Wanneer vinden fysiobehandelingen in de praktijk plaats en wanneer op afstand?

Het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) heeft als uitgangspunt dat alle behandelingen in principe digitaal plaatsvinden. Dit uitgangspunt geldt voor patiënten die al in behandeling zijn én voor nieuwe patiënten. ‘De reden hiervan is dat er aanwijzingen zijn dat mensen ook besmettelijk kunnen zijn zonder dat zij enig symptoom van corona vertonen. Duidelijk is ook dat het virus enige tijd kan overleven buiten het menselijk lichaam. De precieze overlevingsduur van het virus buiten het lichaam is nog niet bekend.’

Fysiotherapie via videoconsult

Fysiotherapiebehandelingen worden over het algemeen dus op afstand verricht. Maar wat houdt een digitale behandeling eigenlijk in?

Fysiotherapeut Stijn Hooijdonk van ProFysio meldt dat hij gebruikmaakt van videoconsults. ‘We werken met een bepaald systeem, Physitrack. Daarmee kunnen we beeldbeelden met patiënten en online trainingsprogramma’s aanbieden met video’s van oefeningen en een uitleg. Ik bel hen met het systeem om door te nemen hoe het met de klachten gaat. Door het beeldbellen kunnen mijn patiënten aanwijzen waar ze last hebben en melden of het pijn doet. Ook kunnen ze laten zien hoe een gewricht beweegt. We kunnen zo tevens samen de oefeningen doornemen en ik kan waar nodig corrigeren.’

Het programma meet ook de therapietrouwheid, oftewel de mate waarin een patiënt daadwerkelijk de oefeningen doorloopt. ‘Je kunt daarnaast een bericht sturen over de activiteit en hoe het gaat. Verder biedt het programma de mogelijkheid om de pijnbeleving door te geven met scores van nul tot tien. Bij een score die hoger ligt dan drie of vier krijgen we direct een melding, zodat we gelijk in actie kunnen komen als iemand veel pijn ervaart tijdens het doen van een bepaalde oefening.’

Telefonisch contact

Bij bestaande patiënten heeft Hooijdonk telefonisch contact om goed te blijven monitoren hoe het met ze gaat en of ze openstaan voor behandeling via beeldbellen. Ook nieuwe patiënten, die bijvoorbeeld ergonomische klachten hebben door het thuiswerken, melden zich aan voor behandeling op afstand. Radar schreef eerder al een artikel over hoe je ergonomisch verantwoord thuis kan werken. 

‘Ondersteuning, maar zeker geen vervanging’

De werkwijze is verre van ideaal omdat mensen die naar de fysio gaan gebaat zijn bij fysiek contact. Hooijdonk: ‘Voor ons als beroepsgroep is het een enorme verandering aangezien wij onder de contactberoepen vallen. In onze professie is het belangrijk patiënten ‘face-to-face’ te zien, maar door de nieuwe maatregelen van de overheid zijn wij genoodzaakt ons werk volledig digitaal uit te voeren. Beeldbeelden en online oefenprogramma zijn in die zin een goede ondersteuning, maar zeker geen vervanging van de zorg die wij normaal bieden. Normaliter kunnen we gedegen lichamelijk onderzoek uitvoeren om de klacht te onderzoeken. Zo kijken wij naar hoe een gewricht beweegt, of er eventueel een zwelling is en voelen of er stijfheid is in bepaalde spieren. Hierna gaan wij over tot een behandeling, zoals het mobiliseren van het gewricht en het losmaken van verstijfd spierweefsel. Ook al is het vaak in combinatie met oefeningen, het fysieke deel valt nu weg.’

‘Patiënten willen behandelingen liever niet digitaal inzetten’

Hooijdonk vervolgt dat patiënten het videoconsult als een prettige ondersteuning in het lopende behandeltraject ervaren, maar ze missen de fysieke behandeling. ‘Patiënten die beperkte behandelingen in hun aanvullende verzekering hebben, willen deze nu liever niet inzetten voor een digitale behandeling terwijl de klachten wel urgent zijn. Hierdoor zien we landelijk ruim 90 procent vermindering van werk, met alle gevolgen van dien. Klachten die niet bijtijds behandeld worden kunnen flink verergeren. Maar voor nu moeten we roeien met de riemen die we hebben.’

Dit wordt beaamd door de KNGF: ‘Mensen met lichte klachten kunnen wellicht telefonisch worden geholpen met oefeningen en tips. Maar dit wil niet zeggen dat het net zo goed is als een ‘face-to-face’ behandeling, maar in de tussentijd is het wel een alternatief.’

Tóch fysiobehandeling in de praktijk

Er kunnen zich echter situaties voordoen waarin bij hoge uitzondering ‘face-to-face’ behandeling noodzakelijk is. Maar wanneer wordt deze uitzondering gemaakt? Het KNGF meldt dat dit afhangt van de professionele afweging/klinische redenatie van de fysiotherapeut. Hierbij worden de volgende factoren in overweging genomen:

• Is behandeling op afstand mogelijk? 
• Is direct starten van de behandeling noodzakelijk?
• Is er een verhoogd risico op corona?
• Is de behandeling mogelijk wanneer er anderhalf meter afstand wordt gehouden?

Uiterste noodzaak

Een andere zeer belangrijke factor is de vraag of de klacht erger wordt en/of blijvende schade kan veroorzaken als de behandeling digitaal plaatsvindt of wordt uitgesteld. Hooijdonk zegt hierover: ‘Bij Profysio werken wij momenteel 100 procent digitaal, maar als de fysieke behandelingen lang uitblijven, kunnen klachten bij patiënten dusdanig toenemen dat er bij uiterste noodzaak toch over gegaan moet worden tot een fysieke behandeling. Maar denk ook aan patiënten met dusdanige invaliderende klachten die echt gezien moeten worden.’

De KNGF noemt als voorbeeld COPD-patiënten en mensen die acuut door hun rug zijn gegaan en niet kunnen lopen. ‘De fysio moet naar eigen inzicht bepalen of fysieke behandeling noodzakelijk is.’

Medische indicatie van verwijzer

De belangengroep meldt dat mensen met een medische indicatie van een verwijzer, ook behandeld moeten worden. ‘De fysiotherapeut moet dan gebruikmaken van beschermende middelen. Het probleem is echter dat die middelen schaars zijn. Dit is dus een knelpunt. Ex-coronapatiënten worden overigens in de tweedelijnszorg intramuraal geholpen in het kader van de revalidatie.’ Dit houdt in dat de zorg wordt verleend binnen een ziekenhuis of andere instelling.

‘Gewoon de praktijk bellen’

Volgens de KNGF kun je het beste de fysiotherapeut bellen of mailen om te vragen of en hoe de behandeling door kan gaan. ‘De meeste praktijken zijn gewoon open. Houd wel rekening met een lagere bezetting, waardoor ze misschien niet in staat zijn de telefoon direct op te nemen.’