Hoe herken je een eetstoornis en op welke manier kun je iemand helpen?

Volgens Van Dop zijn er drie ziektebeelden die het meest terug komen. 

• Anorexia nervosa: individu eet nauwelijks tot niet vanuit een dwangmatige wens om af te vallen.
• Boulimia nervosa: individu heeft eetbuien en compenseert deze door te braken, laxeermiddelen te gebruiken of overmatig te sporten.
• Binge-eating-disorder: Individu verliest gedurende korte periodes de controle over zijn of haar eetgedrag en eet dan buitenproportioneel veel.

Uiting van problemen is genuanceerd

Ook zijn er mensen die niet aan alle criteria van een bepaalde stoornis voldoen, maar die wel een zeer verstoorde relatie met eten hebben. Van Dop legt uit dat deze mensen aan een Niet Anders Omschreven (NAO) eetstoornis leiden. Het kan dus voorkomen dat je niet alle symptomen vertoont van een specifieke stoornis, maar wel hulp nodig hebt.  

Daarbij heeft niet iedereen met een eetstoornis ondergewicht, benadrukt Van Dop. 'Je kunt ook een eetstoornis hebben en op een normaal gewicht zitten of zelfs te zwaar zijn.' Ze stelt dat mensen met boulimia soms op een gezond gewicht zijn en mensen met eetbuien vaak overgewicht hebben.

Hoe weet je of iemand een eetstoornis heeft?

'Het is ontzettend belangrijk om een eetstoornis tijdig te signaleren. Hoe vroeger je erbij bent, hoe korter de weg naar herstel', vertelt Van Dop. Om iemand zo goed mogelijk te kunnen helpen is het belangrijk dat ouders, partners, vrienden of familie snel aan de bel trekken wanneer zij verstoord eetgedrag opmerken.

'Iemand met een eetstoornis zal hier namelijk niet snel voor uitkomen of zelf om hulp vragen', geeft Van Dop aan. Er zijn veel verschillende aspecten die bij een eetstoornis op kunnen vallen, vertelt ze. Signalen die kunnen duiden op een eetstoornis zijn: 

• Veel afvallen of aankomen in korte tijd
• Haaruitval
• Wegblijven van de menstruatie
• Eetgroepen als snoep, vlees, gefrituurde dingen en gebak vermijden
• Wijde of meerdere lagen kleding aantrekken
• Vaak koud hebben
• Ineens bemoeien met het eten, specifiek het avondeten
• Overmatig bewegen of sporten
• Het vermijden van sociale contacten waarbij gegeten moet worden (zoals verjaardagen, feestjes of etentjes)
• Stiekem eten weggooien
• Veel piekeren en slaapproblemen
• Veel rommelen en schuiven met eten op het bord
• Veel bezoeken van websites over lijnen en diëten
• Prikkelbaarheid en stemmingswisselingen rondom het eetmoment  

Specifiek voor boulimia, benoemt Van Dop de volgende aspecten:

• Na een eetmoment naar het toilet of de badkamer
• Keelpijn
• Heesheid
• Opgezette speekselklieren
• Gebitsproblemen
• Wondjes op de vingers, handen en knokkels

 En deze dingen kunnen specifiek opvallen als iemand eetbuien heeft:

• Grote voorraden snoep of eten op de kamer of veel lege verpakkingen van eten in de prullenbak terugvinden
• Financiële problemen omdat er te veel geld naar eten gaat.

Op welke manier kun je iemand met een eetstoornis helpen?

Omdat mensen met een eetstoornis hier vaak niet mee te koop lopen, is het volgens van Dop belangrijk dat ze iemand in vertrouwen nemen. 'Als je het idee hebt dat er iets aan de hand zou kunnen zijn, ga dan eerst het gesprek met die persoon aan', adviseert van Dop. 'Kies daarvoor een rustige omgeving en praat er absoluut niet over tijdens een eetmoment.' Zo zou je bijvoorbeeld een wandeling kunnen maken of rustig met iemand kunnen gaan zitten.

Ook is het belangrijk dat je vanuit jezelf spreekt. 'Geef vooral aan wat jou is opgevallen op het gebied van gemoedstoestand, bijvoorbeeld dat iemand vaker somber is, zich steeds meer terugtrekt, zichzelf afzondert of weinig energie lijkt te hebben. Veroordeel de ander daarbij nooit en wordt vooral niet boos.' Het is volgens van Dop namelijk belangrijk om een vertrouwensband op te bouwen. 'Als je direct benoemt dat iemand te weinig eet of eten weggooit, kan het zijn dat hij of zij je later niets meer wil vertellen.'

Niet pushen, wel erop terugkomen

Negen van de tien keer zal de persoon zeggen dat er niets aan de hand is, zo voorspelt van Dop. 'Vaak ontkent iemand een eetstoornis uit schaamte of angst.' Ze raadt aan om dan niet verder te pushen, maar  goed contact te houden en er snel weer op terug te komen als de klachten aanhouden of verergeren. Bied ook je hulp aan, geef aan dat je het met elkaar wil oplossen en dat degene bij je terug mag komen als hij of zij dat wil. Ook kan het helpen om deze persoon te verwijzen naar goede websites over voeding en eetstoornissen. Dat biedt herkenning en laat de persoon inzien dat hij of zij niet alleen is. Hiertoe raadt van Dop de volgende websites aan:

• Weet: Nederlandse patiëntenvereniging voor eetstoornissen. 
• Proud2Bme: de grootste online hulpsite over eetstoornissen.  
• Stichting Kiem: zet zich in voor vroegsignalering en bevat informatie voor patiënten, naasten en zorgverleners.  
• Stichting Jij: een vrijwilligersorganisatie van ervaringsdeskundigen 

Wat kun je doen als je zelf een eetstoornis ontwikkelt?

Als je de bovenstaande kenmerken bij jezelf herkent, zou het kunnen dat je kampt met een eetstoornis of beginnende eetstoornis. Schakel dan altijd hulp in. Neem iemand in vertrouwen, bijvoorbeeld een vriend(in), vader, moeder, partner, collega of docent en ga naar je huisarts. Soms kan het lastig zijn om naar de huisarts te stappen. In dat geval kun je ook eerst hulp zoeken bij een diëtist of een ervaringsdeskundige.

Oplettendheid bij huisartsen en diëtisten belangrijk

Daarbij stelt van Dop dat huisartsen en diëtisten ook oplettend moeten zijn. 'Wat we vaak zien is dat mensen naar een diëtist of huisarts gaan met bijvoorbeeld maag-darmklachten, vermoeidheid, wegblijven van de menstruatie, duizeligheid of haaruitval.' Dit zijn volgens van Dop namelijk de dingen waar mensen met eetstoornissen hinder van ondervinden. 'Zelf zien ze hun eetstoornis vaak niet als een probleem. Het is dan aan de hulpverlener om door deze kleine problemen heen te prikken en de onderliggende problematiek aan het licht te brengen.'

Waarom heb je door corona meer kans op een eetstoornis?

Ook van Dop ziet dat in de coronacrisis meer mensen met eetstoornissen langskomen in haar praktijk. Enerzijds zijn dit mensen die eerder hersteld zijn van een eetstoornis maar in deze tijd een terugval krijgen. Dat komt onder andere door het wegvallen van structuur en het sluiten van de sportscholen. 'Er ligt dan meer focus op eten, waardoor mensen sneller terugvallen in oude, obsessieve gewoonten.'

Daarbij zegt ze dat opvallend veel jonge vrouwen aangeven dat ze door de lockdown ineens alle tijd hadden om af te vallen. 'Als er geen schoolvakken, feestjes en verjaardagen zijn, blijft er ineens veel tijd over om te focussen op gewichtsverlies.'

Eenzaamheid en isolatie zijn funest

Ook kunnen eenzaamheid en isolatie ervoor zorgen dat je meer geconfronteerd wordt met heftige emoties of gevoelens. 'Niet eten of juist heel veel eten kan een copingmechanisme zijn om met die gevoelens om te gaan. Daarbij is er weinig sociale controle als je alleen in lockdown zit, waardoor een eetstoornis minder makkelijk opgemerkt wordt en zich sneller kan ontwikkelen', aldus van Dop.

Wel ziet van Dop dat de meeste mensen die zich aanmelden al langer te worstelen met hun gewicht. 'Een eetstoornis ontstaat over het algemeen niet plotsklaps.'

Welke voorzorgsmaatregelen kun je nemen?

'Het is van groot belang dat ouders, vrienden en familie contact blijven houden met een individu dat eetproblemen heeft. Ook als iemand alleen is of geïsoleerd woont, moet je het gesprek aan blijven gaan. 'Verlies je dierbaren niet uit het oog', benadrukt van Dop.

Daarnaast kan het goed zijn om afspraken te maken over het gebruik van sociale media. Dunne rolmodellen en dieetaccounts op apps als Instagram en TikTok kunnen een trigger zijn. Ook adviseert van Dop om calorie- en stappentellers van je telefoon af te halen omdat deze funest zijn voor je herstel. 

Tot slot benadrukt ze het belang van orde en regelmaat. 'Afgelopen jaar is veel structuur weggevallen waardoor een eetstoornis meer getriggerd wordt. Een activiteiten- of voedingsschema kan ondersteunend werken', vertelt ze. 'Probeer vooral positief te blijven en van de kleine dingen te genieten.'