid in geschrifte worden hierin vastgelegd. Alle financiële instellingen kunnen via het computersysteem EVA checken of iemand voorkomt in het IVR en in het EVR. En als je in het externe register staat, heb je een groot probleem. Geen enkele bank wil dan nog zaken met je doen. Een lening of hypotheek afsluiten is niet meer mogelijk. Leonie is boos. 'Ik word zomaar uit het klantenbestand gedonderd en als crimineel behandeld, terwijl ik zelf geen flauw idee heb wat er aan de hand is.'

Bankrekening ruim drie maanden geblokkeerd

Leonie schrijft diverse mails en brieven naar ABN AMRO. Leonie zit vervolgens ruim drie maanden met een geblokkeerde bankrekening. Ze kan niet meer bij haar geld en ze moet halsoverkop een andere rekening vinden waarop haar salaris en kinderbijslag binnenkomen. Ook kan ze niet meer voor haar zieke, bejaarde moeder internetbankieren. Na maanden corresponderen krijgt ze op 2 juni een korte mail van ABN AMRO. 'De bank heeft opdracht gegeven om alle blokkades te verwijderen.'

In ere hersteld

Geen excuusbrief van de bank, alleen een bos bloemen. Echter op 5 juni kan Leonie nog steeds niet pinnen en ook het internetbankieren voor haar moeder werkt niet.

Leonie mailt opnieuw naar de bank: 'Deze hele situatie is zo onterecht naar mij toe en duurt veel te lang. Het door u gestuurde boeket bloemen was erg mooi, waarvoor dank, maar het staat wel in schril contrast met het onrecht, verdriet en frustratie die deze hele situatie voor mij nog steeds met zich meebrengt.' 
 
Leonie is inmiddels weer helemaal in ere hersteld en is weer klant bij ABN AMRO. Inmiddels hebben zowel de Rabobank als ABN AMRO haar naam verwijderd uit het Incidentenregister en het Interne Verwijzingsregister.

Klant Rabobank bleek slachtoffer van phishing

De Rabobank laat weten. 'Onze klant was slachtoffer van phishing via Marktplaats, met als gevolg een reeks betalingen van zijn/haar rekening naar rekeningen bij verschillende andere banken. De transactie naar de bankrekening van Leonie was er een van. Wij hebben ontvangende banken en dus ook ABN AMRO geïnformeerd over deze verdachte transacties. Hoor- en wederhoor vindt plaats via de bank waar de ontvangende klant bankiert, in het geval van mevrouw is dat ABN AMRO. Op basis van die informatie hebben wij haar in eerste instantie opgenomen in het interne register. Dit is later hersteld, op basis van nadere informatie. Voor het overige verwijzen we naar ABN AMRO.'

ABN: 'Misbruik gebeurt honderden keren per maand'

Robin de Jongh, hoofd bestrijding financiële criminaliteit bij ABN AMRO, betreurt de gang van zaken. 

'In algemene zin blokkeren we alleen rekeningen als we concrete aanwijzingen hebben dat er iets aan de hand is. Bijvoorbeeld dat er fraude wordt gepleegd met de rekening. Dat kan zijn door een signaal van de politie, een signaal van een andere bank of van onze eigen systeem. Dan is het zaak dat we snel handelen, om te voorkomen dat er misbruik wordt gemaakt van de rekening en dat er bedragen worden weggeboekt. Dat gebeurt heel vaak, wel honderden keren per maand. Phishing en fraude zijn een groot probleem. Daar moeten we als bank het verschil maken voor onze consumenten en klanten.' 

'Blokkade had korter gekund'

Hij erkent dat de blokkade van drie maanden te lang heeft geduurd. 'Dat is best een lange periode geweest. Als ik er nu op terugkijk, had het ook korter kunnen zijn. En dat is in die periode ook echt vervelend geweest voor mevrouw Vethaak.'
 
'We doen wel goed onderzoek. Want fraude is niet zomaar iets. Veel consumenten - en ook onze bankklanten - hebben last van bankfraude. Je wilt zorgen dat de rekening wordt beschermd en de rekeninghouder ook. In het geval van mevrouw Vethaak bleek ze te goeder trouw te zijn. Dat is heel vervelend. Dat is ingrijpend. Ze heeft maanden niet over haar rekening kunnen beschikken.'

Overboeking naar Rusland als fraude bestempeld

Het architectenechtpaar Leen Waardenburg en zijn Russische vrouw Lilia Waardenburg-Gabo hebben iets vergelijkbaars meegemaakt bij ABN AMRO, waar ze al meer dan 25 jaar klant zijn. Hun zoon woont in Sint Petersburg en heeft dringend geld nodig voor een medische behandeling. Op 31 januari 2020 gaat mevrouw naar het bankkantoor in Zwolle. Ze overhandigt tien bankbiljetten van vijfhonderd euro aan de bankmedewerker en legt uit dat ze dit bedrag met spoed moet overmaken naar de rekening van haar zoon in Rusland, omdat hij medicijnen moet kopen. 
 
Eerst wordt het bedrag op haar rekening gestort en het bedrag zou vervolgens naar haar zoon worden overgemaakt. Ze betaalt dertig euro voor de dienstverlening. 's Middags blijkt haar bankrekening geblokkeerd. Ze belt vervolgens naar de de bank. Volgens Lilia zeggen medewerkers van ABN AMRO Amsterdam dat ze de transactie naar Rusland als 'fraude' bestempelen. Vervolgens kunnen ze niets meer en zijn hun rekeningen geblokkeerd. 

Overgestapt naar andere bank

Het echtpaar op leeftijd gaat zaterdagochtend meteen naar het bankkantoor in Zwolle. Daar ontstaat een discussie. Uiteindelijk blijkt het geld niet overgemaakt te zijn naar hun zoon in Rusland voor de medicatie.

'We hoorden niets meer van ABN AMRO en toen wij naar het geldbedrag informeerden, bleek het geld weer terug te zijn in Amsterdam. Ook toen kon er geen excuus af bij ABN AMRO.' Het echtpaar is inmiddels zo gebrouilleerd met de bank dat ze zijn overgestapt naar de Regiobank. 

Rekening zonder overleg geblokkeerd

Het echtpaar begrijpt niet waarom de bank hun rekening zonder overleg blokkeerde. Op 21 januari 2019 konden ze nog probleemloos vijfduizend euro overmaken aan hun zoon in Rusland. Dat geld is aangekomen en had hij toen ook nodig om medicijnen voor te kopen. 
 
Waarschijnlijk gingen dit keer bij de bank een paar rode vlaggetjes omhoog vanwege de bankbiljetten van vijfhonderd euro. Deze coupures zijn nog steeds een wettelijk betaalmiddel, maar worden vaak gebruikt door criminelen. Daarom geeft de Europese Centrale Bank (ECB) ze niet meer uit. Ook De Nederlandsche Bank (DNB) geeft deze biljetten sinds 27 januari 2019 niet meer uit.

Ook is geld overmaken naar Rusland is lastig, sinds de Europese Unie vanaf 1 juli 2016 verschillende economische sancties heeft ingesteld tegen Rusland.

Beide consumenten vinden het vreemd dat ze zomaar beschuldigd worden van fraude, terwijl ze van niets weten. Waarom stelt de bank niet eerst vragen in plaats van direct hun bankrekening te blokkeren? En in het geval van Leonie werd ze door de bank meteen als een fraudeur opgenomen in allerlei registers. Met alle gevolgen van dien.

Frauduleuze aanwijzingen

De Jongh, hoofd bestrijding financiële criminaliteit bij ABN AMRO, legt uit wat er is gebeurd bij het echtpaar Waardenburg. 'Ook dit is een geval van frauduleuze aanwijzingen. We hebben mevrouw Waardenburg geprobeerd te bellen. Helaas is het contact niet tot stand gekomen. Dan proberen we te voorkomen dat er geld wordt weggeboekt door de rekening te blokkeren. En het is ook een manier om met de klant in contact te komen. Dat is dezelfde dag ook gebeurd. Mevrouw Waardenburg is naar de bank gegaan.'

'Communicatie verbeteren'

Consumenten klagen over gebrekkige communicatie vanuit de bank en dat ze meteen in het hokje fraudeur worden geplaatst. De Jongh zegt: 'Als het gaat om fraude willen we meteen actie ondernemen en dat is ingrijpend, want er is een blokkade van de rekening. In honderden gevallen per maand is er ook echt sprake van fraude. In een enkel geval is er geen fraude en is iemand ter goeder trouw. Waar we de leerpunten uit moeten trekken, ook uit deze twee gevallen van mevrouw Vethaak en mevrouw Waardenburg, is dat we meer uitleg moeten geven. Wat we doen, waarom we het doen en de communicatie dus verbeteren.'

Banken onder vergrootglas

Strafrechtadvocaat Bob Kaarls geeft in de Radar-studio een verklaring waarom banken snel ingrijpen. 'We zien dat banken onder een vergrootglas liggen van justitie. Ze waren in het verleden onvoldoende alert op de bestrijding van witwassen, fraude en terrorisme. Daar zijn ook forse boetes voor uitgedeeld.'

ING trof in 2018 een schikking van 775 miljoen euro met het OM omdat ze niet alert genoeg waren om witwaspraktijken via rekeningen van de bank te voorkomen. De Rabobank moest een miljoen euro boete betalen vanwege gebrekkige controle op witwassen. 

OM onderzoekt ABN AMRO

Hierdoor zijn banken de afgelopen maanden veel alerter geworden. Mensen moeten van hun bank allerlei extra vragen beantwoorden zoals de herkomst van het geld en hun vermogen. De bank moet precies weten wie zijn klanten zijn. En al deze klantdossiers moeten op orde zijn. Dat was bij ABN AMRO niet het geval en het Openbaar Ministerie (OM) onderzoekt de bank.

'Meteen rekening blokkeren is te kort door de bocht'

Strafrechtadvocaat Kaarls kent meer voorbeelden van klanten van wie rekeningen geblokkeerd zijn door de bank. Hij staat dit soort slachtoffers juridisch bij. Hij kent vooral verhalen over ABN AMRO en ING. 'De reactie van ABN AMRO om meteen de rekening te blokkeren is veel te kort door de bocht. De bank had eerst vragen moeten stellen en had zorgvuldiger kunnen handelen in plaats van meteen de rekening blokkeren.'

Stap naar het Kifid

'De Nederlandsche Bank (DNB) krijgt weleens klachten op dit niveau, maar het gaat vooral om de relatie tussen klant en bank. Ons advies: praat het goed uit met de bank en als je er onderling niet uitkomt, kun je naar het Kifid stappen', zegt Tobias Oudejans woordvoerder bij DNB. 

Banken hebben poortwachtersrol

Oudejans vervolgt zijn verhaal. 'DNB moet er op toezien dat banken hun zaken goed op orde hebben. Daar houdt DNB prudentieel toezicht op. We kunnen niet ingaan op individuele klachten, dat zit niet in ons takenpakket. En banken hebben een poortwachtersrol. Zij moeten zich houden aan de Nederlandse wetgeving en de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Hoe banken die rol vervolgens invullen, kunnen zij naar eigen verantwoordelijkheid, eer en geweten invullen. DNB kan niet op de bestuurdersstoel gaan zitten van een bank.' 

Recht op basisbankrekening

Dankzij Europese wetgeving is het recht op een (basis)betaalrekening voor veel consumenten sinds 2016 wettelijk geregeld.

Iedere Nederlander heeft recht op een basisbankrekening; ook als je schulden hebt, dakloos, verslaafd of crimineel bent. Je kunt op zo'n basisbankrekening alleen maar geld ontvangen en betalingen verrichten. Waarom heeft de bank niet tijdelijk die optie aangeboden? Dat had Leonie veel ellende bespaard.

Strenge controles

Alle banken moeten voldoen aan de wetgeving en strenge controles. Banken kunnen via het externe register onderling klantgegevens delen van verdachte klanten. Banken zoeken op dit gebied samenwerking en schreven het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen.

Het FD schreef onlangs een artikel dat de Europese Bankenautoriteit (EBA) vreest dat witwasregels zijn doel voorbij schieten. De antiwitwas- en terrorismeregels zijn doorgeslagen. De EBA ziet dat banken vanwege de torenhoge witwasboetes hele groepen klanten uit voorzorg buiten de deur zetten. Daarom stelt de toezichthouder een onderzoek in naar mogelijke misstanden en het mogelijk uitsluiten van hele groepen klanten. 

De EBA ziet dat bepaalde sectoren zoals coffeeshops, seksbedrijven en shishalounges worden uitgesloten, maar ziet ook onwenselijk gedrag. Zoals het weren van particuliere klanten door banken onder het mom van transactiemonitoring en misbruik van de toezichtregels om de concurrentie op afstand te houden. De Europese bankenautoriteit stelde een onderzoek in. De consultatie sloot op 11 september. 

Wat kun je doen tegen een onterechte blokkade?

Wat kan een consument doen die onterecht verdacht wordt van fraude en wiens bankrekening is geblokkeerd? Advocaat Kaarls zegt: 'Ga direct met de bank in discussie. Teken bezwaar aan en ondersteun je standpunt met zoveel mogelijk documenten om je onschuld aan te tonen. Banken reageren vaak met afstand en weinig persoonlijk naar hun klanten. Je moet echt je best doen om aandacht te krijgen. En lukt dat niet, start een interne klachtenprocedure bij de bank.' 

Verder hebben ongeveer 90.000 bankmedewerkers sinds 1 april 2015 een bankierseed afgelegd en kunnen aangesproken worden op verkeerd gedrag en of handelen. 

Neem contact op met de bank

Ook ABN AMRO raadt klanten aan meteen contact op te nemen met de bank zodra ze iets verdachts zien gebeuren op hun rekening. Robin de Jongh zegt: 'Als eerste wil ik oproepen: wees voorzichtig met gegevens vrijgeven, zoals met een één-cent-overboeking. Als je uit het niets appjes en sms'jes krijgt, probeer in contact te komen met degene achter die berichten. Daar zit heel vaak fraude achter. Als je slachtoffer bent geworden van fraude of de bank geeft aan dat er iets mis is met je rekening, neem dan contact op met de bank. Dat is het beste dat je kunt doen.'

Deze uitzending is momenteel helaas niet terug te kijken.