Geldkwesties in samengestelde gezinnen

Dit is een artikel uit ons consumentenmagazine RADAR+

Stel: jouw kinderen van twaalf en dertien krijgen € 20 zakgeld per maand. De kinderen van je vriend, ook twaalf en dertien, zijn gewend aan € 40 zakgeld per maand. Jullie gaan samenwonen. Krijgen zijn kinderen vanaf nu ook € 20 zakgeld per maand? Dat pikken ze natuurlijk niet. Ga je je eigen kinderen dan ook maar € 40 geven? Dat zullen ze fijn vinden. Maar voelt dat voor jou wel goed – nog afgezien van de vraag of je het geld kunt missen? Of neem je het gemiddelde, en krijgen alle kinderen voortaan € 30? Dat is fijn voor jouw kinderen, maar de kinderen van je partner zullen het onredelijk vinden. Wat doe je dan? Houd je het verschil in stand? Maar is het niet buitengewoon zuur als kinderen die onder één dak wonen zo verschillend behandeld worden?

Verschillen gelijktrekken of afzien van samenwonen?

'Het is het makkelijkst als je verschillen gelijk kunt trekken', zegt gezinstherapeut Nellie Timmermans, die gespecialiseerd is in samengestelde gezinnen (stief-gezin.nl). 'Maar dat lukt niet altijd. Want stel dat de kinderen wel evenveel zakgeld krijgen. Dan is er nog de andere ouder. Wat krijgen ze daar? En vergeet de opa's en oma's niet.' Misschien moet je niet gaan samenwonen als de verschillen zo groot zijn, oppert filosoof Corrie Haverkort van Het Stiefplan (stiefplan.nl), een opleidingsinstituut voor coaches en therapeuten die samengestelde gezinnen begeleiden. 'Ik adviseer ouders om de gezinnen heel langzaam te integreren. Trek er een paar jaar voor uit om de verschillen kleiner te maken en de gezinnen naar elkaar toe te laten groeien.'

Niet zo gek als het fout gaat

Bijna 10 procent van de gezinnen in Nederland met kinderen onder de achttien jaar is een samengesteld gezin. Soms heeft een van de partners kinderen uit een vorige relatie, soms brengen ze allebei kinderen mee. Er zijn allerlei varianten. In het ene samengestelde gezin brengen alle kinderen ongeveer even veel tijd door, in het andere samengestelde gezin wonen de kinderen van de ene partner vrijwel permanent, terwijl de kinderen van de andere partner er alleen maar in het weekend zijn. In ongeveer een derde van de samengestelde gezinnen krijgen de partners samen ook kinderen.

Kans op scheiden groot in samengesteld gezin

De kans dat een samengesteld gezin het niet redt is groot; zes van de tien samengestelde gezinnen valt vroeg of laat uit elkaar. Dat de kans dat een samengesteld gezin uit elkaar valt veel groter is dan de echtscheidingskans in een eerste relatie, is niet zo vreemd. Het gaat niet alleen om twee volwassenen die het met elkaar moeten kunnen vinden, ook de kinderen moeten elkaar liggen. En die moeten het ook kunnen vinden met de nieuwe partner van hun vader of moeder – wat soms kan wringen met de loyaliteit ten opzichte van de andere vader of moeder. Bovendien kunnen de opvoedstijlen enorm botsen. 'In een samengesteld gezin moet je over alles meer praten dan in een gewoon gezin, dus ook over geldzaken', zegt Timmermans. Haverkort: 'In samengestelde gezinnen zijn er veel morele dilemma's.'

Soepel zijn en uitleggen

'Je kunt het nooit 100 procent eerlijk doen', houdt Timmermans haar cliënten voor. 'Bij mama is het anders dan bij papa. Daar zul je kinderen mee vertrouwd moeten maken. Als je steeds maar streeft naar volkomen eerlijkheid, komt daar de focus op te liggen. Dan word je er juist op geattendeerd. Probeer er niet zo strikt in te zijn.'

In een gezin waar de ouders nog wel samen zijn, is het volkomen geaccepteerd dat het ene kind op voetbal zit en het andere kind naar de – veel duurdere – muziekschool gaat. Timmermans: 'Niet ieder kind heeft hetzelfde nodig. De een voetbal, de ander muziekles. Als je ze allebei hetzelfde zou geven, zou je ze allebei tekortdoen. Dus probeer daar in een samengesteld gezin ook een beetje soepel mee om te gaan.' Volgens Timmermans is dat het gemakkelijkst als de kinderen verschillende leeftijden hebben. Dan hebben ze verschillende behoeften en is het logisch dat ze verschillende dingen krijgen. Maar bij kinderen in dezelfde leeftijdscategorie is het lastiger.

Ze allemaal hetzelfde geven is het mooist, stelt Haverkort. 'Als dat niet kan, moet je het uitleggen.' Als voorbeeld noemt ze een samengesteld gezin met kinderen op dezelfde middelbare school. De school organiseert dure skivakanties. De ene ouder uit het gezin kan die vakantie voor haar kinderen betalen, de andere ouder niet. Hoe los je dat op? 'Er zijn geen pasklare oplossingen', zegt Haverkort. 'Maar stel dat de kinderen van de moeder op skivakantie gaan en de kinderen van de vader niet. Hij kan zich dat financieel niet permitteren. Dan moet hij dat aan zijn kinderen uitleggen. En erbij zeggen: als de andere kinderen skiën, gaan wij samen ook iets leuks doen.' Nu zou je bij een skivakantie nog kunnen besluiten om allemaal thuis te blijven. Maar stel dat het geen skivakantie is, maar een belangrijke stage in het buitenland? Haverkort: 'Ik denk dat niet veel ouders dan zeggen: als er geen geld is voor een buitenlandse stage voor de andere kinderen, moet mijn kind ook in Nederland stage lopen.' Dat is niet erg, vindt ze. 'Maar leg het uit.'

Tips en weetjes over de financiële opvoeding

Je kinderen financieel wegwijs maken? In haar column geeft Erica Verdegaal tips voor een goede financiële opvoeding van je kinderen. Lees ook hoeveel zakgeld en kleedgeld andere kinderen nou echt krijgen. En kun je kostgeld vragen aan je inwonende kinderen? En hoe leer je je kinderen sparen?

Zijn jullie het echt eens?

Sommige dilemma's zie je van tevoren aankomen. Jouw kinderen krijgen als ze jarig zijn een bescheiden cadeautje, de kinderen van je partner krijgen peperdure cadeaus. 'Daar ga je tegenaan lopen, dat weet je. Dus daar moet je het in een vroeg stadium samen over hebben', zegt Timmermans. 'Dat kan zelfs met de kinderen erbij. Ik zou dat al doen met een kind van een jaar of acht.' Als partners samen afgesproken hebben hoe ze met bepaalde dilemma's omgaan, is het cruciaal dat ze het écht samen eens zijn’', aldus Timmermans. 'Anders werkt het niet. Je kunt iets niet overtuigend uitdragen als je het er diep in je hart niet mee eens bent.'

Lees ook: Zo voorkom je gedoe om geld binnen je relatie

Kwestie van tijd

Maar dé beste oplossing bestaat niet. De dilemma's in samengestelde gezinnen zijn meestal zo ingewikkeld dat je niet kunt zeggen hoe het wel of niet moet. Ook de tijd en de onderlinge verhoudingen zijn belangrijke factoren. 'Als je nog maar net samenwoont, ga je niet financieel alles versmelten', zegt Haverkort. 'Het moet groeien. Als jij genoeg geld hebt om je stiefkinderen evenveel te geven als je eigen kinderen, en je hebt een leuke band met je stiefkind, en jullie kennen elkaar al heel lang, dan wil je misschien helemaal geen onderscheid maken. Dan help je de stiefkinderen misschien ook als ze een huis willen kopen en dan laat je alle kinderen misschien evenveel erven.'

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Radar+, Lente 2019, nummer 2

Lees meer in RADAR+