Nederland brandt vaker dan ooit: wat jij nú kunt doen om brand te voorkomen

Zeer hoog risico al vóór de zomer

Volgens de officiële brandweerdatabase en de Fire Weather Index zijn de omstandigheden al sinds maart ‘zeer hoog risico’. Die index, ontwikkeld door het European Forest Fire Information System (Copernicus), geeft dagelijks aan hoe makkelijk natuur in brand kan vliegen en hoe snel vuur zich dan verspreidt. Zon, wind, lage luchtvochtigheid en uitdrogende vegetatie zorgen voor scores die deze lente historisch hoog uitvallen.

Natuurgebieden op slot, brandweer overbelast

 Vooral natuurgebieden in Gelderland, Brabant en Drenthe zitten op slot – uit voorzorg. Geen barbecues, geen kampvuren, en zelfs wandelpaden worden afgesloten. De brandweer is overbelast, en dat al vóór de zomer goed en wel op gang is. Meerdere veiligheidsregio’s, zoals Noord-Holland Noord, hebben moeten besluiten géén voertuigen meer in natuurgebied in te zetten als dat te gevaarlijk is. Ook helikopters en specialistische teams zoals de Handcrew of Fire Bucket Operations zijn vaker nodig, maar schaars beschikbaar.

In Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug zijn eind april meerdere toegangswegen en paden afgesloten na een reeks kleine natuurbranden. “Hoewel het vuur relatief snel onder controle was, namen we geen enkel risico,” aldus een woordvoerder van de veiligheidsregio Utrecht. “De vegetatie is zó droog dat we bij elke melding uitgaan van een potentieel incident met grote impact.”

Latent onbeheersbaar volgens experts

 Het rapport Natuurbrandscenario’s (Brandweer Nederland, KNMI, WUR, NIPV) waarschuwde er in 2023 al voor: natuurbranden in Nederland zijn latent onbeheersbaar. Dat betekent dat een brand onder de juiste – of beter gezegd: verkeerde – omstandigheden elk moment kan uitgroeien tot een catastrofe. Vooral de combinatie van droogte, wind en brandbare vegetatie zorgt voor snelle uitbreiding.

Brandweer Nederland noemt 2025 nu al “een uitzonderlijk intens jaar”. In een recente verklaring zeggen ze: “De stijgende trend van natuurbranden is duidelijk zichtbaar. De omstandigheden waarin deze branden ontstaan zijn steeds vaker extreem. Vooruitkijken en samenwerken wordt belangrijker dan ooit.”

Escalatie gaat sneller dan je denkt

Opvallend is hoe snel kleine branden kunnen escaleren. Bij een Fire Weather Index boven de 16 – de hoogste 2 procent in Nederland – ontstaat vrijwel altijd ergens in het land een natuurbrand. En die waarden worden sinds 2018 steeds vaker gemeten. Branden breiden zich uit met snelheden van 2 tot 3 kilometer per uur, met vlamlengtes tot 3,5 meter en vliegvuur tot honderd meter ver.

Mens en natuur kruipen op elkaar

 Wat Nederland extra kwetsbaar maakt, is de nauwe verwevenheid tussen natuur en menselijke activiteit. Recreatie, wonen en natuur lopen vaak door elkaar. Een kleine brand bij een bosrand kan in korte tijd leiden tot evacuaties van campings, het afsluiten van snelwegen of het bedreigen van zorginstellingen. Dat gebeurde al in Herkenbosch en de Deurnese Peel in 2020, en het gebeurt deze zomer opnieuw – zij het op kleinere schaal, en vaker.

De brandweer kán veel, maar niet alles

 Brandweervoertuigen hebben tijd nodig. Beperkte capaciteit dwingt tot keuzes als er meerdere brandhaarden tegelijk uitbreken. Dat is geen rampscenario meer, maar realiteit. “De Wet van Murphy regeert de natuurbrand,” stelt het rapport. Alles wat mis kán gaan, gaat ook mis – als we het niet beter regelen.

Preventie blijft het zwakke punt

Er is geen wettelijke verplichting voor natuurbeheerders om preventieve maatregelen te nemen. Subsidies voor herstel zijn schaars, en samenwerking tussen terreinbeheer, brandweer en overheid is versnipperd. Terwijl uit onderzoek blijkt: loofhoutstroken, beter waterbeheer en ‘brandveilige zones’ kunnen wél degelijk het verschil maken.

Wat kun jij doen?

 – Steek géén vuur aan in of bij de natuur (ook geen BBQ, vuurkorf of sigaret)

– Laat geen afval, glas of blik achter

– Volg waarschuwingen en toegangsregels op

– Zie je rook of vuur? Bel 112

– Check het actuele risico op www.natuurbrandrisico.nl