Roos’ sollicitatie-opdracht werd zonder toestemming gebruikt: ‘Ben niet eens aangenomen’

Gratis werk leveren

Het gebeurt vaak in de mediawereld: bedrijven vragen tijdens de laatste sollicitatieronde om een proefopdracht te maken. Je zou denken dat dit bedoeld is om te laten zien wat je in huis hebt, of als kans om je te onderscheiden van de rest. Maar soms blijk je gewoon gratis werk te leveren.

Roos Hahn is een van de mensen die dit heeft meegemaakt. Ze is afgestudeerd in een mediastudie en op zoek naar een baan in de mediawereld. “Eerst heb je meestal een eerste gesprek, daarna nog één, en toen ik bij de laatste ronde zat, kreeg ik een opdracht,” vertelt ze. “Die maakte ik en ik mocht hem op kantoor komen pitchen tijdens een gesprek. Alles leek goed te gaan. Ik kreeg complimenten, en ze zeiden dat ze zouden laten weten of ik was aangenomen. Maar daarna hoorde ik helemaal niets meer. Geen bericht, geen afwijzing.”

Na een tijdje besloot Hahn toch nog een berichtje te sturen: ‘Hey, weet jij misschien al wat?’, stuurde ze naar het bedrijf. Ze heeft ook nog gebeld, maar op beide kreeg ze geen reactie. “Later zag ik dat mijn proefopdrachten gewoon waren gebruikt. Mijn ideeën, de video’s die ik had gemaakt en bedacht, werden gewoon overgenomen. Dat vond ik echt gestoord.”

Mag dit juridisch?

Een bedrijf waar je solliciteert en een proefopdracht voor maakt, mag jouw werk niet zomaar gebruiken. Advocaat Sjors van der Hoeven van Lawfox, gespecialiseerd in auteursrecht, legt uit hoe dat zit: “Op het moment dat je iets maakt, bijvoorbeeld een tekst, een ontwerp of een video rust daar automatisch auteursrecht op. Je hoeft daarvoor niets te registreren, dat recht ontstaat vanzelf zodra je het werk creëert.”

Volgens hem geeft dat auteursrecht de maker een soort mini-monopolie: het exclusieve recht om te bepalen wat er met het werk gebeurt. “Alleen jij mag het openbaar maken of verveelvoudigen,” legt Van der Hoeven uit. “Ook als je het in opdracht van een potentiële werkgever maakt tijdens een sollicitatie, blijft dat auteursrecht bij jou liggen. De beoogde werkgever mag jouw werk dus niet zomaar openbaar maken of verveelvoudigen zonder toestemming. Als een bedrijf zegt: ‘Bedankt, maar we nemen je niet aan,’ en vervolgens jouw opdracht toch gebruikt, dan is dat een inbreuk op het auteursrecht van de maker.”

Wat te doen bij inbreuk op je auteursrecht

Het werk dat je tijdens een sollicitatie maakt, is bedoeld om te laten zien wat je kunt, niet om de werkgever gratis van content te voorzien die vervolgens vrij gebruikt mag worden. Volgens Van der Hoeven is het belangrijk om direct contact op te nemen als dit je overkomt, en duidelijk te zeggen: “Ik zie dat je mijn werk gebruikt. Ik heb daar geen toestemming voor gegeven. Het was uitsluitend bedoeld voor de sollicitatie, waarbij ik niet ben aangenomen.”

“Je kunt ook een advocaat inschakelen om te laten beoordelen of er een schadevergoeding mogelijk is,” licht hij toe. “Dat is niet altijd vanzelfsprekend, omdat er gekeken moet worden naar de daadwerkelijke schade. Voor freelancers ligt dat vaak duidelijker, zij kunnen aangeven welk bedrag ze normaal voor dit soort werk rekenen en dat als schade opvoeren.”

Daarnaast wijst hij erop: “Als vaststaat dat de werkgever inbreuk heeft gemaakt op je auteursrecht, kun je de kosten die je maakt om je recht te handhaven (zoals advocaatkosten) in principe verhalen op de werkgever. Zelfs als er geen schadevergoeding wordt toegekend, kan de werkgever dus alsnog worden geconfronteerd met financiële gevolgen.”

Ook na sollicitatie alle ideeën gestolen

Hahn maakte het ongevraagd gebruiken van haar werk niet alleen mee na een sollicitatie. “De eerste keer dat ik ergens ging solliciteren, werd ik meteen aangenomen bij een groot bedrijf,” vertelt ze. “Dat voelde echt alsof ik het had gemaakt. Ik begon als content creator en tijdens mijn proefmaand ging alles goed. Ik kreeg alleen maar positieve feedback, dat ik mijn weg goed wist te vinden en dat het super goed ging.”

Volgens Hahn bestond haar werk vooral uit veel schrijven en het bedenken van creatieve ideeën voor verschillende platforms. “Ik sprak met klanten om te kijken wat hun wensen waren en hoe we die ideeën zo snel mogelijk konden uitvoeren,” zegt ze. “In korte tijd had ik al ontzettend veel gemaakt, want ik zit gewoon vol ideeën. Ik kreeg een laptop en telefoon van de zaak en werkte daar iedere dag op. Na een maand stonden er zeker vijftig ideeën op die laptop.”

“Een dag voordat ik mijn jaarcontract zou krijgen, werd ik ineens op het matje geroepen,” vertelt Hahn. “Ze vertelden me dat mijn contract niet werd verlengd. Ik moest direct vertrekken en mijn laptop inleveren. Toen ik daarna de socials van het bedrijf in de gaten hield, hield ik mijn hart vast dat ze mijn laptop zouden doorzoeken en mijn ideeën zouden gebruiken. Tot mijn schrik bleek dat precies te kloppen: al mijn ideeën waren gewoon gestolen.”

Hahn zegt dat dat moment haar enorm raakte. “Die content had ik net zo goed voor een ander bedrijf kunnen gebruiken of zelfs voor mezelf, want ik maak zelf ook content. Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt. Ik moest meteen mijn laptop inleveren en meteen vertrekken. Toen ik de deur uitliep, begon ik te huilen. Ik was kapot. Ik dacht: al mijn ideeën zijn weg en ze gaan die allemaal gebruiken. Ik was toen pas 21, het was mijn eerste baan, en om dan zo te beginnen, dat was echt traumatisch.”

Helaas weinig bescherming voor ideeën

Wat Hahn overkwam, roept de vraag op: hoe zit het eigenlijk met de bescherming van ideeën? Van der Hoeven legt uit dat een idee op zichzelf niet wordt beschermd door het auteursrecht. “Een idee of concept valt daar niet onder, omdat alleen de concrete uitwerking van dat idee kan worden beschermd.”

In het geval van Hahn betekent dat er geen auteursrecht rust op de losse ideeën die op haar laptop stonden. Maar als het om uitgewerkte concepten ging, had het bedrijf die niet zonder toestemming mogen gebruiken.

Volgens Van der Hoeven kijken bedrijven in de praktijk vaak vooral naar het kostenplaatje. “Niet iedere ondernemer heeft slechte bedoelingen. Maar er wordt wel gekeken naar de portemonnee. En als ze denken: ‘Hier komen we wel mee weg’, dan gebeurt dat helaas ook regelmatig.”

Dus pas op

Wees voorzichtig met wat je op de laptop van het bedrijf zet en bewaar altijd een eigen kopie van je werk. Ook bij een sollicitatie is het belangrijk duidelijk aan te geven dat de opdracht alleen daarvoor bedoeld is. Wordt jouw opdracht of uitgewerkt concept zonder toestemming gebruikt, zeg er iets van, want dat mag niet.