Radar besteedde in januari al aandacht aan dit probleem en we deden een oproep: meld je als je niet de plastische zorg vergoed krijgt die je nodig hebt. Dat het inderdaad een groot probleem is, blijkt uit de honderden reacties die we binnenkregen. Bijna 1.000 mensen zitten te springen om een operatie die ze niet vergoed krijgen.

Er heersen nog steeds veel misverstanden omtrent plastische chirurgie. In 85 procent van de gevallen zijn de operaties niet puur esthetisch van aard, maar medisch noodzakelijk. Dat beamen ook de patiënten. Helaas worden deze operaties lang niet altijd vergoed, zo blijkt uit de ontvangen reacties.

Geen vervolgoperatie

De situatie van Karin Kok is hier een voorbeeld van. Bij haar komt borstkanker veel voor in de familie. Om die reden heeft ze tien jaar geleden besloten haar beide borsten preventief te laten amputeren. Ze kreeg borstprotheses. Helaas zitten deze 10 jaar later niet meer goed en heeft ze nieuwe protheses nodig. Bij de verzekeraar vangt ze bot, ze vergoeden wel een reconstructie na borstkanker, maar de verzekeraar vindt Karins nieuwe protheses niet medisch noodzakelijk. Karin en haar plastisch chirurg vinden de discussie onbegrijpelijk. Volgens hen is het een reconstructie en helemaal geen cosmetische operatie.

René van der Hulst, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie, ziet vaak gebeuren dat vrouwen geen vervolgoperatie krijgen na borstkanker. 'In een aantal gevallen is het klaar na een of twee operaties, maar in een aantal gevallen is het resultaat nog niet goed. Die mensen kun je niet meer helpen, mensen die bestraald zijn na een borstsparende operatie kun je vaak helemaal niet meer helpen.'

De beste oplossing onmogelijk gemaakt

Dat ervoer ook Saskia Schuitmaker. In 2012 werd borstkanker bij haar geconstateerd. Ze is een aantal keer geopereerd en er is veel weefsel weggehaald. Hierdoor is de ene borst nu twee cupmaten kleiner dan de andere. 'Door de bestralingen is net alsof er een atoombom binnen in je borst is gevallen, er is heel veel littekenweefsel, het is verhard. Als je protheses zou plaatsen, dan zou het inkapselen en zou het afstoten. Bij 90 procent van de vrouwen die dat heeft gedaan, is dat ook gebeurd.'

Saskia’s borst kan alleen door lipofilling worden opgevuld. Vet vanuit haar buik wordt daarbij in haar borst gespoten. Maar de verzekeraar wil alleen protheses vergoeden en niet lipofilling. René van de Hulst vergelijkt het met een timmerman: 'Je mag een aantal spijkers en schroeven niet meer gebruiken, daar komt het eigenlijk op neer, en je wil toch altijd de beste oplossing voor iemand, mits die binnen een redelijke prijs betaalbaar is, en die mogelijkheid wordt nu ontnomen.'

Lipofilling wordt in Nederland niet vergoed, omdat er geen wetenschappelijk bewijs is. Maar volgens Van der Hulst zijn er duizenden publicaties die aantonen dat lipofilling betrouwbaar is. Daarnaast vergoeden de meeste landen om ons heen de behandeling wel.

Blind terwijl je ogen goed zijn

Er was in alle reacties één patiëntengroep die eruit sprong. Mensen die dringend een bovenooglidcorrectie nodig hebben. In 2005 haalde de toenmalige minister van Volksgezondheid, Hans Hoogervorst, bovenooglidcorrecties uit het basispakket. Maar volgens oogarts Maarten Mourits heeft hij daarbij een cruciale fout gemaakt. 'Bovenooglidcorrectie is geen medische term, daar vallen heel veel operaties onder. Maar het ging hem vooral om twee operaties. De ene operatie betreft het wegsnijden van overtollig huid op het ooglid, en de andere operatie is het optrekken van een hangend ooglid. Dat zijn twee totaal verschillende ingrepen, voor verschillende indicaties ook.'

Het wegsnijden van overtollig huid is volgens Mourits cosmetisch, maar het optrekken van een hangend ooglid is echt een noodzakelijke operatie. Een hangend ooglid kan tot volledige blindheid leiden, terwijl het oog wel goed is. Je kan dan niets meer zien omdat het ooglid voor de pupil hangt. Volgens Mourits gaat het om een relatief kleine groep: jaarlijks hebben zo’n 200 tot 300 patiënten een medische bovenooglidcorrectie nodig.   

Volgens van der Hulst is het goed dat er kritisch naar de kosten wordt gekeken, maar is het nu doorgeschoten naar de andere kant. Hierdoor worden mensen met ernstige problemen niet meer geholpen.

Meterslange littekens op de koop toe

Mensen die fors zijn afgevallen kampen hier ook mee. Wanneer je tientallen kilo’s afvalt, blijf je met een flink veloverschot zitten. Dit overschot belemmert je in je dagelijks leven, dit kan verholpen worden met een buikwandcorrectie, maar ook die wordt niet vergoed. Volgens Nienke Cnossen van de Obesitas Vereniging is een buikwandcorrectie een logisch gevolg op de gastric bypass, een operatie die vaak wordt gedaan om fors af te vallen. 'Wij vinden allemaal: wie a zegt, moet b zeggen. Je mag best eisen stellen, maar realistische eisen. Nu zijn mensen heel veel afgevallen, en het is niet anders dan dat je met huidoverschot overblijft. Lege huid waar niets aan te doen is. Sommige mensen hebben mazzel dat ze met sporten iets wegkrijgen, maar de enige oplossing is om het met chirurgisch ingrijpen te corrigeren.'

Plastisch chirurg en gespecialiseerd in buikwandcorrecties Maarten Hoogbergen somt de problemen op die het huidoverschot geeft. 'Het geeft vaak hygiëneproblemen, het geeft smetten, het geeft stoornis in de activiteit van het dagelijks leven, sport en andere zaken. En dat hindert mensen zowel lichamelijk als geestelijk op een dusdanige wijze dat je niet kunt spreken dat er een goede kwaliteit van leven is na een dergelijk afvaltraject.'

Daarnaast is er volgens hem echt geen sprake van een cosmetische operatie: ‘De littekens zijn eerder in meters dan in centimeters uit te drukken. Het gaat over serieus grote littekens, het gaat over serieus grote chirurgie en het gaat over serieus grote complicaties, maar ondanks dat zie je dat mensen die gereconstrueerd zijn, uitermate content zijn.’

Zowel Hoogbergen als de Nederlandse Vereniging van Plastische Chirurgie maken zich zorgen over de vergoedingen. Hoogbergen: 'Ik verbaas me het meest over het feit dat door alle stelselwijzigingen die we hebben gehad, de menselijke maat uit de zorg verdwenen is.'

Reacties naar de minister

In onze uitzending van 30 maart reiken we alle reacties uit aan de minister van Volksgezondheid, Edith Schippers.

Bekijk ook deel 1 van deze uitzending over medisch noodzakelijke plastische chirurgie.