Reacties ING, Rabobank, Mollie & ABN AMRO op discriminatie bij witwascontroles

In de uitzending van 27 mei 2024 kijkt Radar naar financiële instellingen die controleren op afkomst of Niet-Nederlandse achternamen. De overheid kreeg zo veel signalen uit de moslimgemeenschap dat ze onderzocht of banken genoeg doen om discriminatie tegen te gaan. Ook Radar ontving hierover veel signalen en spreekt met meerdere gedupeerden en met de Nationaal Coördinator tegen Racisme en Discriminatie (NCDR). We vroegen banken om reacties en ontvingen deze van Rabobank, Mollie, ING en ABN AMRO.
ING
"Omdat klanten ervan uit moeten kunnen gaan dat wij hun zaken met vertrouwen behandelen, gaan wij niet in op vragen over individuele klanten zoals de case die aan ons is voorgelegd van de stichting Syrische Vrijwilligers in Nederland. Wel kunnen we uitleg geven over onze verplichting die volgt uit de Wft en Wwft en over ons beleid ten aanzien van klantonderzoek. Zie daarom hieronder antwoorden op de gestelde vragen.
Kan het voorkomen dat een transactie ter controle wordt 'geflagged' omdat een hoog risicoland wordt genoemd in de naam van een rekeninghouder of in de beschrijving?
- Banken zijn verplicht om transacties te monitoren. Aanvullend, banken zijn ook verplicht om transacties te screenen, met name als het gaat om sancties. Dit zijn twee verschillende soorten processen waarbij het bij monitoring gaat om de activiteiten van de klanten (transacties e.d.) en bij screening om namen die door overheden op sanctielijsten worden gezet. We volgen hierin de sanctiewet- en regelgeving waarbij met name sanctieregelgeving internationaal van karakter is.
- Het categoriseren van landen met verhoogde risico’s, bijvoorbeeld Syrië, op witwassen of terrorismefinanciering volgt ook uit deze wettelijke verplichtingen. Het kan op basis van die wettelijke verplichtingen zo zijn dat een bank meer informatie opvraagt bij klanten over een transactie wanneer er sprake is van een hoog risicoland omdat de gegevens die de bank zelf beschikbaar heeft niet altijd voldoende zijn om alle relevante aspecten van de transactie te beoordelen. Met name in het internationale betalingsverkeer kan dit voorkomen.
Hoe zorgt ING ervoor dat er bij wwft-controles niet wordt gediscrimineerd op basis van afkomst, nationaliteit, ras of religie?
- Discriminatie van klanten wordt niet geaccepteerd binnen ING. Bij het uitvoeren van onze wettelijk taak als z.g. poortwachter maken wij geen gebruik van dergelijke gegevens als daar geen wettelijke verplichting voor bestaat.
- Wij zijn wettelijk verplicht om transacties te monitoren en te screenen, en alle elementen die daarbij worden gebruikt zijn gebaseerd op de wet, en dus juridisch toelaatbare gronden, en op de interne risicobereidheid van de bank.
- Welke indicatoren wij specifiek gebruiken kunnen wij niet openbaar maken, maar deze zijn gebaseerd op de Wwft, sanctiewetgeving en de richtlijnen die bijvoorbeeld DNB hierover geeft. De bank maakt gebruik van uitgebreide testprocessen voor en na het installeren van controles op het witwassen van geld. Juist ook om het proces richting klanten zo goed mogelijk in te richten.
- Een belangrijke stap die we kunnen maken en waarmee we klantonderzoek kunnen verbeteren is om van een op regels gebaseerde aanpak naar een op risico gebaseerde aanpak te gaan en minder te doen bij klanten waar duidelijk is dat er minder risico’s zijn. Een goed startpunt hiervoor zijn de NVB-standaarden die hiervoor ontwikkeld zijn. We werken hiervoor nauw samen met de NVB, DNB en MinFin.
Aanvullend:
- We realiseren ons terdege dat er klachten kunnen zijn over klantonderzoek en dat het proces (inclusief de communicatie richting klanten) door sommige klanten als zeer onprettig en impactvol kan worden ervaren en dat er in de uitvoering helaas ook zaken soms misgaan.
- We begrijpen dit, vinden het bijzonder vervelend, en we werken eraan om dit te verbeteren. We leren daarom ook van de feedback van onze klanten en we willen onze klanten ook oproepen om die feedback met ons te blijven delen. Elk signaal dat wij hierover krijgen nemen we zeer serieus en we blijven investeren in het verbeteren van processen om discriminatie te voorkomen. Het onderzoek van het Ministerie van Financiën biedt ook aanknopingspunten.
- Discriminatie is altijd verkeerd en accepteren wij niet. Als dit gevoel leeft bij klanten, dan is dat bijzonder vervelend. Om deze reden zetten we in NVB-verband ook stappen om de ervaren discriminatie van klanten te onderzoeken en maatregelen hiertegen te nemen. Bijvoorbeeld door aan te sluiten bij het landelijk meldpunt discriminatie. Daarnaast zijn we bijvoorbeeld zelf gestart om de communicatie richting de klanten te verbeteren (b.v. tone of voice, betere uitleg).
- ING staat voor diversiteit en inclusie, waarbinnen ING veel aandacht aanbesteed wordt d.m.v. diverse verplichte (trainings) programma’s en waar geen plek is voor discriminatie. We zijn een wereldwijd opererende organisatie waar mensen met veel verschillende nationaliteiten achtergronden werkzaam zijn. Bij ING werken wereldwijd dagelijks meer dan 4000 goed opgeleide specialisten die zich bezighouden met klantonderzoek."
ABN AMRO
- "ABN AMRO heeft hier beleid, processen en werkinstructies voor ingericht volgens de huidige geldende wet- en regelgeving, zoals de wwft en Europese regelgeving AVG/GDPR. Alleen data die nodig is voor het klantonderzoek wordt opgevraagd en vastgelegd. Bijzondere persoonsgegevens zoals religie, afkomst, etniciteit, medische gegevens enz., mogen niet worden opgevraagd of verwerkt door onze KYC-analist.
- Eventueel kunnen verdiepende vragen worden gesteld afhankelijk van de situatie (bv. bij een ongebruikelijke transactie). Dit zal alleen nodig zijn wanneer verklaringen/ feiten als niet logisch of plausibel worden beschouwd op basis van aanwezige wwft-risico's in het klantdossier. Hierbij is de religie of etniciteit nooit een factor die meeweegt.
- Bij ABN AMRO hebben we processen opgezet om vooroordelen in onze modellen te voorkomen. Zo onderzoeken de makers van de modellen standaard welke groepen potentieel vooroordelen vanuit het model kunnen ervaren. Ook wordt dan de mogelijke negatieve/positieve impact hiervan voor die groepen bepaald. Waar nodig worden dan aanpassingen gedaan in de modellen. Daarnaast doen onze Privacy Office medewerkers altijd een extra toets, waar nog eventuele extra aanpassingen uit kunnen volgen.
- Binnen de bank hebben we een speciale opleiding/cursus die gericht is op het voeren van inclusieve klantgesprekken en onbewuste vooroordelen (trainingen, e-learnings, challenges).Op dit moment wordt deze ook geschikt gemaakt voor KYC-analisten.
- We realiseren ons dat we een lerende organisatie zijn en weten dat we nog stappen te zetten hebben in de manier waarop we met klanten communiceren bij het doen van WWFT-gerelateerde onderzoeken. Wanneer klanten een gevoel van discriminatie of ongelijke behandeling ervaren, dan is dat een slechte zaak en zeker niet onze bedoeling. Dit is voor ons een zeer belangrijk onderwerp en het heeft onze volledige aandacht.
Bij ABN AMRO hebben we een algemeen Diversity & Inclusion beleid die geldt voor alle medewerkers van de bank. Met dit beleid stimuleren we een inclusieve interne cultuur. Maar ook het ontwikkelen van processen en manier van werken die collega's enerzijds helpen hun volledige potentieel te bereiken en anderzijds bijdragen aan een inclusieve klantervaring. Meer informatie lees je hierover in ons jaarverslag.
We bieden onze medewerkers bankbreed diverse trainingen aan om discriminatie te herkennen en erop te acteren. Daarnaast werken we aan een speciale opleiding voor KYC-analisten die vooroordelen en hoe zij de negatieve impact van vooroordelen (zoals discriminatie) kunnen minimaliseren. Daarnaast krijgen medewerkers bankbreed doorlopend trainingen en opleidingssessies over diversiteit & inclusie en het ethisch verantwoord gebruik van data.
We hebben AI-principes opgezet voor ons data-specialisten en we hebben processen opgezet om vooroordelen in onze modellen te voorkomen. De makers van onze modellen onderzoeken standaard welke groepen potentieel vooroordelen vanuit een model kunnen ervaren. De mogelijke negatieve/positieve impact hiervan voor die groepen wordt vastgesteld en waar nodig worden de modellen aangepast. Daarnaast doen onze Privacy Office medewerkers altijd een extra toets, waar nog eventuele extra aanpassingen uit kunnen volgen.
Ons KYC-beleid is gebaseerd op (inter)nationale wet- en regelgeving en richtlijnen zoals EBA-guidelines of FATF-recommendaties. Voorbeelden van criteria waarop wordt getoetst zijn het land waar de klant gevestigd is, wat de (zakelijke) activiteiten zijn en hoe dit in verhouding staat tot het type product die de klant aanvraagt, de herkomst van middelen en het vermogen van de klant.
(Toekomstige) Klanten worden alleen uitgesloten van dienstverlening indien uit een individueel onderzoek blijkt dat ze voor de bank onacceptabele risico's met zich meebrengen op basis van de hierboven genoemde criteria. Bijzondere persoonsgegevens (zoals religie en nationaliteit) mogen niet verwerkt worden en worden niet meegewogen in de risico inschatting.
Het feit dat een klant een nationaliteit heeft van een hoog-risicoland (zoals gespecificeerd op de EU High risk third country list of FATF Country List), hoeft niet te betekenen dat er gevolgen zijn voor de risico-inschatting van de klant. In combinatie met andere eerder genoemde risicofactoren kan het wel invloed hebben op de risico score.
Tot slot realiseren we ons dat we een lerende organisatie zijn en weten dat we nog stappen te zetten hebben in de manier waarop we met klanten communiceren bij het doen van WWFT-gerelateerde onderzoeken. Wanneer klanten een gevoel van discriminatie of ongelijke behandeling ervaren, dan is dat een slechte zaak en zeker niet onze bedoeling. Dit is en blijft voor ons een zeer belangrijk onderwerp en het heeft onze volledige aandacht."
Rabobank
"Voorop gesteld: Rabobank wil discriminatie voorkomen, altijd en in alles wat we doen. Als klanten in hun contact met Rabobank discriminatie ervaren dan nemen we dat zeer serieus. Wanneer klanten hier melding van maken ondernemen we dan ook altijd actie.
Banken beoordelen alle klanten en transacties op basis van de Wet ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering (Wwft) met een plicht om de herkomst van geldstromen inzichtelijk te hebben. Dus bijvoorbeeld grote volumes contact geld en geldstromen van en naar landen waar hogere risico’s gelden in het financiële systeem. Die zijn soms lastig in kaart te brengen. Dan kan het noodzakelijk zijn om de klant te vragen om hierin te ondersteunen, omdat een (buitenlandse) bank aan een andere bank geen informatie mag uitwisselen die wel nodig is om vast te stellen dat een geldstroom bonafide is.
Tijdens een klantonderzoek heeft de klant ook zelf de mogelijkheid informatie te verstrekken die voor het onderzoek relevant is. Een etnische of religieuze achtergrond van een klant als zodanig is geen reden is voor (aanvullend) klantonderzoek.
We zijn niet blind voor de signalen in bijvoorbeeld de media dat klanten discriminatie ervaren bij hun interacties met banken. Rabobank werkt daarom voortdurend aan het simpeler, inclusiever en menselijker maken van haar klantcommunicatie. Ook in sectorverband ondernemen we naar aanleiding hiervan via de NVB actie. Zo sluit de NVB zich namens de sector aan bij het meldpunt discriminatie.nl en wisselen banken kennis uit over hoe discriminatie kan worden voorkomen.
Hoe divers is de kyc/cdd-afdeling? Wat voor diversiteitsbeleid voert Rabobank bij het aannemen van kyc/cdd-medewerkers?
Rabobank zet zich in om een afspiegeling te zijn van de maatschappij. Dat geldt voor alle afdelingen. Als je op een gemiddelde dag in onze kantoren kijkt dan zie je dat ook terug.
Wat voor regels en opleiding over inclusie krijgen kyc/cdd-medewerkers mee?
Zoals eerder gezegd heeft discriminatie geen plaats bij Rabobank. Om dit kracht bij te zetten verzorgen we verschillende trainingen en dialoogsessies voor alle werknemers in o.a. diversiteit en om eventuele vooroordelen bloot te leggen en weg te nemen. Managers krijgen een leiderschapscursus ingericht over diversiteit, equity en inclusie.
Hoe zorgt Rabobank ervoor dat het kyc/cdd-algoritme niet discrimineert?
Discriminatie is in alles wat we doen een no go en we zetten ons in om dit ook in onze algoritmes te voorkomen. Onze controle-algoritmen worden continu en uitgebreid getest en (onafhankelijk) gevalideerd.
Wat zijn voorbeelden van factoren die Rabobank meeweegt in de risico-inschatting van een klant? En welke factoren worden expliciet uitgesloten om mee te wegen?
Banken beoordelen alle klanten en transacties op basis van de Wet ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering (Wwft) met een plicht om de herkomst van geldstromen inzichtelijk te hebben. Dus bijvoorbeeld grote volumes contact geld en geldstromen van en naar landen waar hogere risico’s gelden in het financiële systeem. Een etnische of religieuze achtergrond van een klant als zodanig speelt hierbij geen rol. Over welke factoren specifiek een rol spelen kunnen wij geen mededelingen doen. Daarmee zouden criminelen hun voordeel kunnen doen en hen willen we niet wijzer maken dan ze al zijn.
Als een klant de nationaliteit heeft van een hoogrisicoland (zoals Iran of Syrië), heeft dat dan gevolgen voor de risico-inschatting van de klant?
Nationaliteit speelt geen rol in de risico-inschatting van klanten. Van Rabobank wordt verwacht dat zij vragen stelt in het kader van CDD-onderzoek aan klanten die transacties uitvoeren met landen waarvoor een hoog risico geldt. Dat is overigens ook in het belang van klanten zelf, ze kunnen risico’s lopen zonder daarvan bewust te zijn. Behalve Iran en Syrië gaat het bijvoorbeeld ook om Cuba, Noord-Korea en Sudan, van belang is dus de geografie waar transacties plaatsvinden. Hierbij moet Rabobank de reden van haar verzoek vanzelfsprekend goed toelichten en mag alleen vragen stellen die van belang zijn om duidelijkheid te krijgen over de achtergrond van gesignaleerde transacties.
Gaat Rabobank iets aanpassen aan het wwft-beleid en diversiteitsbeleid naar aanleiding van de onderzoeken van DNB en het ministerie van Financiën?
Rabobank wil discriminatie voorkomen, altijd en in alles wat we doen. Als klanten in hun contact met Rabobank discriminatie ervaren dan nemen we dat zeer serieus. Wanneer klanten hier melding van maken ondernemen we dan ook altijd actie.
We zijn niet blind voor de signalen dat klanten discriminatie ervaren bij hun interacties met banken. Rabobank werkt daarom voortdurend aan het simpeler, inclusiever en menselijker maken van haar klantcommunicatie. Ook in sectorverband ondernemen we via de NVB actie. Zo sluit de NVB zich aan bij het meldpunt discriminatie.nl en wisselen banken kennis uit over hoe discriminatie kan worden voorkomen."
Mollie
"Mollie kan geen uitspraken doen over hun KYC-processen, aangezien dit bedrijfskritische informatie bevat. Maar Mollie bevestigt dat het zich als financieel dienstverlener bevindt in een spanningsveld waarin het bedrijf zo veel mogelijk klanten optimaal wil bedienen, en tegelijkertijd moet voldoen aan de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwtf). Om aan deze wet te voldoen is Mollie verplicht risico-gebaseerd cliëntenonderzoek te doen, zowel bij aanvang als gedurende de dienstverlening. Hierin speelt discriminatie op religieuze overtuigingen en/of etniciteit geen enkele rol.
Mollie doet verder geen uitspraken over specifieke (oud)klanten, maar erkent dat het in het algemeen lastiger kan zijn om als vereniging of stichting toegang te krijgen tot financiële diensten. Dit komt omdat dit type organisaties vanuit het oogpunt van de Wwtf een groter risico vormen vanwege onder andere hun (zeggenschap)structuur."