Het bereik van de regeling is mogelijk al niet zo groot als bedoeld. Uit een enquête van Radar onder 4193 werkenden en werkzoekenden blijkt: hoe lager het opleidingsniveau, hoe minder mensen op de hoogte zijn van het bestaan van STAP en de inhoud van de regeling. En dat terwijl lager opgeleiden van oudsher al minder gebruik maken van dit soort budgetten.

Als je het al wilt, is het overigens nog maar de vraag of het lukt. Bij het STAP-budget geldt namelijk: als je te laat bent bij een inschrijfronde, vis je achter het net. Dit jaar zijn er vier rondes, en die gaan er hard doorheen. Afgelopen 1 maart was de eerste ronde, en op 3 maart was de pot al leeg. Dat schept onzekerheid, zeggen critici. Daartegenover was fiscaal aftrekken van scholingskosten áltijd mogelijk, vanaf het drempelbedrag van 250 euro.

Aanbod wordt aangepast op STAP

Een eendaagse cursus time management, in een paar uur leren hoe je social media-campagnes optuigt of een volledige MBO-opleiding tot tandartsassistent. Het zijn alledrie opleidingen die je via STAP kunt aanvragen, maar de eerste twee kosten je zo’n 1800 euro terwijl de derde de 8000 euro passeert. In dat laatste geval is 1000 euro niet heel veel als compensatie. Voorheen was er zoals gezegd de mogelijkheid om scholingskosten van de belasting af te trekken, en dan tikt de MBO-opleiding qua voordeel wél best aan.

Volgens fiscalist Cor Overduin geldt dat kortere cursussen voordeliger zijn geworden dan een langere opleiding. Hij vergeleek de fiscale aftrek-regeling met het nieuwe STAP-budget, en concludeert dat het kantelpunt op ongeveer 2700 zit. Opleidingen tot dat bedrag zijn door STAP betaalbaarder geworden, terwijl studies die duurder zijn financieel juist minder voordelig zijn geworden.

Tweede Kamerlid Bart van Kent van de SP denkt dat het hele ontwerp van de STAP-regeling voor een ongewenst effect kan zorgen. ‘Wat dit budget in de hand werkt is dat mensen het zien als gratis geld, en vooral gaan zoeken op korte cursussen onder de 1000 euro. Even in de lijst kijken of er wat leuks bij zit. Daar zetten opleiders ook op in.’ Dit zou ten koste gaan van de mensen die een uitgebreidere opleiding willen volgen.

MBO, HBO en universiteiten blijven achter op STAP

De commerciële opleiders hebben de overhand in de lijst van STAP; er staan vrijwel geen opleidingen van publieke mbo’s, hbo’s en universiteiten in de lijst waar je uit kunt kiezen. Na navraag bij de MBO-raad, Vereniging Hogescholen en Universiteiten van Nederland blijkt dat dit onder meer komt doordat de scholen geen toegang tot de overheidssoftware hebben. Ze moeten dus handmatig hun aanbod invoeren, en hebben daar onvoldoende tijd voor gehad. Ze trokken daarom bij het ministerie aan de bel, maar daar werd niets mee gedaan.

Los van die ICT-problemen sluiten de rondes niet goed aan op de indeling van school- en collegejaren die in september en soms februari beginnen. Opleidingen moeten daarom aangepast worden op STAP, in plaats van andersom. Van Kent noemt dit de omgekeerde wereld, en een teken dat er onvoldoende om tafel is gegaan met opleiders.

Volgde je al een opleiding? Dan val je buiten de boot

Wie al een studie volgde, kan geen STAP-budget krijgen. Voor die groep valt de fiscale aftrek af en komt er dus niets voor in de plaats. Radar spreekt voor het televisie-item een vrouw die jaarlijks zo’n 5000 euro betaalt voor haar opleiding toegepaste psychologie, en voorheen zo’n 2000 euro terug kon krijgen. Nu krijgt ze niets, er is namelijk ook geen overgangsperiode.

Ook AOW’ers vallen overigens buiten de regeling. Een kijker mailt Radar dat hij een opleiding volgt naast zijn werk als beroepschauffeur, maar vanwege zijn leeftijd moet hij om de vijf jaar een bijscholing volgen. Hiervoor is STAP niet beschikbaar, en ook hij kan de fiscale aftrek nu niet meer gebruiken.

Cadeau of bezuiniging?

Er zijn kortom nu veel minder mensen die een tegemoetkoming kunnen krijgen. Belastingexpert Cor Overduin zegt dat er onder de streep een bezuiniging op papier staat, terwijl de vervanging van fiscale aftrek voor STAP in 2019 werd gepresenteerd als een ‘budgetneutrale maatregel’. De 217 miljoen euro kosten die normaal voor fiscale aftrek werden uitgegeven, zouden direct naar STAP gaan. Sterker nog: er werd 218 miljoen structureel beloofd. In 2022 is daar echter nog 160 miljoen euro van over. Volgend jaar moet het 200 miljoen worden, maar dat is nog steeds stukken minder dan eerder voorgespiegeld.