Waterschap kan grote impact op je leven hebben, maar weinig mensen weten dat

Er zijn 21 waterschappen in Nederland, die ieder verantwoordelijk zijn voor het waterbeheer binnen hun regio. Bijna een kwart weet niet bij welk waterschap zij zitten. 77 procent zegt dit wel te weten – gecontroleerd hebben we het niet.

Een controle hebben we wel uitgevoerd bij het benoemen van het takenpakket. 21 procent zegt vrij goed te weten wat de taken van een waterschap zijn, nog eens 53 procent weet er niet veel van, maar wel iets. De rest heeft slechts een vaag of helemaal geen idee van wat een waterschap zoal doet.

Wanneer we de taken voorleggen blijkt dat slechts 5 procent inderdaad alles goed weet te benoemen. De mensen die alle taken (zie hieronder) terecht aan de waterschappen toeschrijven zijn niet per se mensen uit de groep die het vrij goed zeggen te weten.

De waterschapstaken zoals genoemd in de vragenlijst, met erachter het percentage dat deze taak terecht toeschreef aan de waterschappen. Alle genoemde taken behoren tot de takenlijst van de waterschappen:

• Grondwaterpeil bepalen (94% - 17.733 mensen)
• Beheer van dijken (94% - 17.574 mensen)
• Waterschapsbelasting innen (83%)
• Sloten en rivieren baggeren (76%)
• Afvalwater zuiveren (73%)
• Meer ruimte maken voor rivieren (70%)
• Kwaliteit open zwemwater controleren (61%)
• Plaagdieren bestrijden (59%)
• Oevers maaien (57%)
• Wegen en fietspaden buiten de bebouwde kom onderhouden (13%)

Vooral van het onderhoud van fietspaden en wegen buiten de bebouwde kom is het onbekend dat dit tot de waterschapstaken behoort. Ook bij zaken als oevers maaien, plaagdieren bestrijden en de kwaliteit van het open zwemwater controleren denkt niet iedereen gelijk aan de waterschappen. Maar de waterschappen houden zich bezig met bijna alles in en om het water. Ze zorgen voor voldoende en schoon water, én voor droge voeten. En ook het onderhoud van wegen en fietspaden door polders en over dijken en het bestrijden van plaagdieren die aan dijken knagen. Ze beslissen welke maatregelen moeten worden genomen tegen droogte (bijvoorbeeld: niet je tuin sproeien in de zomer) en overstromingen (bijvoorbeeld: meer ruimte creëren voor rivieren).

Wel is het zo dat niet alle waterschappen dezelfde taken uitvoeren, het kan zijn dat een bepaalde taak bij jouw waterschap niet aan de orde is. Zo geeft iemand aan: ‘Met ingang van dit jaar zijn alle wegen buiten de bebouwde kom overgegaan naar de gemeenten.’ Veel mensen laten weten dat de inhoudelijke vragen ze duidelijk maken dat ze niet precies weten wat het waterschap doet.

Vooral vrees voor tevéél water

Mensen geloven best dat het voor hun eigen leven uitmaakt welke keuzes het waterschap maakt. 43 procent denkt dat de beslissingen van het waterschap van grote directe invloed zijn op hun leven, nog eens 40 procent denkt dat het een kleine invloed heeft. Dit is het soort invloed waar mensen aan denken:

1. Overstromingen (80%)
2. De hoogte van de waterschapsbelasting (75%)
3. Droogte in de natuur (70%)
4. De tuin niet mogen sproeien (42%)
5. Slechte kwaliteit zwemwater (40%)
6. Beschadigingen aan mijn woning/bijgebouwen (27%)
7. Bosbranden (24%)

‘De rivier de Lek is hemelsbreed 300 meter van mijn huis in Nieuwpoort verwijderd. Wij wonen tussen de dijken!’, schrijft iemand die de invloed van het waterschap niet onderschat. De een laat weten dat de jaarlijkse heffingen een grote aanslag vormen op de koopkracht. De ander geeft aan dat zichzelf als mede-verantwoordelijk te zien: ‘Als ik veel afval in water gooi, moeten ze het extra zuiveren om, schoon water te krijgen. Dus ik moet opletten’

75% denkt geen invloed te hebben op waterschap

Slechts een kwart denkt dat zij invloed kunnen uitoefenen op de keuzes van het waterschap. Om invloed uit te oefenen zou 65 procent dat doen via stemmen voor de waterschapsverkiezingen. Ruim een derde ziet stemmen dus niet als een manier om invloed uit te oefenen. Sommigen weten niet dat er verkiezingen zijn, anderen denken dat stemmen niet veel uitmaakt omdat niet het gehele bestuur gekozen is; een gedeelte van de zetels is gereserveerd voor vaste vertegenwoordigers van landbouw- en natuurorganisaties. Dit aantal is voor het eerst echter flink naar beneden geschroefd dankzij een aangenomen wetsvoorstel van D66 en GroenLinks. Verder is er voor het bedrijfsleven geen vaste plek meer gereserveerd. Dat betekent dat de verkiezingen dit jaar meer invloed hebben dan voorheen.

Het bestuur van de waterschappen wordt dus grotendeels gekozen. Op 15 maart kun je, gelijktijdig met de Provinciale Statenverkiezingen, je stem uitbrengen voor het bestuur van het waterschap dat in jouw regio verantwoordelijk is voor het waterbeheer. 84 zegt te weten dat de waterschapsverkiezingen eraan zitten te komen – 30 procent van deze groep weet dat doordat ze de stempas hebben ontvangen.

Waarom moeten burgers over zoiets ingewikkelds beslissen?

Een meerderheid van 71 procent zegt inhoudelijk nog niets over de aanstaande verkiezingen te weten: ‘Al weet ik ongeveer (denk ik) wat ze doen, is het voor mij een 'zwart gat' organisatie. Er is nooit echt veel te vinden over wat ze nu doen en welke beslissingen ze nemen.’ Twee derde is van plan om te gaan stemmen.

Wie dat niet van plan is (8%) of nog niet weet (25%) geeft het vaakst als reden dat zij niet weten wat zij dan zouden moeten kiezen (60%). Ongeveer 1 op de 7 geeft als reden dat zij het inhoudelijk te ingewikkeld vinden. Is het niet iets waar juist de door ons gekozen volksvertegenwoordigers van de Provinciale Staten zich in zouden moeten verdiepen, om voor ons de juiste keuze te maken?

Funderingsschade door laag grondwaterpeil

Hoewel sommigen beseffen dat hun huis waarschijnlijk onder water zou staan als er geen waterschappen waren, heeft lang niet iedereen door hoe groot de invloed van de keuzes van het waterschap daadwerkelijk zijn. Zo worden beschadigingen aan je huis of bijgebouwen door slechts een kwart genoemd als risico. En dan denken de meesten ook nog aan overstromingsschade. Maar in Nederland loopt een miljoen huizen het risico op funderingsschade, waarvan een deel het al heeft. Juist een láág grondwaterpeil kan de oorzaak zijn: wanneer een houten fundering (vaak het geval bij woningen gebouwd voor 1970) droog komt te staan, kan deze gaan rotten.

De waterschappen zijn verantwoordelijk voor het grondwaterpeil buiten de bebouwde kom. Voor agrariërs is een lage grondwaterstand vaak handig zodat machines en vee vroeg het land op kunnen. Maar voor de huizen vormt de lage grondwaterstand dus een bedreiging. Bijna 1200 mensen uit ons onderzoek zeggen nu al te maken te hebben met funderingsschade. 70 procent geeft aan dat het lage grondwaterpeil hier een rol in speelt. Enkele voorbeelden:

• 'Door verlaging grondwater zijn muren gebarsten'
• 'Mijn huis verzakt en scheurt, in de serre dreigen de ruiten eruit vallen'
• 'Sommige deuren sluiten niet meer goed, tuin verzakt en betegeling tuin verzakt ook'
• 'De boeren willen hun grond bewerken, maar woningen in mijn buurt vertonen tekenen van verzakking, ik heb ook een keer probleem gehad bij de voordeur. Funderingsproblemen zijn als huiseigenaar niet te lossen, maar daar is vooralsnog weinig aandacht voor.'

Iemand laat weten ‘regelmatig te bellen als het water weer eens te laag is in de sloot achter ons huis’. Meer mensen zoeken contact over de problemen, maar ze vinden lang niet altijd gehoor – laat staan dat ze een vergoeding krijgen voor de kosten, die flink kunnen oplopen:

• 'De aanbouw van de woning is verzakt. Contact met gemeente gehad, heb je niks aan. Elke eigenaar is verantwoordelijk voor zijn eigen grondwaterpeil onder de woning. Onze fundering hebben we laten herstellen. Kosten 20.000 euro.'
• 'De gemeente zei van niet maar de palen waren aangetast en we hebben nu een betonnen fundering (heeft heel veel geld gekost)'
• 'De buren hebben een rechtszaak tegen het waterschap verloren. Het waterschap democratisch orgaan zijn? Volgens de rechter. Dit lage waterpeil kost een huizebezitter in de Zaanstreek tussen de €60.000 en €80.000.'
• 'Door de diepteontwatering zijn de palen waarop mijn huis rust verrot, huizen in hele straat verzakt en woning onbewoonbaar verklaart. Waterschap wil geen verantwoording hiervoor nemen. Onder eigen huizen is het eigen verantwoording.'

Meer mensen vallen erover dat je verantwoordelijk bent voor het grondwaterpeil onder je huis, maar daar zelf geen invloed op hebt. 'Indien de fundering aangetast is door invloed van buitenaf (te nat of te droog etc) kan de eigenaar dat zelf niet zien en ook niet beïnvloeden', schrijft een deelnemer aan het onderzoek:

Hoewel de funderingsproblemen dus voor heel veel Nederlanders een risico vormen, is er weinig aandacht voor. Radar bekeek de stemhulp MijnStem.nl en zag bij slechts één waterschap (Wetterskip Fryslàn) een vraag over funderingsschade. Bekijk de uitzending over de geringe aandacht voor funderingsproblemen door het lage grondwaterpeil. Radar heeft daarop twee extra stellingen over verzakkingen vanwege het grondwaterpeil voorgelegd aan de grote politieke partijen. Bekijk deze extra stemhulp, want áls je invloed wil uitoefenen, is het in ieder geval een goed idee om woensdag 15 maart te stemmen.