De 23-jarige Rowina Jorna begon op 1 februari aan een leuke nieuwe baan in Best. Ze verhuisde na haar studie vanuit Groningen voor haar werk naar Brabant. Voor haar woon- werkverkeer is ze aangewezen op de bus. Maar daar zit ook meteen het probleem. Rowina is negen weken te vroeg geboren en liep een hersenbeschadiging op. Hierdoor loopt ze moeilijk. Ze kan een paar stappen zetten, maar niet het hele eind lopen van de bushalte naar huis of haar werk. Rowina verdiept zich in vervoersalternatieven, want ze wil graag volledig zelfstandig meedoen aan de maatschappij.

Voldoet aan Europese richtlijn

Ze vindt een opvouwbare scootmobiel die voldoet aan de Europese richtlijn om mee te nemen in het openbaar vervoer. De eisen voor zo'n hulpmiddel zijn: de maat mag niet groter zijn dan 120 x 70 x 109 cm en het vervoersmiddel en de passagier mogen samen niet meer wegen dan 259 kilogram. Haar opvouwbare exemplaar is 107 x 54 x 88 cm en weegt 68 kilo. Als Rowina erop zit, blijft ze ruim 100 kilo onder het maximumgewicht. Deze opvouwbare scootmobiel kan mee in de bus, de trein, in de kofferbak van een auto/taxi en mag als ruimbagage mee in het vliegtuig.

Geweigerd

Bij busmaatschappij Q-Buzz in Groningen mag Rowina dit exemplaar meenemen in de bus, maar bij de Brabantse vervoerder Hermes wordt ze geweigerd. Dat legt ze ook vast met haar mobiele telefoon. Je ziet de bus zo langs haar rijden zonder te stoppen. Rowina zegt: 'Ik vind het heel erg naar. Dat zou niet moeten kunnen in Nederland. Ik heb een handicap, maar ik heb gestudeerd, mijn studie afgerond en ben gewoon in staat om te werken. En ik wil gewoon naar mijn werk kunnen. Openbaar vervoer is toch voor iedereen dus ook voor mij?', zegt ze strijdbaar tegen verslaggever Fons Hendriks.

Proef op de som

Fons neemt de proef op de som: zou de bus Rowina en haar scootmobiel nu wel meenemen? Hij stopt! Wat een toeval: er zit een buitengewoon opsporingsambtenaar voor het openbaar vervoer in deze bus. Ze zegt tegen Fons en Rowina: 'Mijn collega heeft duidelijk gezegd dat ze met deze scootmobiel niet mee mag. Dat is gevaarlijk. We kunnen hem niet goed vastzetten. Als de chauffeur plotseling moet remmen kan die omkiepen.'

De busmaatschappij eist dat Rowina bij de bushalte klaar staat met een opgevouwen scootmobiel. Maar ze kan het ding van 68 kilo niet zo de bus intillen. En ze mag hem van de chauffeur niet eerst de bus inrijden en dat hij haar vervolgens helpt met het inklappen van het vervoermiddel. Fons belt vervolgens met Connexxion, het hoofdkantoor waar de Brabantse busmaatschappij Hermes ook onder valt. Een woordvoerster zegt over de weigering: 'Dat zou niet moeten' en gaat het uitzoeken. 

Spoedig overleg met ministerie

We krijgen een uitgebreide schriftelijke reactie van Connexxion waar vervoerder Hermes onder valt: 'Wij begrijpen dat het vervelend is dat mevrouw niet mee kan in onze bussen, indien zij haar scootmobiel niet inklapt. De veiligheid van onze passagiers staat echter altijd voorop en daarom volgen wij regels met betrekking tot de grootte en zwaarte van hulpmiddelen en het inklappen ervan.

In de landelijke regels en richtlijnen van de Rijksoverheid staat dat een scootmobiel - vanwege veiligheidsoverwegingen – helaas niet mee kan in de bus. De inklapbare scootmobiel wordt niet specifiek benoemd. Wij stellen in ons eigen beleid dat een reiziger met een ingeklapte scootmobiel mee mag, mits de scootmobiel ingeklapt wordt en voldoet aan de maximum afmetingen en -gewicht. Daarbij is het inklappen van de scootmobiel de verantwoordelijkheid van de reiziger. Kortom: op dit moment staan wij een scootmobiel toe, mits deze ingeklapt is en qua grootte en gewicht aan de veiligheidseisen voldoet. 
 
Mevrouw geeft aan dat zij de scootmobiel niet zelf kan inklappen. We begrijpen natuurlijk dat het vervelend is als zij hierdoor geen gebruik kan maken van de bus. Daarom hopen we dat er vanuit het ministerie spoedig overleg wordt opgestart om voor iedereen duidelijkheid te geven hoe te handelen.'

Willekeur vervoerders

Rowina wijst op de willekeur hoe de diverse vervoerders omgaan met de opvouwbare scootmobiel. Connexxion, waar ook Hermes onder valt, schrijft op de site: 

'Een scootmobiel is niet toegestaan in de bus. Door de constructie van een scootmobiel is het niet mogelijk om een scootmobiel goed vast te zetten. De aanwezige veiligheidsgordel is hier niet voor geschikt en daardoor kunnen wij de veiligheid niet waarborgen. Een uitzondering is de opvouwbare scootmobiel. Deze mag mee wanneer deze als bagage kan worden vervoerd en in de daarvoor aanwezige ruimte kan worden geplaatst. De passagier moet bij de halte klaar staan met de scootmobiel in ingeklapte vorm, zodat hij/zij bij aankomst van de bus direct kan instappen.'

Arriva schrijft op de site: 'Een scootmobiel mag niet mee in de bus.'

En Qbuzz meldt: 'Het is helaas niet mogelijk om met een 'gewone' scootmobiel gebruik te maken van onze bussen. Dit is voor zowel de klant in de scootmobiel als de andere klanten in de bus niet veilig. Met een opvouwbare scootmobiel kun je wel in onze bussen reizen. Hiervoor gelden dezelfde regels en aandachtspunten als bij het reizen in een rolstoel.'

Toegankelijk openbaar vervoer van groot belang

Ook Ieder(in), landelijk netwerk voor mensen met een beperking of een chronisch ziekte, krijgt regelmatig klachten over hulpmiddelen die geweigerd worden in het openbaar vervoer. Ze vinden toegankelijk openbaar vervoer van groot belang, zodat iedereen gewoon mee kan doen in onze samenleving en niet afhankelijk is van speciale voorzieningen zoals doelgroepenvervoer. 

Slechte zaak

Illya Soffer, directeur Ieder(in) zegt: 'Het is echt een hele slechte zaak dat de regels over toegankelijkheid in bussen, treinen en ander openbaar vervoer zo onduidelijk zijn. In zekere zin is zij daar nu het slachtoffer van. Als het gaat om een opvouwbare scootmobiel dan zie je dat er heel weinig basisregels voor zijn. Het Besluit toegankelijkheid dat we hebben voor het openbaar vervoer komt uit 2015 en toen bestond een opvouwbare scootmobiel nog niet. Het VN-verdrag Gehandicapten zegt dat mensen met een beperking ook met het openbaar vervoer zelfstandig van A naar B kunnen reizen.'

Tweede Kamer toegankelijkheid openbaar vervoer

Op 25 maart 2020 zou er in de Tweede Kamer een Algemeen Overleg over de toegankelijkheid van het Openbaar Vervoer. Helaas ging dit overleg vanwege corona niet door. Ieder(in) vraagt de minister van Infrastructuur en Waterstaat de toegankelijkheid op drie punten te verbeteren:

Ieder(in) wil dat de minister het huidige Besluit toegankelijkheid OV verder aanscherpt en dat alle vervoerders voldoen aan de toegankelijkheidseisen, zodat iedereen zonder problemen mee kan en dat dit ook periodiek gemonitord wordt in een rapportage.

Een strakke planning voor de herziening, zodat in nieuwe aanbestedingen deze verbeteringen worden meegenomen.

En dat ervaringsdeskundigen en belangenbehartigers inspraak krijgen en dat dit ook wettelijk verankerd is.

Lees hier de volledige brief die Ieder(in) naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Klacht wegens discriminatie

Rowina wacht het overleg in de Tweede Kamer niet af en heeft inmiddels een klacht ingediend bij Hermes en stapt ook naar het College voor de Rechten van de Mens wegens discriminatie. Zo'n onderzoek bij het College duurt al gauw zes maanden. Wel is er in november 2019 een uitspraak gedaan in een zaak over een MS-patiënt die haar opvouwbare scootmobiel wilde meenemen in de bus.

Drempels wegnemen

Het College voor de Rechten van de Mens adviseerde eind 2019 de ministers van Infrastructuur en Waterstaat en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om de toegankelijkheidseisen voor een bus in het Besluit en de Regeling toegankelijkheid van het openbaar vervoer te verduidelijken, te heroverwegen en drempels weg te nemen voor mensen met een mobiliteitsbeperking om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving. 

Busmaatschappij discrimineert

In dit geval oordeelde het College dat vervoerder 'Keolis niet discrimineert door de vrouw niet met de bus te vervoeren als zij in de scootmobiel zit tijdens de busrit. De busmaatschappij heeft voldoende aangetoond dat de opstelplaats voor rolstoelen die verplicht in bussen aanwezig is, niet is afgestemd op het veilig kunnen vervoeren van personen die in een scootmobiel zitten. De busmaatschappij discrimineert wel door de vrouw niet met de bus te willen vervoeren als zij de ingeklapte scootmobiel als handbagage de bus in meeneemt, omdat de busmaatschappij niet duidelijk heeft gemaakt dat er ook in die situatie sprake is van veiligheidsrisico's (oordeel 2019-113).'

Bepaal zelf veiligheidseisen

Volgens het College maakt het Besluit en de Regeling onvoldoende duidelijk of een bus ook toegankelijk moet zijn voor een scootmobiel. 'Zo zouden beide ministers moeten onderzoeken of het mogelijk is om de veiligheidseisen waaraan de opstelplek in bussen moet voldoen zo aan te passen dat het ook mogelijk wordt om scootmobielen (binnen bepaalde afmetingen) veilig te vervoeren. Daarbij speelt mee dat de EU-richtlijn waar het Besluit en de Regeling nu nog naar verwijzen al vijf jaar geleden is vervallen. Het EU-recht biedt daardoor ruimte aan de Nederlandse overheid om zelf die veiligheidseisen te bepalen en deze niet alleen af te stemmen op rolstoelen, maar ook op scootmobielen.'   

Provincie om tafel met Hermes

De provincie Noord-Brabant besteedt het openbaar vervoer aan en beslist welke vervoerder in de regio actief is. Peter Honings, de woordvoerder van Gedeputeerde Christophe van der Maat (VVD) die vervoer in zijn pakket heeft, laat Radar weten: 'Is de scootmobiel niet ingeklapt, maar niet groter of zwaarder dan de regels voor hulpmiddelen voorschrijven, zou die in principe ook mee mogen in de bus. Daarvoor geldt in zijn algemeenheid natuurlijk wel dat de scootmobiel altijd op een veilige manier vervoerd moet kunnen worden. Die niet ingeklapte scootmobiel moet dus of op de rem staan zonder een gevaar te vormen of goed gezekerd kunnen worden. En dat is ter beoordeling aan de vervoerder, aangezien die de verantwoordelijkheid heeft voor alle passagiers in de bus. We zullen op zo kort mogelijke termijn met Hermes om de tafel gaan om te zoeken naar een oplossing.'

De provincie hoopt ook dat de verwarring rond de scootmobiel opgelost kan worden door verduidelijking van de regels, zodat reizigers en vervoerder weten waar ze aan toe zijn.

Lees hier de volledige reactie van de provincie Brabant.

Reacties van ministeries: 'scootmobiel niet weigeren'

Radar heeft uiteraard ook de twee ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om een reactie gevraagd. Zij schrijven: 

'Het openbaar vervoer in Nederland moet voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk zijn, ook voor mensen met een lichamelijke beperking. Uit regelgeving volgt dat een ingeklapte scootmobiel mee mag in de bus, mits deze niet groter is dan 120 cm (lengte) bij 70 cm (breedte) bij 109 cm (hoogte). Een vervoerder mag de ingeklapte scootmobiel waar het in het voorbeeld over gaat dus niet weigeren. Dat dit wel gebeurt is niet goed. Wij betreuren dat en zullen de ov-bedrijven hier op aanspreken.'

In navolging van het advies van het College voor de Rechten van de Mens gaan we ook kijken naar het verduidelijken van de veiligheidseisen ten aanzien van opstelplaatsen voor ingeklapte scootmobielen en andere hulpmiddelen. Toegankelijk OV gaat over meer dan makkelijk van A naar B komen. Het gaat om erbij horen. Volwaardig mee kunnen doen aan onze samenleving. Het kabinet zet zich daar met het programma 'Onbeperkt meedoen!' voor in. Daarin zijn afspraken en doelstellingen vastgelegd over de participatie van mensen met een beperking.'

Deze uitzending is momenteel helaas niet terug te kijken.