Liesbeth Hoogendijk, directeur MantelzorgNL vreest dat door het verminderen van de thuiszorg, minder huishoudelijke hulp en het sluiten van de dagbesteding de taken en verantwoordelijkheden voor de 4,4 miljoen mantelzorgers alleen maar toenemen. Ze zegt: 'We moeten ervoor waken dat de mantelzorg niet het afvoerputje van de coronacrisis wordt. Dat alle zorgtaken op hun bordje terecht komen.'

Via de Mantelzorglijn 030-7606055 (dagelijks bereikbaar van 9.00 tot 18.00 uur tegen lokaal tarief) of via het mailadres [email protected] komen er veel vragen binnen van bezorgde mantelzorgers.

72% maakt zich zorgen

Ook Radar hield een korte enquête om te kijken waar de knelpunten zitten bij de mantelzorgers. Tot nu toe hebben ruim 21.000 mensen de vragenlijst ingevuld. Van de mensen die mantelzorg leveren of ontvangen maakt 72% zich zorgen over de huidige mantelzorg situatie. Bekijk alle cijfers:

• Meer of weggevallen mantelzorg: vangnet blijkt onbekend
• 'Ik wil wel hulp bieden, maar niemand vraagt mij iets'

Verlichting voor mantelzorgers

'Zeker als coronacrisis lang gaat duren, adviseren wij gemeenten om toch te kijken naar respijtzorg: de dagbesteding die nu gesloten is. Dat geeft verlichting voor mantelzorgers. Er zijn nu mantelzorgers die 7 dagen per week, 24 uur per dag voor hun dierbare zorgen. Bij een paar uurtjes dagbesteding krijgen ze even lucht om iets voor zichzelf te doen. Gemeenten zouden via maatwerk bijvoorbeeld 1 op 1 iets kunnen organiseren. Of misschien is het mogelijk om op kleine schaal met maximaal 3 mensen en met ruime afstand tussen de cliënten iets te organiseren', vervolgt MantelzorgNL.

Tijdelijk minder thuiszorg

Volgens ActiZ, de branchevereniging van 400 zorgorganisaties werken er in totaal 400.000 zorgmedewerkers in verpleeghuizen, wijkverpleging en thuiszorg. Er wonen zo’n 200.000 cliënten in een verpleeghuis en er wordt bij 2 miljoen mensen thuiszorg en wijkverpleging geleverd. Door de het coronavirus krijgen veel mensen tijdelijk minder thuiszorg. Daarvoor waarschuwt ActiZ in een persbericht.

Ziekte en te weinig beschermingsmiddelen

Het verminderen van zorg - in jargon heet dat 'afschalen' - is maatwerk en gebeurt in overleg met de hulpbehoevende cliënten. De ene cliënt krijgt helemaal geen hulp meer, bij de ander blijft de situatie zoals die was en bij sommige wordt er zelfs meer zorg geleverd. Dus dat varieert per persoon. De reden dat er minder zorg geleverd kan worden heeft een aantal oorzaken:

• Door ziekte van het eigen zorgpersoneel. Als iemand verkouden is: hoest, snottert of koorts heeft kan die niet werken en moet verplicht thuis blijven. Er zijn nog geen snelle tests beschikbaar om vast te stellen of het om een onschuldige verkoudheid of het gevreesde coronavirus gaat. Dus mensen blijven uit voorzorg thuis zoals het RIVM voorschrijft.
• Daarnaast is er een tekort aan persoonlijke beschermingsmiddelen (denk aan mondkapjes, handschoenen, schorten etc) om zowel het personeel als cliënten te beschermen tegen het coronavirus. Over deze schaarste werd op 1 april gedebatteerd in de Tweede Kamer.
• Daarnaast zeggen ook veel cliënten zelf de zorg af. Ze zijn bang anderen in hun huis toe te laten, waardoor ze besmet kunnen raken met het coronavirus. Het zorgpersoneel bezoekt meerdere huisadressen per dag en goede beschermingsmiddelen ontbreken vaak.
• En soms zijn er in bepaalde regio’s minder mensen beschikbaar, omdat cliënten bijvoorbeeld intensieve palliatieve zorg nodig hebben, omdat ze in de laatste fase van hun leven zijn.

'Roeien met de riemen die we hebben'

Olfert Koning woordvoerder van ActiZ zegt: 'We proberen de zorg op peil te houden en de kans op verspreiding van het coronavirus zo klein mogelijk te maken en de werkdruk zo goed mogelijk te verdelen. Het is een verdeling van schaarste van personeel en middelen. Maar we proberen iedereen zo goed mogelijk te helpen. We leveren maatwerk: wat kan wel en wat niet? We proberen echt een stapje bij te zetten als de mantelzorg het alleen niet redt. Maar het is op dit moment wel roeien met de riemen die we hebben.'

Brief van thuiszorg

Mantelzorgers Anne van de Pals en haar broer Bert van der Heijden zorgen samen voor hun 94-jarige vader Martien van der Heijden. Ook zij kregen onlangs een brief van de thuiszorg: 'Het kan zijn dat wij al contact met u hebben gehad en dat een deel van de zorg of de zorg tijdelijk is gestopt bij u. Het kan ook zijn dat we in de aankomende dagen of weken nog contact met u opnemen om een deel van de zorg of de zorg tijdelijk te stoppen.'

Erp zwaar getroffen door corona

Ze wonen in het Brabantse dorp Erp dat zwaar getroffen werd door corona. Door het coronavirus stierven in een week tijd 7 van de 5000 inwoners. Ook haar vader had griep en koorts. De thuiszorg mocht niet meer komen wegens besmettingsgevaar. Anne maakt zich nu vooral zorgen of zij en haar broer alle zorgtaken kunnen volhouden. De thuiszorg en de huishoudelijke hulp komen al weken niet meer. Ook de twee fysiobehandelingen per week zijn vervallen.

Anne zegt: 'Maar als het er echt om gaat spannen. Wat mogen we? En wat kunnen wij dan verwachten in de thuissituatie? Hoe gaat het lopen met de zorg? Krijgen we weer zorg? Want de planning wordt weer gemaakt en het wordt alleen maar voller in de thuiszorg. Dat heb ik al gemerkt dat de thuiszorg voor de crisis overbelast was. Wat je kan en mag verwachten, dat weet ik dus niet zo goed?'

Bang voor besmettingsgevaar

Ook Marion Bogers zorgt dag en nacht voor haar halfzijdig verlamde echtgenoot Riny. Hij kreeg vorig jaar een herseninfarct. Ook zij hebben geen thuiszorg meer, omdat ze zelf bang zijn voor besmettingsgevaar. Gelukkig krijgt Marion ondersteuning van haar 20-jarige thuiswonende zoon Mark. Marion zegt: 'Ik ben ook wel een beetje eigenwijs en denk van: ik trek dit nog wel even. Ik loop op mijn tandvlees, maar ik trek dit nog wel even.'

Te weinig mondkapjes in thuiszorg, is zelf maken een oplossing?

Waar trek je de grens?

Ze heeft met Buurtzorg afgesproken dat ze aan de bel mag trekken als het alleen niet meer lukt. 'Daarbij is ook al aangegeven dat we het zo lang mogelijk moeten vol houden. Puur ter preventie. Want waar trek je de grens voor jezelf? Ja, dat is gewoon echt het moeilijkste. Waar trek je de grens?', zegt Mark. Zijn moeder vult hem aan: 'En wat als ik omval? Ik zou het niet weten. Dat vind ik wel een groot punt van zorg?'

Veel twijfel

De verhalen zoals die van Anne en Marion hoort Manon Vanderkaa, directeur van seniorenorganisatie KBO-PCOB vaker. Op hun meldpunt Thuiszorg, bereikbaar via hun site en via telefoonnummer 030-3400600 (iedere werkdag bereikbaar tussen 9.00 - 17.00 uur), kwamen ruim 2000 reacties binnen van ouderen die zich zorgen maken over de thuiszorg. Vanderkaa zegt: 'Er is vooral veel twijfel. Moet je thuiszorg nu wel of niet binnen laten? Mensen zijn bang door de thuiszorg of de huishoudelijke hulp binnen te laten dat ze een grotere kans lopen op besmetting. Daarnaast hebben we veel oudere mantelzorgers die voor hun zieke partner zorgen. Ze zijn bang dat ze het alleen niet redden zonder of met veel minder thuiszorg.'

Brandbrief naar Tweede Kamer

Daarom stuurden vijf organisaties (KBO-PCOB, MantelzorgNL, Patiëntenfederatie Nederland, Ieder(in) en Alzheimer Nederland) vorige week een brandbrief naar de Tweede Kamer omdat ze zich grote zorgen maken over het verminderen van thuiszorg.

Ze hebben drie aanbevelingen gedaan aan de minister:

1. Zorg voor een zorgvuldig proces van het tijdelijk verminderen van thuiszorg. Doe dat in goed overleg met de cliënt.
2. Voorzie professionals, mantelzorgers en vrijwilligers van voldoende en goede beschermingsmiddelen. Nu kunnen vrijwilligers en mantelzorgers zelf niet aan mondkapjes komen.
3. Geef cliënten, mantelzorgers en vrijwilligers begrijpelijke en juiste informatie. Wat kan wel, wat niet en onder welke omstandigheden?

Een telefoontje wereld van verschil

Om de situatie vol te houden is persoonlijke aandacht voor mantelzorgers belangrijk. Manon Vanderkaa zegt: 'Even een telefoontje, contact met de buitenwereld en dat mensen vragen: hoe gaat het met je? Dat je je verhaal kwijt kunt. Zeker als je partner alzheimer heeft, dan bestaat het risico dat ook de mantelzorger weinig buiten komt en langzaam vereenzaamt. Zeker als je vanwege het coronavirus sowieso binnen moet blijven. Het is dan fijn als mensen in de omgeving of een vrijwilliger even contact zoeken. Een telefoontje per dag is al een wereld van verschil.'

Kopje onder gaan

Niemand weet hoe lang deze coronacrisis gaat duren. Er moet hulp beschikbaar zijn als mantelzorgers kopje onder dreigen te gaan door al hun zorgtaken. Primair zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de zorg, niet de mantelzorgers. 'Het is geen onwil van de thuiszorg, maar het is het minste van twee kwaden kiezen. Gemeenten moeten als mensen niet anders kunnen huishoudelijke hulp en thuiszorg aanbieden via de thuiszorgorganisaties. Idealiter een vast persoon, zodat kwetsbare mensen zo min mogelijk blootgesteld worden aan nieuwe mensen en risico’s vermeden kunnen worden. Nu zie je vaak iedere dag een andere medewerker. Dat is een probleem. Dan denken mensen: laat maar zitten die thuiszorg! Dat is gevaarlijk, geen zorg is niet in alle gevallen verantwoord', zegt Liesbeth Hoogendijk.

Zorgladder Mantelzorg

Hoogendijk zegt: 'Het is crisis en mantelzorgers zijn zeer bereid om hun bijdrage te leveren in het belang van hun kwetsbare naaste. Maar als alle hulp wegvalt, vragen we veel van mantelzorgers. Die hulp was er voor de coronacrisis niet voor niets. Met de Zorgladder Mantelzorg is er een vangnet om mantelzorgers te helpen die het zonder hulp van anderen niet redden in deze crisistijd.' MantelzorgNL heeft het initiatief genomen om samen met met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) een Zorgladder Mantelzorg op te stellen. Hierin kunnen mantelzorgers in vijf stappen zien wat ze kunnen doen en wie ze kunnen inschakelen als ze hulp nodig hebben. Bekijk in onze animatie hoe het werkt:

Meer uniformiteit

De mantelzorger begint bovenaan de ladder waar die alle zorgtaken zelf aan kan. Bij iedere stap naar beneden kan de mantelzorger om extra hulp vragen totdat het echt niet meer lukt. In de laatste stap moet de hulpbehoevende naar een zorghotel of verpleeghuis. Hoogendijk: 'De Zorgladder Mantelzorg wordt onderdeel van een richtlijn voor ondersteuning van mantelzorgers in deze crisistijd. Dit betekent dat het leidend beleid gaat worden en er een vangnet is om mantelzorgers te helpen die het zonder hulp van anderen niet redden in deze crisistijd. Zij staan er wat betreft nu niet meer alleen voor.'

Daarnaast pleit MantelzorgNL ervoor dat ladder meer uniformiteit geeft. 'We zien nu dat de ene gemeente de zorgvraag wel oppakt en de ander doet niets. Daarin bestaan grote verschillen. En als een mantelzorger aan de bel trekt, moet er meteen hulp en zorg geleverd worden', zegt Hoogendijk directeur van MantelzorgNL.