WhatsAppfraude: hoe herken je oplichting en wat kan je eraan doen?

Slachtoffers van WhatsAppfraude verliezen soms duizenden euro's, volgens de Fraudehelpdesk telt de schade gemiddeld 2.800 euro per gedupeerde. Bij elke variant van fraude via de chatdienst doet een oplichter zich  voor als een bekende van het slachtoffer: een dochter, een broer of een vriend in geldnood. Daarom spreken we ook over 'vriend-in-noodfraude'. En het komt tijdens de coronacrisis nog vaker voor dan voorheen. 

'Ik zit met een praktisch probleem'

Het familielid of de vriend in kwestie vraagt je om geld omdat zijn bankkaart werd gestolen, omdat de site voor internetbankkieren lam ligt of omwille van een ander vaak technisch probleem. Of je zo snel mogelijk geld kunt overmaken, of op het betaalverzoek kunt klikken, hij of zij betaalt je meteen terug. Oplichters die geloven dat ze beet hebben, vragen soms om verschillende transacties naar verschillende vrienden of familieleden in nood. 

Een WhatsAppaccount kan gehackt worden

Bij oude varianten kreeg je een bericht van een onbekend nummer, met vaak wel een profielfoto (een openbare foto op social media) van de geliefde: 'Mam, ik heb een ander nummer. Ik heb dringend geld nodig.' Bij de nieuwste variant echter slagen oplichters erin om het WhatsAppaccount van de bekende van het slachtoffer effectief te kapen. Ook de conversatie klinkt meestal niet opvallend vreemd. Oplichters worden steeds overtuigender, helaas. 

Hoe slagen ze daarin? Criminelen proberen de verificatiecode te ontfutselen van de persoon van wie ze het account proberen te kapen, en dat kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld met een smoes, door zich voor te wenden als een koper op Marktplaats die je vraagt om eerst je account te verifiëren. Je kunt een vals bericht krijgen, over het verlopen van je toestelregistratie. De oplichter kan ervoor zorgen dat de verificatiecode die je opvraagt niet via sms maar via voicemail binnenkomt, om die dan af te luisteren.

Wat doe je als het jou overkomt?

Hulpvaardig als je bent, schrijf je misschien meteen het geld over. De hoop is dat je dan snel doorhebt dat je met een oplichter appt. Als je meteen je bank belt via het noodnummer, kan de geldtransactie(s) mogelijk nog tegengehouden worden. Besef je pas uren later wat er is gebeurd, kun je vaak naar je geld fluiten.

Probeerde iemand je op te lichten, of is het hen effectief gelukt? Dit kun je in beide gevallen doen:

• Maak snel schermafbeeldingen van het chatgesprek, voordat de oplichters de berichten met rekeningnummers of betaallinkjes doen verdwijnen. Gebruik die afbeeldingen om (online) aangifte bij de politie te doen en meld de WhatsAppfraude bij de Fraudehelpdesk.
• Nog beter: speel het spelletje (veilig) mee en contacteer de politie terwijl je de moeilijk te klissen criminelen aan de lijn houdt. Dat verhoogt de kans dat ze kunnen worden tegengehouden.
• Ben je erin getrapt en had je het pas laat door? Contacteer je bank hoe dan ook, voor een mogelijke schadevergoeding.
• Breng de persoon op de hoogte met wie je dacht te appen. Hij of zij kan er onder meer voor zorgen dat zijn profielfoto niet opnieuw voor oplichting wordt gebruikt. Werd zijn of haar account gehackt, dan moet die persoon zijn eigen kring ook op de hoogte brengen over mogelijke pogingen tot fraude.

Voorkom dat jij of jouw geliefden slachtoffer worden

Enkele tips, om ervoor te zorgen dat jouw geld of dat van de mensen rond je niet in de handen van criminelen vallen. 

• Bel altijd het nummer, zodat je de stem aan de andere kant kunt verifiëren. Een oplichter zal je oproep vaak weigeren, met een smoes als 'Ik zit in een meeting' of 'ik heb bijna geen batterij meer'. Krijg je je vriend of familielid niet aan de lijn, maak dan geen geld over. Wordt er wel opgenomen en hoor je vaag wat bekende stemfragmenten? Bedenk dat dat de oplichter mogelijk een socialmediafilmpje afspeelt die hij vond op het account van de persoon met wie je denkt te spreken.
• Heb je een nieuw 06-nummer? Laat dat niet via WhatsApp aan je contacten weten, want dat is hoe oplichters handelen. Zo zorg je voor gewenning of verwarring. Wie zijn nieuwe nummer via zijn socialmedia-account bekendmaakt, is een vogel voor de kat.
• Stel je WhatsApp zo in dat onbekenden je profielfoto niet kunnen zien. Ga naar Instellingen > Privacy > Profielfoto > en kies hier voor 'Mijn contacten'.
• Voorkom dat je WhatsAppaccount wordt overgenomen door tweestapsverificatie in te stellen. Ga in de instellingen naar Account > Verificatie in 2 stappen > Inschakelen. WhatsApp zal je regelmatig vragen naar de code die je hebt ingesteld, zodat je die niet vergeet.
• Overweeg ook een beveiligende pincode voor je voicemail. Bel daarvoor je voicemail en luister naar het menu.

Let op voor een twééde oplichting via spoofing

Gewiekste oplichters proberen hun slachtoffers twee keer te pakken. Ze doen zich voor als medewerkers van je bank die je geld veilig willen stellen om verdere schade te beperken. Trap niet in deze vorm van oplichting, bekend als bank spoofing.

Meer tips? Die hebben de collegas van Opgelicht?! voor je.

Bron: Fraudehelpdesk, Consumentenbond