Notitie in politiedossier - reactie Ministerie van Justitie en Veiligheid

Waarom vindt de minister het belangrijk dat deze wetswijziging er komt?

• De aanscherping van de huidige screeningsmogelijkheden heeft als doel het risico in te perken dat personen op posities zitten die door bijvoorbeeld misbruik van bevoegdheden of kennis de organisatie in diskrediet brengen, waardoor grote consequenties voor de samenleving of maatschappelijke onrust ontstaan. Maar ook om het risico te beperken dat opsporingsonderzoeken of rechtshandhaving worden verstoord, of dat criminaliteit of terrorisme/extremisme wordt gefaciliteerd of verspreid.
• Het gaat niet om alle functies waarvoor een VOG nu vereist is (zo waren er in 2018 1.220.000 VOG-aanvragen, met een weigeringspercentage van 0.27%). Maar het betreft de functies met de bevoegdheid om geweld te gebruiken, met toegang tot gevoelige informatie op het terrein van openbare orde, veiligheid en handhaving van de rechtsorde, of betrokkenheid bij integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur. En dan ook alleen als de werkgever de proportionaliteit van deze screening kan aantonen, vanwege de aard van de functie en de impact die een mogelijke integriteitschending heeft op de samenleving. Denk aan functies bij de douane, het openbaar ministerie en gevangenisbewaarders, waar ze beschikking hebben over vertrouwelijke, operationele of strategische informatie. Zoals informatie over de beveiliging van een penitentiaire inrichting of over de systematiek van controleren van containers in de haven.

Wat is er geregeld om te voorkomen dat gegevens, die niet getoetst zijn door een rechter maar aantoonbaar niet zijn gebeurd, toch worden meegenomen in de afweging of iemand een VOG krijgt voor een bepaalde overheidsfunctie?

• De beschikbare politiegegevens worden door de politie eerst beoordeeld op betrouwbaarheid en op eventuele risico's die met de verstrekking gepaard kunnen gaan voordat ze aan Dienst Justis worden versterkt tbv de VOG-aanvraag. Alleen informatie over de aanvrager die door de politie betrouwbaar is bevonden wordt verstrekt. (Informatie over de aanvrager in de hoedanigheid van slachtoffer, aangever, getuige of informant is niet relevant voor de beoordeling van de integriteit van de aanvrager. Deze gegevens worden daarom uitgefilterd.)
• Vervolgens beoordeelt Justis of de gegevens relevant zijn voor de VOG-aanvraag. Een staandehouding wegens een onterecht gebleken verdenking zal bijvoorbeeld niet relevant worden geacht voor de VOG-toetsing. Welke politiegegevens wel relevant zijn kan afhangen van de aan de functie verbonden risico's. Justis kijkt altijd naar de omstandigheden van het geval. Daarbij wordt ook rekening gehouden met de aard, frequentie en actualiteit van de politiegegevens. Zo wordt een enkele melding van een buurman over huiselijk geweld anders gewogen dan meerdere vergelijkbare meldingen door verschillende personen.
• De aanwezigheid van politiegegevens betekent dus niet automatisch dat de VOG wordt geweigerd. Daar gaat in alle gevallen een zorgvuldige beoordeling aan vooraf. De VOG politiegegevens wordt geweigerd als uit politiegegevens blijkt dat er verbanden zijn tussen de aanvrager en strafbare feiten die (gelet op de omstandigheden van het geval en het doel waarvoor de VOG wordt gevraagd) een risico vormen voor de uitoefening van de functie. Zo'n afweging maakt ook onderdeel uit van de reguliere VOG-behandeling; zo kan een snelheidsovertreding van belang zijn als een aanvrager taxichauffeur wil worden, maar niet voor de functie van baliemedewerker bij een bank.
• Als Justis van plan is de afgifte van een VOG politiegegevens te weigeren, dan wordt (net als bij de reguliere VOG) aan de aanvrager eerst een 'voornemen tot afwijzen' gestuurd, waarin de redenen voor de voorgenomen weigering van de VOG staan vermeld. Indien de aanvrager het hier niet mee eens is, kan hij een zienswijze indienen. In het geval dat de afgifte van een VOG toch wordt geweigerd en de aanvrager van de VOG nog steeds meent dat dat niet terecht is, kan hij bezwaar maken tegen dit besluit. De aanvraag wordt dan door Justis opnieuw beoordeeld. Dit kan ertoe leiden dat de VOG alsnog wordt afgegeven. Wanneer de afgifte van de VOG geweigerd blijft, volgt daarna voor de aanvrager altijd de mogelijkheid van beroep bij de sector bestuursrecht van een van de rechtbanken en uiteindelijk van hoger beroep bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. De rechter beoordeelt dan of de weigering van de VOG terecht is.

Het grote kritiekpunt is dat personen met een migratieachtergrond hier mogelijk de dupe van worden. Zij ervaren dat ze vaker door de politie worden aangesproken. Wat zijn de plannen om dit te voorkomen?

• Zoals hierboven uiteengezet, leidt een staandehouding op zichzelf niet tot het weigeren van een VOG politiegegevens.
• En wordt elke aanvraag en het gebruik van gegevens zorgvuldig beoordeeld.
• Tevens zal een onafhankelijke adviescommissie onder andere toezien op het voorkomen dat etnisch profileren onbedoeld een rol speelt bij de beoordeling van een VOG-aanvraag.