Klimaatakkoord gepresenteerd, 'eerlijk' en 'haalbaar', volgens kabinet

Huishoudens worden volgens het kabinet 'zo veel mogelijk' gespaard onder meer door verlaging van de belasting op de energierekening. 'Huishoudens hoeven geen grote offers te brengen', zei minister Eric Wiebes (Klimaat). 'Dat hebben we met stevige hand bedwongen.'

Het bedrijfsleven gaat wat meer betalen, onder meer door een 'verstandige CO2-heffing'. Land- en tuinbouw moeten vergroenen en elektrisch rijden wordt gestimuleerd. Veel plannen moeten nog nader worden uitgewerkt en het parlement moet zich er nog over uitspreken.

1,6 tot 1,9 miljard euro aan kosten

Volgens het kabinet zijn de plannen voor de samenleving betaalbaar. De extra kosten van het akkoord liggen lager dan eerder door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) was ingeschat. Het zal het land in 2030 uiteindelijk tussen de 1,6 en 1,9 miljard euro op jaarbasis extra kosten.

Hoeveel CO2-reductie alle plannen precies opleveren, moet het PBL nog doorrekenen. Daarover wordt in oktober meer duidelijk. Op Prinsjesdag wordt duidelijk wat de totaalkosten voor de schatkist zijn.

Om huizen en gebouwen duurzaam te maken, komt er een warmtefonds. 'In 2050 moeten alle gebouwen duurzaam zijn', aldus minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken). Tot 2030 komt er jaarlijks 50 tot 80 miljoen beschikbaar voor het warmtefonds. Om op korte termijn huiseigenaren aan te moedigen om laagdrempelige energiebesparende maatregelen te nemen, komt 93 miljoen vrij.

'Elektrisch wordt het nieuwe gewoon', zei staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur) bij de presentatie. Over tien jaar moeten alle nieuw verkochte auto's emissieloos zijn. Verder ziet het kabinet een belangrijke rol weggelegd voor waterstof als brandstof voor zwaar verkeer zoals ov-bussen, vrachtwagens 'en mogelijk ter vervanging van dieseltreinen'.

Eerder deze week was al uitgelekt dat er onderzoek komt naar rekeningrijden. Daarbij wordt naar drie varianten gekeken. Maar een beslissing over een nieuwe vorm van belastingheffing voor het autoverkeer, die wordt overgelaten aan een volgend kabinet.

Vijf klimaattafels

Het Klimaatakkoord komt voort uit de honderden voorstellen die vijf zogenoemde klimaattafels eind vorig jaar deden voor verduurzaming van mobiliteit, woningbouw, energievoorziening, industrie en voedselproductie. Bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties waren vertegenwoordigd in de verschillende tafels.

Nederland wil de uitstoot van broeikasgassen in het komende decennium halveren. Het Klimaatberaad presenteerde vrijdag zo'n zeshonderd plannen waarmee dat moet gebeuren. Een overzicht van een aantal in het oog springende punten:

• WONINGEN: Belasting op gas stijgt stap voor stap met 10 cent per kubieke meter, terwijl dat eerst 20 cent zou worden. Heffing op elektriciteit gaat omlaag. Huishoudens hoeven minder mee te betalen aan subsidies voor duurzame energie, bedrijven moeten juist meer bijdragen.
• VERKEER: Stimuleren van elektrisch rijden. In 2030 zouden alle nieuw verkochte auto's elektrisch moeten zijn. Kabinet werkt aan invoering rekeningrijden.
• INDUSTRIE: In 2021 wordt een CO2-belasting ingevoerd, maar bedrijven betalen pas als ze boven een bepaalde uitstoot komen. Opbrengst gaat naar subsidies voor duurzame industrie.
• LANDBOUW: Miljard euro voor verduurzaming van landbouw. Meer geld voor varkensboeren om in te krimpen of te stoppen.
• ELEKTRICITEIT: Meer duurzame energie, van windmolens bijvoorbeeld. Ook meer gebruik van waterstof.

Hieronder volgen de reacties op het Klimaatakkoord

Regeringspartijen scharen zich achter het Klimaatakkoord. 'Goed voor Nederland dat dit klimaatpakket er nu is. De VVD is er blij mee', laat fractievoorzitter Klaas Dijkhoff weten.

'Het laat zien dat CO2-reductie kan zonder mensen op kosten te jagen. Dit pakket helpt de Nederlanders juist in plaats van ze te straffen. Geen rare belastingverhoging voor automobilisten, wel een warmtefonds dat mensen in de komende dertig jaar helpt met het aanpassen van hun huis.'

CDA: kosten blijven betaalbaar

CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma noemt het een eerlijk akkoord voor burgers en bedrijven. 'Met de plannen van het kabinet zijn de doelstellingen van Parijs haalbaar en blijven de kosten betaalbaar. Als goed rentmeester wil het CDA de aarde, die we in bruikleen hebben van onze kinderen, beter doorgeven aan de volgende generaties.'

Het CDA wijst op de lagere energiebelasting voor huishoudens, een grotere bijdrage van de industrie en een beperking van de stimulering van dure elektrische auto's. 'Ook stellen we bedrijven in staat om te verduurzamen. Zo voorkomen we klimaatwerkloosheid door bedrijven die wegtrekken naar het buitenland', zegt Heerma.

D66: dit is nog maar het begin

D66-leider Rob Jetten benadrukt dat het hard werken is geweest en 'het was zeker niet makkelijk'. Maar volgens hem worden met dit klimaatakkoord de klimaatdoelen gehaald. 'En tegelijkertijd is dit nog maar het begin. Want verandering krijg je niet door alleen iets op papier te zetten. Verandering krijg je door in actie te komen. En door samen te werken krijgen we het voor elkaar. We gaan van drammen naar daden.'

ChristenUnie: mooi resultaat

ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers ten slotte vindt het Klimaatakkoord een mooi resultaat en een 'uiting van goede zorg voor een kwetsbare schepping.' Hij noemt het ambitieus, maar de maatregelen houden ook rekening met de draagkracht van gewone gezinnen en mensen met een smalle beurs. 'Bovendien nemen we echt de tijd voor de uitvoering ervan.'

Oppositiepartijen: gebakken lucht en compromisme

Oppositiepartijen zijn niet tevreden met het Klimaatakkoord. Dat is nog niet groen en eerlijk, vindt de PvdA, op wier steun het kabinet juist hoopt. De Partij voor de Dieren trekt feller van leer en spreekt van 'gebakken lucht', 'compromisme' en 'pappen en nathouden'.

Het Klimaatakkoord dat nu op tafel ligt is al geboren met 'een tangverlossing', twittert PvdA-Kamerlid William Moorlag. Het kabinet verschoof bijvoorbeeld wat lasten van de maatregelen van burgers naar bedrijven. Maar de PvdA maakt zich toch nog zorgen over 'de betaalbaarheid voor gewone mensen'.

Dat laatste is ook een punt van zorg voor SP-leider Lilian Marijnissen. 'Dat de energierekening 100 euro omlaag gaat is een goede eerste stap, maar we zijn er zeker nog niet. De energierekening is namelijk afgelopen jaar gemiddeld meer dan 330 euro gestegen.' Ook krijgt vervuilende industrie volgens haar nog te veel subsidie. Ze vindt wel dat met het Klimaatakkoord goede stappen worden gezet om Nederland schoner te maken en de klimaatdoelen te halen.

Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren vindt vooral de maatregelen voor de landbouw onvoldoende. Ook de stook van biomassa om energie op te wekken hekelt ze.

GroenLinks-voorman Jesse Klaver vindt het ook niet ver genoeg gaan. 'Het is een stap in de goede richting, maar het is niet de groene en sociale doorbraak die nu écht nodig is', aldus Klaver op Twitter. 'De komende tijd gaan wij strijden om deze plannen flink aan te scherpen.'

De PVV spreekt van een baggerakkoord met onder andere 'het monsterlijke rekeningrijden'. Wat Nederland in zijn eentje doet zet wereldwijd toch geen zoden aan de dijk, zegt PVV-leider Geert Wilders.

De SGP is wel blij met het akkoord, maar vindt het te veel gericht op zon- en windenergie.

FNV: positief over voorziening voor verduurzaming

Vakbond FNV is positief dat er alsnog een voorziening komt voor mensen in een kwetsbare financiële positie voor verduurzaming. In een update van zijn eigen reactie op het Klimaatakkoord spreekt de bond van een 'handreiking' van minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat.

FNV was eerder op de dag nog erg kritisch over de lusten- en lastenverdeling. Maar later bleek dat er ook op dit punt een stap vooruit wordt gezet. FNV-vicevoorzitter Kitty Jong denkt dat dit voor het 'broodnodige draagvlak' kan zorgen. 'Dit is goed nieuws voor mensen in een kwetsbare positie, bijvoorbeeld voor mensen die woonruimte van particulieren huren, of huurders van woningbouwverenigingen die niet of nauwelijks in verduurzaming investeren, terwijl de energierekening voor gas oploopt.'

De vakbond was al tevreden over de afspraken over de arbeidsmarkt, die in het Klimaatakkoord zijn opgenomen. Zo komt er een kolenfonds voor mensen die door de energietransitie hun baan kwijt raken. En de inspectie gaat streng toezien op veilig en gezond werk en het voorkomen van uitbuiting in de energietransitie als geheel. FNV legt het akkoord op 16 september voor aan zijn Ledenparlement.

CNV: juiste balans tussen werkgelegenheid en klimaatdoelstellingen

CNV spreekt op zijn beurt van een juiste balans tussen werkgelegenheid en het halen van de klimaatdoelstellingen. Een banenverlies van tienduizenden mensen in de industrie is voorkomen, constateert de bond. Het kabinet belooft onder meer dat huishoudens geen hogere lasten gaan krijgen. CNV is hier blij mee maar volgt de doorrekeningen hierover kritisch. 'Eerder bleek ook dat huishoudens geen grote stijging van de energierekening zouden krijgen, maar in de praktijk was dit wel zo. Dus eerst zien, dan geloven voor er champagne is', aldus CNV-voorzitter Arend van Wijngaarden.

Consumentenbond: wij willen zekerheid op lange termijn

De Consumentenbond heeft eveneens de indruk dat lasten eerlijker verdeeld worden, maar merkt op dat er nog te veel onduidelijk is aan dit akkoord. 'Wij willen zekerheid op lange termijn. Over wetgeving, belastingen en subsidies. Zodat consumenten weten welke investeringen in welke situatie lonen. Dan kunnen mensen hiernaar handelen en voorkomen dat de energierekening een stijgende kostenpost wordt.'

Natuurmonumenten: Schouten verdient een diepe buiging

Natuur- en milieuorganisaties reageren positief op het Klimaatakkoord. Natuurmonumenten zegt 'razend enthousiast' te zijn. 'Minister Carola Schouten verdient een diepe buiging voor dit uitstekende resultaat.' Natuur & Milieu en de Natuur- en Milieufederaties zeggen dat het akkoord een 'wezenlijke stap vooruit' vormt.

Natuurmomumenten is blij met de plannen om de CO2-uitstoot in de landbouw verder terug te dringen, 'ook goed voor natuur en landschap'. Ook de plannen voor de veenweidegebieden worden positief ontvangen. Door boeren te stimuleren over te stappen naar natte teelten met hogere grondwaterstanden, verdampt er minder veen. Directeur Marc van den Tweel: 'Minder uitdroging van kwetsbare natuurgebieden, minder instroom van ammoniak en betere kansen voor het herstel van weidevogels.'

Kritiek van Natuurmonumenten

Toch is er ook kritiek: beschermde natuurgebieden hadden volgens Natuurmonumenten een aparte status moeten krijgen bij de bouw van windmolens en zonneparken. Die gebieden zijn nu vogelvrij verklaard, vindt de organisatie.

De natuur- en milieuorganisaties noemen de inzet op het stimuleren van elektrisch rijden te mager. 'Het terugdraaien van bestaand stimuleringsbeleid is ronduit schokkend.' De clubs roepen het kabinet ook op geen energie of geld te verspillen aan 'futiliteiten als het aanmoedigen van radiotorfolie, maar doeltreffende en serieuze maatregelen zoals het sluiten van kolencentrales'.

Huurdersorganisatie Woonbood: woonlasten sociale huur gaan niet omhoog

De woonlasten van de huurders van huizen van woningcorporaties mogen niet stijgen als gevolg van afspraken uit het Klimaatakkoord. Dat stellen huurdersorganisatie Woonbond en koepel van woningcorporaties Aedes in reactie op de plannen. Het kabinet moet huurders volgens hen compenseren als hun energierekening hoger gaat uitvallen, bijvoorbeeld door verhoging van de gasprijs.

'Wij betalen de verduurzaming van corporatiewoningen niet uit de portemonnee van onze huurders', zegt Aedes-voorzitter Marnix Norder. 'Juist in die huizen wonen huishoudens met lagere inkomens. Om de huren voor hen betaalbaar te houden, sloten we eind vorig jaar met de Woonbond het Sociaal Huurakkoord.'

De Woonbond maakt zich onder meer zorgen over de effecten van de toekomstige verhoging van de gasprijs in combinatie met de belastingverhoging van begin dit jaar. 'Het is maar de vraag hoe dat uitwerkt', zegt directeur Paulus Jansen.

Inmiddels is afgesproken dat het kabinet samen met Aedes onderzoek doet naar de financiële mogelijkheden van woningcorporaties, waarbij ook hun andere maatschappelijke opgaven betrokken worden. Het resultaat van het onderzoek wordt eind dit jaar verwacht.

Gemeenten geven in 2021 aan welke wijken gasvrij worden

Gemeenten moeten in 2021 aangeven welke wijken op termijn van het aardgas worden afgesloten. Pas bij deze wijkaanpak zal duidelijk worden of de intenties van het vandaag gepresenteerde klimaatakkoord leiden tot een voor iedereen haalbare en betaalbare energietransitie. 'De wijkaanpak wordt voor huiseigenaren het uur van de waarheid' zegt Cindy van de Velde, algemeen directeur van Vereniging Eigen Huis.

Autobranche: plannen zijn realistisch

Het kabinet kiest met zijn klimaatplannen voor 'een meer realistische en betaalbare aanpak', zegt de RAI Vereniging, de belangenorganisatie voor Nederlandse bedrijven die zich bezighouden met mobiliteit. Branchevereniging BOVAG zegt ook dat het klimaatplan getuigt van realisme. De ANWB meent dat de plannen voor de stimulering van de elektrische auto er goed uitzien.

Pluspunten zijn het verlagen van subsidies voor elektrische auto's en de invoering van rekeningrijden, zegt de RAI, maar het is 'onacceptabel' dat de bijtelling op elektrische auto's 'al in 2020 in plaats van 2021' wordt verhoogd. Ook BOVAG is daar niet bij mee. Volgens de organisatie zijn al volop auto’s besteld voor 2020, op basis van de nu geldende fiscale regels.

ANWB: aanschaf goedkope elektrische auto's stimuleren

De ANWB vindt het belangrijk dat de aanschaf van goedkopere elektrische auto's wordt gestimuleerd, waardoor op termijn een goede tweedehandsmarkt kan ontstaan.

Dat verhogingen van bpm (bij aankoop nieuwe auto of motor) en van de motorrijtuigenbelasting van de baan zijn, noemt BOVAG een belangrijk uitgangspunt. Verder is de vereniging blij dat er gewaakt wordt voor te veel stimuleringsmaatregelen voor elektrisch rijden en dat het taboe op rekeningrijden van tafel is. 'Met het pakket maatregelen dat het kabinet inzake klimaat nu voorstelt, lijkt de mobiliteit een wezenlijke bijdrage te kunnen leveren aan het terugdringen van de CO2-uitstoot', aldus BOVAG.

VNG: Haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) noemt het Klimaatakkoord 'haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar'. De gemeenten herkennen hun eigen inbreng in de onderhandelingen in het akkoord, dat in het najaar wordt voorgelegd aan de leden.

De VNG heeft afspraken gemaakt met het kabinet over een onderzoek naar wat de energietransitie de gemeenten gaat kosten, waarbij de burgers niet het slachtoffer mogen worden: 'Woonlastenneutraliteit voor bewoners is het uitgangspunt.'

De VNG heeft bij de onderhandelingen steeds nauw opgetrokken met de waterschappen. Die zeggen hoge verwachtingen van het akkoord te hebben en noemen het een mijlpaal in de ontwikkeling van het Nederlandse klimaatbeleid.

Urgenda: Klimaatakkoord is schoffering van twee rechters

Het Klimaatakkoord is een schoffering van de twee rechters die milieuorganisatie Urgenda gelijk gaven dat Nederland volgend jaar al een kwart minder broeikasgassen moet uitstoten dan in 1990. Dat zegt Urgenda-directeur Marjan Minnisma.

'Het akkoord gaat in de goede richting, maar het gaat veel te traag", oordeelt Minnisma. "Ze zeggen dat ze heel hard gezocht hebben naar mogelijkheden om te besparen op de CO2-uitstoot, maar ze konden maar 4 megaton vinden.' Een besparing van 9 megaton is nodig.

Minnisma vindt dat het kabinet de problemen te veel voor zich uitschuift. 'Dat doen ze al vier jaar en nu willen ze weer nog eens nadenken. Het is bijna gênant, dan weet je dat je het gewoon niet haalt. Ze negeren twee rechters en voelen kennelijk niet de urgentie.'

Bron: ANP