Het succes van de IJslandse aanpak

Twintig jaar geleden was bijna de helft van alle 15- en 16-jarigen in IJsland iedere maand wel een keer dronken. In een poging dit percentage zoveel mogelijk terug te dringen, introduceerde de IJslandse overheid daarom een nieuwe aanpak: de zogenaamde community-based preventiemethode. Geestelijk vader van de preventiemethode is onderzoeker Jon Sigfusson van de Universiteit van Reykjavik. Sigfusson werd door de overheid gevraagd om samen met andere onderzoekers na te denken over een aanpak en startte in 1998 met het maken van een integrale analyse van de jeugd.

Hierbij werd gekeken naar zowel de epidemiologische feiten als naar eventueel beschermende factoren die een rol zouden kunnen spelen bij alcoholgebruik. Sigfusson: 'Vervolgens ontwikkelden we een aanpak waarin we de focus legden op preventie. Deze methode werkte alleen als we het breed maatschappelijk zouden aanpakken. Dus alles en iedereen werd betrokken: de jongere zelf, zijn ouders, de school en de gemeente. Maar ook de speciaal daarvoor opgerichte ouderenorganisaties, de onderzoekers en de landelijke overheid. Iedereen werkte hierin samen.'

De brede aanpak blijkt te werken: binnen enkele jaren daalt het aantal jongeren dat alcohol drinkt aanzienlijk.

'Quality-time' met de kinderen

Wat houdt de aanpak dan precies in? Sigfusson vertelt: 'De aanpak richt zich onder meer op het steeds opnieuw ontwikkelen van lokale initiatieven die risicofactoren voor alcoholgebruik onder jongeren kunnen verminderen. Zo was een risicofactor bijvoorbeeld dat jongeren na school teveel vrije tijd hadden en er niemand die na school toezicht hield. Gemeenten hebben er toen voor gezorgd dat alle jongeren tot 18 jaar gratis passende naschoolse activiteiten aangeboden kregen.'

Daarnaast richt de methode zich ook op het steeds opnieuw versterken van beschermende omgevingsfactoren vanuit ouders, scholen en vriendengroepen. De meest belangrijke, preventieve factor in het leven van kinderen is volgens Sigfusson echt de ouder: 'Zo hebben kinderen, en dus ook pubers, bijvoorbeeld voldoende, emotionele support nodig van ouders. Uit onze onderzoeken blijkt dat er een duidelijk verband is tussen alcoholgebruik van jongeren enerzijds en de tijd die ze doorbrengen met hun ouders.'

In contract afspraken over tijd met de kinderen

Sinds deze resultaten bekend zijn, wordt in IJsland 'quality-time' met kinderen enorm gestimuleerd. Zelfs min of meer afgedwongen. Sigfusson: 'Alle ouders tekenen in de jeugd van hun kind drie keer samen met het kind een contract dat is ontwikkeld door de overheid. In dit contract staat onder meer opgenomen dat ze beloven genoeg tijd met het kind door te brengen en het genoeg liefde te geven.'

In het contract dat ze ondertekenen als het kind 13 jaar is, staat overigens ook dat de ouders het kind verbieden alcohol te drinken tot ze 20 zijn. Dit is namelijk de officiële leeftijd in IJsland waarop alcohol gekocht en gedronken mag worden. Alcohol kopen kan in IJsland niet in de gewone supermarkt. Alleen in zogenaamde staatswinkels.

Jaarlijkse enquête

Wat de IJslandse aanpak volgens deskundigen over de hele wereld zo sterk maakt, is dat de methode niet bestaat uit 1 vast pakket aan maatregelen maar juist een methode is die steeds in ontwikkeling blijft. Onderzoekers en (lokale) overheid blijven bijsturen als dat nodig is.

Dit bijsturen kan op basis van grootschalig onderzoek dat jaarlijks wordt gedaan onder alle jongeren tussen de 10 en 20 jaar. Ieder jaar vult deze groep leerlingen een vragenlijst in op school. Aan de hand van de resultaten wordt de balans opgemaakt en kan worden bekeken hoe het op dat moment gaat met de IJslandse jeugd. En of eventueel nieuw beleid noodzakelijk is.