Hoe gevaarlijk zijn PFAS in eieren? Dit is wat we nu weten
Na onderzoek op zestig locaties in Nederland kwam het RIVM in april met een advies: eet geen eieren van hobbykippen meer. Die kunnen namelijk veel PFAS bevatten, chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Toch riep het advies veel vragen op bij kippenhouders. Want hoe groot is dat risico precies? Kun je je eieren niet gewoon laten testen? En waarom geldt het meteen voor heel Nederland?
Om duidelijkheid te krijgen over de risico’s en mogelijkheden voor hobbyhouders, legde Radar deze vragen voor aan het RIVM. De antwoorden zijn hieronder terug te lezen, met uitleg over wat er wél en nog niet bekend is.
Waarom een waarschuwing voor hobby-eieren?
PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn chemische stoffen die onder andere in blusschuim en antiaanbaklagen zitten. Ze kunnen lang in het lichaam blijven en bij langdurige blootstelling kunnen ze schadelijk zijn voor de gezondheid.
PFAS zijn in voeding en deels drinkwater in Nederland terug te vinden. Hobby-eieren kunnen daarbovenop zorgen voor een extra piek in blootstelling. Daarom luidt het advies van RIVM:
“De hoeveelheid die mensen via particuliere eieren binnenkrijgen komt bovenop de hoeveelheid PFAS die ze al binnenkrijgen via andere voedingsmiddelen en deels via drinkwater. Door geen particuliere eieren meer te eten, kan een veel hogere PFAS-inname vermeden worden.”
Het gaat dus meer om de totale hoeveelheid PFAS die jij binnenkrijgt. De Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) heeft een gezondheidskundige grens vastgesteld voor hoeveel PFAS je veilig binnen kunt krijgen: 4,4 nanogram per kilo lichaamsgewicht per week. Op meer dan de helft van de zestig onderzochte locaties bleek dat mensen die grens al over gingen als ze minder dan één hobby-ei per week eten.
Hoe komen PFAS in eieren terecht?
Volgens het RIVM en eerder onderzoek van Arcadis speelt vooral het dieet van kippen een rol – en dan met name regenwormen. Die nemen PFAS op uit de grond, en stapelen het op in hun lijf. Kippen eten die wormen, en zo komt PFAS in het ei terecht.
Het lastige is dat zelfs bij buren met vrijwel identieke tuinen de PFAS-waarden in hun eieren sterk kunnen verschillen. Het RIVM legt uit:
“Het kan zijn dat 2 buren totaal verschillende PFAS concentraties in de eieren van hun kippen hebben. Uit eerdere onderzoeken lijkt dat het eten van wormen een belangrijke rol speelt. Het is nog onduidelijk of dit de enige bron van blootstelling is. Het RIVM doet hier op dit moment onderzoek naar.”
Het is dus nog niet bewezen dat regenwormen de aangewezen oorzaak zijn. Ook andere mogelijke bronnen, zoals PFAS in de bodem, voer, water of bodembedekking worden onderzocht.
Kun je zelf inschatten of jouw eieren veilig zijn?
Wie wil weten hoe risicovol zijn eigen eieren zijn, kan online een PFAS-kaart of rekentools vinden. Maar volgens het RIVM zeggen die hulpmiddelen niet genoeg. Over de kaart stelt het instituut:
“Deze kaart is toegevoegd om te laten zien dat door heel Nederland zowel hoge als lagere PFAS concentraties in eieren zijn gevonden. Uit ons onderzoek blijkt dat de locatie waar mensen wonen niet bepalend is voor hoeveel PFAS er in de eieren zit.”
Dus zelfs als jouw tuin in een 'groen' gebied ligt, kunnen je eieren alsnog te veel PFAS bevatten. Je kunt dus wel proberen te berekenen hoeveel hobby-eieren je mag eten, maar ook hiermee moet je voorzichtig zijn. Zelfs als de berekening klopt, weet je nog niet hoeveel PFAS jij via andere bronnen en voedsel binnen kreeg.
Is het gevaarlijk om toch hobby-eieren te eten?
Radar kreeg veel reacties van lezers die aangeven hun eieren toch te blijven eten. Kan het kwaad als je incidenteel een hobby-ei eet?
“PFAS kan nadelig zijn voor de gezondheid bij een langdurige blootstelling hoger dan de gezondheidskundige grenswaarde. Of het risico hierop verhoogd is door het incidenteel eten van een hobby-ei zal afhangen van hoe vaak deze eieren worden gegeten, hoe hoog het gehalte aan PFAS in deze eieren is en wat mensen uit andere bronnen binnen krijgen.”
Of het eten van een hobby-ei echt schadelijk is, hangt dus af van het hele plaatje: hoe vaak je ze eet, hoeveel PFAS erin zit, en wat je uit andere bronnen binnenkrijgt.
Kun je je eieren laten testen?
Wie meer zekerheid wil, kan eieren laten testen op PFAS. Op verschillende plekken online bieden laboratoria deze tests aan, tegen een fikse prijs. Het RIVM bevestigt dat deze tests je inzicht kunnen geven in je eieren, maar wel alleen de geteste eieren.
Maar wat zegt dit over het ei dat je kip volgende maand legt? Het RIVM legt uit:
“We hebben nog geen goed beeld of hoeveelheden PFAS in de eieren variëren gedurende het jaar. De vraag is dus of je aan één meting genoeg hebt. In het vervolgonderzoek gaan we daarom ook kijken naar PFAS gehalten in eieren op verschillende momenten in het jaar.”
Waarom zijn supermarkt-eieren wel veilig?
Waarom geldt het advies specifiek voor hobby-eieren? Biologische en vrije-uitloopkippen lopen ook buiten rond. Waarom zouden die dan (via regenwormen) geen PFAS binnenkrijgen? Het RIVM benadrukt dat commerciële eieren onder toezicht staan:
“Eieren van vrije uitloopkippen of biologische boerderijen worden gecontroleerd door de NVWA. Hierin worden geen veel te hoge waardes gevonden. Mogelijke redenen kunnen zijn dat er bij bedrijven voor commerciële eieren vaak veel meer kippen aanwezig zijn, dus dat er minder wormen gegeten worden door de kippen. Ook leven deze kippen korter en leggen ze meer eieren. Zeker weten doen we dat niet, we hebben dat niet onderzocht.”
Wat kun je nu doen en wat kunnen we verwachten?
Tot nu toe is er weinig dat je als particulier met zekerheid kunt doen om PFAS in je eieren te verminderen. Het RIVM geeft aan momenteel onderzoek te doen naar praktische maatregelen:
“Op dit moment voert het RIVM een onderzoek uit naar de mogelijke oorzaken van PFAS in eieren. Hopelijk komen hieruit maatregelen waarmee de PFAS blootstelling beperkt kan worden.”
Ook onderzoekt het RIVM of er in de toekomst specifieker advies per regio kan komen, in plaats van deze landelijke waarschuwing:
“Zoals hierboven aangegeven is in dit geval voor een landelijk advies gekozen, omdat door heel Nederland hoge waardes zijn gevonden. Eerder zijn wel regionale adviezen afgegeven voor het eten van particuliere eieren en moestuingewassen in de regio Chemours en producten uit de Westerschelde.”
Meer onderzoek is nodig
Tot er meer duidelijkheid is uit onderzoek, blijft het advies van het RIVM landelijk: eet geen eieren van hobbykippen. Wil je toch meer weten over jouw situatie? Dan kun je je eieren laten testen, maar onthoud dat één test geen sluitend oordeel geeft.