Welke bijwerkingen van coronavaccins zijn bekend? En waarom moeten we ze serieus nemen?

'We moeten zorgen dat de veiligheid van vaccins boven iedere twijfel verheven is', zei minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) toen hij bekendmaakte dat er weer gevaccineerd kon worden met prikken van AstraZeneca.

En dat is nu net waar de schoen wringt: zo'n absoluut verschil tussen veilig en onveilig bestaat helemaal niet, zegt De Vrieze. Het gaat erom welke risico's en bijwerkingen we aanvaardbaar vinden. Die overweging maken we veel vaker, ook bij medicijnen. Als voorbeeld noemt De Vrieze chemotherapie: 'Daarbij accepteren we dat het haar kan uitvallen, bij een pijnstiller doen we dat niet.'

De Vrieze ziet enerzijds een 'geruststelmodus'. 'Er werd al snel gezegd: we zien geen verband, er is geen toename van mensen met een bepaald ziektebeeld, trombose komt ook voor zonder vaccin. En tegelijkertijd is er ook een nieuw narratief: we moeten de burger serieus nemen.'

Toen er twijfels waren over het AstraZenecavaccin werd op de pauzeknop gedrukt. Volgens Kant is het goed dat bijwerkingen in kaart brengen én de vaccinstrategie uitstippelen niet allebei verantwoordelijkheden zijn van Lareb. 'Wij kunnen in alle vrijheid rapporteren over onze bevindingen naar aanleiding van de meldingen en ons onderzoek, daarbij hoeven we het belang van het vaccineren niet mee te wegen.'

En of die beslissing nu beter of slechter is voor het publieke vertrouwen: De Vrieze vindt dat de discussie vooral over betrouwbaarheid moet gaan.

En hoe zit het dan met de risico's van coronavaccinaties?

In het begin werden vooral allergische reacties gemeld die meer voor leken te komen dan bij andere prikken, zag De Vrieze. Dat die snel naar boven kwamen is niet zo gek omdat ze snel na de vaccinatie kunnen optreden.

Volgens Kant kunnen bij alle coronavaccins allergische reacties voorkomen: 'Dat beeld is niet nieuw.' En De Vrieze: 'Het voordeel is dat die reacties vaak snel op te merken zijn. Je moet na de vaccinatie ook even wachten op de priklocatie.'

In januari kwamen berichten over ouderen die zijn overleden na een coronavaccin. En juist dan is lastig te bepalen of dat het gevolg is geweest van de vaccinatie.  Mede omdat het gaat om een groep mensen met al bestaande gezondheidsproblemen. Tot nu toe ziet Lareb in de meldingen geen patronen van klachten die wijzen op ernstige bijwerkingen waaraan gevaccineerden kunnen zijn overleden.

Trombose, hoofdpijn, zwelling op de prikplek

En dan worden ook nog bijzondere gevallen van trombose gerapporteerd, waarbij gevaarlijke bloedstolsels en een sterke verlaging van het aantal bloedplaatjes optreden. In Europa zijn daarvan 25 gevallen bekend. Dan gaat het om mensen die waren gevaccineerd met de prik van AstraZeneca. Lareb houdt die rapportages in de gaten, maar zegt het hele specifieke beeld in meldingen tot nu toe nog niet te hebben gezien in Nederland.

Het bijwerkingencentrum ziet ook dat er bij vaccinaties van Pfizer/BioNTech een 'uitgebreide zwelling op de prikplek' kan optreden. Die zwelling kan zelfs uitbreiden tot over de schouder of elleboog. Behandeling van die zwelling is niet nodig - de reactie is het gevolg van een plaatselijke ontstekingsreactie.

Verder meldt Lareb vandaag (woensdag) dat bij het AstraZeneca-vaccin voor vrouwen tot 65 jaar meer 'bekende bijwerkingen' worden gezien dan bij Pfizer/BioNTech. Het gaat dan om bijwerkingen die vaker worden gemeld bij vaccins, zoals: hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid, algemeen niet lekker voelen en koorts.

Daarbij merkt het bijwerkingencentrum wel op: 'Hoe vaak bijwerkingen worden ervaren kan verschillen per groep. Het kan ook een overschatting zijn, omdat iemand die bijwerkingen ervaart mogelijk eerder geneigd is de vragenlijst in te vullen. De percentages zijn daarom niet te vertalen naar de hele bevolking.'

Vaker dan bij andere vaccins?

Komen bijwerkingen nu vaker voor bij coronavaccins dan bij andere vaccins? Kant zegt dat het erop lijkt dat er vooral bij de eerste AstraZeneca-prikken meer bekende bijwerkingen kunnen optreden - ook als je die vergelijkt met bijvoorbeeld de de griepprik. 'Het is goed dat mensen er op voorbereid zijn dat ze een dagje koorts kunnen krijgen en zich niet lekker voelen.' Houd er ook rekening mee als je werkt - misschien moet je je een dagje ziekmelden.

De Vrieze: 'Als je heel veel mensen vaccineert zullen bijwerkingen, hoe zeldzaam ook, aan het licht komen en vervolgens veel aandacht krijgen. We moeten ze steeds in perspectief blijven plaatsen ten opzichte van die aantallen én van het alternatief: besmet raken met het virus dat ernstig ziek kan maken en ook complicaties kan veroorzaken.' Het is volgens De Vrieze ook de verwachting dat - als je niet gevaccineerd bent - het virus jou uiteindelijk bereikt: 'Dat moeten we steeds in het achterhoofd houden.' 

In ieder geval lijken de meeste bijwerkingen mild, en zijn ze het gevolg van het vaccin dat zijn werk doet. En Kant besluit: 'We moeten niet vergeten dat er ook iets anders aan de hand kan zijn. Heb je atypische klachten, houdt de koorts langer aan, of word je echt beroerd: ga dan naar de dokter.'

Een volledig overzicht van de bijwerkingen vind je bij Lareb, daar kun je eventuele bijwerkingen ook melden.