Reactie gemeente Haarlem en Elan Wonen

Reactie gemeente Haarlem

Rattenoverlast en verantwoordelijkheden:

Rattenoverlast is een lastig probleem, zeker in historische steden. We kunnen dit alleen aanpakken als iedereen vanuit de eigen verantwoordelijkheid zijn steentje bijdraagt: gemeenten, eigenaren en bewoners.

De gemeente Haarlem past een tweeledige strategie toe:
- het bestrijden met smartvallen in de riolen
- en preventie via huisbezoeken (na melding) door een bedrijf dat is gespecialiseerd in plaagdierbeheersing.

Woningeigenaren / woningbouwcoöperaties hebben daarnaast een eigen verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat ratten de woning niet binnen kunnen komen, de aansluiting op het riool op het eigen erf in orde is en voor bestrijding op het eigen grondgebied. Bewoners horen er ook voor te zorgen dat de eigen binnen- en buitenruimte schoon is en hier geen mogelijk voedsel te halen valt.

Bestrijding en preventie

Sinds begin dit jaar is er in Haarlem 500.000 euro per jaar extra beschikbaar gekomen om de rattenbestrijding in Haarlem met smartvallen in de riolen gestructureerd en opgeschaald op te pakken voor een periode van vijf jaar. Dit is de meest humane effectieve manier om ratten te bestrijden en het biedt ook inzicht omdat hoeveelheden kunnen worden bijgehouden. De inzet gebeurt gestructureerd, steeds een paar buurten tegelijk. Neemt het aantal keer dat de smartvallen dichtslaan in een buurt significant af, dan kan een deel van de vallen weer weg. Wel blijven smartvallen op kruispunten in riolen staan die waarborgen dat de populatie hier niet opnieuw kan uitgroeien. Ondertussen worden dan nieuwe wijken voorzien van vallen en start dezelfde cyclus daar. De effecten van bestrijding zijn niet direct zichtbaar, dit duurt circa 1 jaar. De drie wijken in Haarlem met de meeste “hotspots” (Centrum, Transvaalbuurt, Ter Kleefkwartier) zijn inmiddels al volledig voorzien van smartvallen. Het Haarlemmer Houtkwartier (bij de Raamsingel dus) is inmiddels ook voorzien. Op deze manier verwachten we het probleem steeds beter te kunnen beheersen. Naast deze inzet is de werkwijze in Haarlem dat bij meldingen een expert langskomt bij de melder voor advies. Het gaat dan vooral om preventie en het weren: maatregelen die de bewoner kan nemen om te voorkomen dat de ratten het huis kunnen binnendringen. Blijft de overlast daarna toch aanhouden, dan kunnen evt. vallen worden geplaatst.

De Aart vd Leeuwstraat

Deze situatie is bij de gemeente bekend. Zowel gemeente-ambtenaren als het bedrijf dat in opdracht van de gemeente de plaagdierbeheersing doet hebben nav meldingen de afgelopen paar jaar op diverse momenten op een aantal adressen in deze straat onderzoek gedaan (oa op 19 april 2023, 8 juni 2023 en 4 april 2024) en hierbij zowel openingen in de woningen als defecten aan de huisaansluitingen van het riool binnen de erfgrens geconstateerd. Hier zijn ook medewerkers van Elan bij aanwezig geweest. Het is de expliciete verantwoordelijkheid van de eigenaar, in dit geval Elan, om deze te (laten) dichten en repareren. Er is in deze straat geen sprake van defecten in de aansluitingen van het riool buiten de erfgrens, waar de gemeente verantwoordelijkheid voor heeft, en er is geen sprake van grote populaties van ratten in de openbare ruimte. Het probleem lijkt zich dus te concentreren rond het eigendom van Elan. Wanneer Elan en bewoners samen maatregelen treffen om ratten uit de woningen te weren, dan zal volgens de experts de overlast hier snel moeten kunnen afnemen.Voor wat betreft de relatie met sloop/woningbouw in de omgeving: dit is geen gemeentelijk project of gemeentelijk eigendom. Als er op dit terrein sprake is of was van een rattenpopulatie, dan is het de expliciete verantwoordelijkheid van de eigenaar om hiertegen maatregelen te nemen. Het is wel mogelijk dat ratten zich via de riolen verplaatsen bij sloopwerkzaamheden. De gemeente heeft daarom in 2023 gedurende een periode smartvallen in de omliggende riolen geplaatst.

Raamsingel

Op de Raamsingel is afgelopen juni nav meldingen een beschadigde afvalbak verwijderd waar ratten mogelijk in konden komen. Dat is een verantwoordelijkheid van de gemeente. Bakken in de openbare ruimte worden regelmatig gecontroleerd en er zijn ook vervangingsrondes. Afgelopen zomer is er bijvoorbeeld een ronde geweest waarbij een nieuw type steviger bakken op meerdere plekken in de stad is geplaatst. We hebben inmiddels nav deze vragen begrepen dat er op de locatie op de Raamsingel na de verwijdering vervolgens abusievelijk niet direct een bak is teruggeplaatst. Dat is inmiddels wel gebeurd. Hierbij is voor de zekerheid ook nogmaals gekeken naar de staat van de bakken in de omgeving en zijn bakken aan de overkant, op de Raamvest dus, ook vervangen. De riolen in de wijk zijn ook een gemeentelijke verantwoordelijkheid: die zijn in juli voorzien van smartvallen.

De woningen van de melders aan de Raamsingel zijn ook door onze specialist bezocht. Deze heeft onderzoek gedaan om te zien of/waar openingen zitten en of er defecten in rioolaansluiting binnen de erfgrens zijn. Bij een aantal adressen zijn deze geconstateerd en heeft de specialist aan de bewoners advies gegeven om dat te (laten) repareren. Het is – binnen de erfgrens - de verantwoordelijkheid van de eigenaar (bij huur: de verhuurder) om daar opvolging aan te geven. Bij opvolging van het advies kunnen ratten het huis niet meer binnenkomen. Mocht zich dan nog een restpopulatie in de woning bevinden, dan kunnen die met vallen worden bestreden. Al deze maatregelen samen moeten binnen afzienbare tijd tot positieve resultaten leiden.

Riolen versus openbare ruimte

Het grootste deel van de rattenpopulatie leeft in en verplaatst zich via het riool, daarom vindt de bestrijding hier plaats. Hier is ook de mogelijke bijvangst van andere dieren verwaarloosbaar. Ratten in de bovengrondse openbare ruimte bestrijdt de gemeente in principe niet, tenzij er sprake is van grotere hoeveelheden, waarbij preventie altijd de voorkeur geniet. Hier heeft iedereen een rol te vervullen, onder andere door onze stad schoon te houden. Het helpt bijvoorbeeld niet als er afval in de openbare ruimte wordt gedumpt. De gemeente handhaaft hier op. Het kan ook ratten aantrekken als er goedbedoeld grote hoeveelheden brood aan de eendjes worden gevoerd. Een enkele rat die in het Spaarne zwemt of door de Haarlemmerhout loopt wordt niet als een (overlast)probleem gezien en dient in het ecosysteem ook als voedsel voor uilen, reigers en marterachtigen.

Elan Wonen

U bevestigt dat het probleem al jaren speelt. Waarom is het tot op heden niet gelukt om het probleem structureel op te lossen?

Rattenoverlast in steden is een groeiend probleem dat samenhangt met de beschikbaarheid van voedsel, schuilplaatsen en hun snelle voortplanting. Onze deskundige heeft onderzocht waar de ratten vandaan komen. Hieruit blijkt dat ratten vanuit de omgeving naar de woningen komen. Wij hebben verschillende maatregelen genomen wat soms leidde tot minder klachten van rattenoverlast. Maar na verloop van tijd zochten én vonden ratten toch weer een mogelijkheid om bij onze woningen te zitten. Wij vinden dat een buurtbrede aanpak nodig is om de overlast structureel op te lossen. Alleen door samen te werken is de kans op succes het grootst.

Kunt u aangeven welke maatregelen de afgelopen jaren zijn genomen in de wijk?

Elan Wonen is verantwoordelijk voor haar huurwoningen. Wat betreft  maatregelen in het riool en bij een (grote) populatie in de openbare ruimte is de gemeente Haarlem verantwoordelijk. Bij onze huurders hebben we de afgelopen jaren verschillende maatregelen genomen, zoals het aanbrengen van grof grind, het dichten van gaten in de fundering en het neerzetten van rattenkisten. 

En specifiek bij Petra?

Bij de woning van Petra hebben wij de volgende maatregelen genomen: 

- Grof grind is rond de woning aangebracht
- Straatwerk is hersteld
- Gaten in de fundering zijn gedicht, onder andere met gaas en staalwol
- Er zijn rattenkisten met klem aangebracht
- In de schuur is wering aangebracht

Vindt u dat Elan Wonen de afgelopen jaren adequaat genoeg heeft gehandeld na klachten van buurtbewoners?

Elan Wonen wil dat bewoners geen overlast hebben van ratten. Daarom hebben we de afgelopen jaren diverse maatregelen genomen. De ene maatregel is succesvoller geweest dan de andere.

U zegt dat er twee maanden geleden een extra onderzoek is begonnen door een plaagdierdeskundige. Waarom is niet eerder zo’n extra onderzoek ingesteld?

De afgelopen jaren zijn door externe adviseurs in plaagdierenbestrijding onderzoeken ingesteld naar onze huurwoningen. De door hen voorgestelde maatregelen richtten zich op de woningen zelf waar wij klachten over ontvingen. Deze acties hebben we opgevolgd, maar dit heeft niet geleid tot een duurzame oplossing.

Daarom wordt nu door een deskundige gekeken naar maatregelen per woonblok. Daarbij houdt hij contact met de plaagdierdeskundige van de gemeente Haarlem over te nemen maatregelen in de wijk. Bij ons onderzoek kijken we nauwkeurig hoe ratten onder de woningen komen en waar ze vandaan komen. Wij hopen hierdoor meer effectievere oplossingen te vinden.

Wat zijn tot nu toe de bevindingen uit dat onderzoek?

Er zijn punten gevonden waar ratten makkelijk richting de woningen konden komen. Dat wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door het verzakken van de grond. Dat moet worden aangepakt. Sowieso maken we alle gaten onder en rond de woning dicht met gaas en staalwol.

Welke concrete maatregelen gaan de komende tijd in de wijk genomen worden?

Onze externe plaagdierenbestrijder is regelmatig in de wijk aanwezig om te zien en te horen of de overlast minder wordt. Op basis van meldingen van huurders kunnen we adequaat reageren en handelen. Daarbij plaatsen we grof grind langs de woningen, dichten we gaten in de fundering en plaatsen rattenkisten.

Wanneer verwacht u dat bewoners resultaat zullen merken van de nieuwe maatregelen?

Met onze maatregelen zijn we hoopvol gestemd dat op korte termijn de ratten bij de woningen weg zijn. Voor een duurzame aanpak in de buurt is wel samenwerking nodig met de gemeente Haarlem en met bewoners die hun tuinen en buurt schoonhouden.

Wanneer worden de gaten aan de rand van Petra’s huis gedicht?

De gaten aan de rand van Petra’s huis zijn de eerste week van december gedicht. Er is veel contact met Petra over de overlast die zij ervaart. Dit geeft ons het inzicht of de genomen maatregelen effectief zijn of dat extra acties nodig zijn.

In hoeverre trekt de woningcorporatie op met de gemeente bij deze problematiek?

Wij hebben contact met de gemeente Haarlem om de ratten te bestrijden in de wijk. We willen graag samenwerken bij de bestrijding van ratten. Ratten houden zich niet aan grenzen. Dit zorgt ervoor dat problemen zich door de hele wijk kunnen voordoen. Wij nemen maatregelen bij onze huurwoningen. Wij willen dat de gemeente de problemen in het riool en een eventuele (grote) populatie in de openbare ruimte aanpakt wanneer zij van bewoners meldingen krijgen.

Kunt u concreet aangeven welke afspraken er bestaan tussen Elan Wonen en de gemeente Haarlem over rattenbestrijding in de wijk?

Er is veelvuldig contact met de plaagdierenbestrijding van de gemeente Haarlem over te nemen maatregelen. Als woningcorporatie zijn we verantwoordelijk om de ratten te bestrijden in de woningen. De gemeente is verantwoordelijk voor het riool en eventueel de openbare ruimte (bij een (grote) populatie). We geven allebei voorlichting aan bewoners over het onderwerp.

U geeft expliciet aan dat er ook een verantwoordelijkheid ligt bij bewoners. Heeft u concrete aanleiding om te veronderstellen dat zij die verantwoordelijkheid niet nemen?

Als we kijken naar het gedrag in de wijk, dan zien we dat er verwilderde tuinen in de omgeving zijn. Ook horen we van bewoners dat er veelvuldig afval op straat wordt gedumpt. Dit zijn voorbeelden die bijdragen aan een fijne leefomgeving voor ratten. Daarom vinden we het belangrijk om bewoners hierop te wijzen. Denk hierbij ook aan het opruimen van fruit van fruitbomen, het niet ophangen van vetbollen voor vogels in de winter en het voeren van eenden.

Kunt u bewoners een indicatie geven van wanneer de overlast moet zijn opgelost?

Rattenoverlast is geen simpel probleem met een pasklare oplossing. Het is een probleem wat in veel steden in Nederland speelt. Natuurlijk wil Elan Wonen dat de rattenoverlast stopt. Maar helaas is een indicatie moeilijk te geven, omdat ratten zich in de wijk begeven en zij zich niet aan erfgrenzen houden. Daarnaast vermenigvuldigen ratten zich enorm snel. Wij nemen nu actief maatregelen per woonblok om bij onze huurders de overlast te doen stoppen. Maar er is ook onderzoek nodig in de openbare ruimte en het hoofdriool om te bepalen of daar maatregelen nodig zijn.