Witwascontroles banken - Reactie Ministerie van Financiën

Waarom hanteert Nederland de bredere maatstaf 'ongebruikelijk' om transacties te controleren, terwijl de meeste landen 'verdacht' hanteren?

Het meldsysteem in Nederland is bewust zo laagdrempelig mogelijk ingericht, om alle poortwachters (niet alleen banken) zoveel mogelijk te ontlasten in het verrichten van onderzoek naar transacties. Het melden van verdachte transacties brengt extra lasten met zich mee voor poortwachters en hun klanten. Poortwachters moeten namelijk veel diepgravender onderzoek doen als ze verdachte in plaats van ongebruikelijke transacties moeten melden. 

Daarnaast kan FIU-Nederland beter dan poortwachters beoordelen of een ongebruikelijke transactie daadwerkelijk verdacht is. Zo beschikt de FIU-Nederland over meer informatie, zoals informatie uit andere meldingen en strafrechtelijke informatie, om de meldingen van ongebruikelijke transacties te analyseren, (nieuwe) patronen te zien en om vast te stellen of er mogelijk sprake is van verdachte transacties. Met het oog hierop heeft het kabinet de afgelopen jaren geïnvesteerd in de FIU-Nederland. Zo wordt de formatie van de FIU-Nederland nog verder uitgebreid en wordt extra ingezet op verbeteringen in technologie, kennis en expertise om de ongebruikelijke meldingen te analyseren.

Welke instantie ziet erop toe dat banken in hun definitie van 'ongebruikelijke' transacties en 'hoog-risico' klanten niet discrimineren op basis van factoren zoals nationaliteit, geslacht, etniciteit, enzovoort? 

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) houdt toezicht op de gegevensverwerking en het gebruik van bijzondere categorieën van persoonsgegevens, zoals ras of etnische afkomst. Als deze gegevens onrechtmatig worden verwerkt kan de AP handhavend optreden. Daarnaast houdt De Nederlandsche Bank (DNB) toezicht op banken. DNB kijkt of systemen en procedures die banken hanteren om witwassen en terrorismefinanciering te herkennen, effectief zijn. Banken moeten dit risicogebaseerd doen, op basis van objectieve indicatoren. Ten slotte kunnen consumenten die discriminatie ervaren bij financiële dienstverlening – waaronder het monitoren van transacties - terecht bij het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid) en kunnen zowel consumenten als zakelijke klanten ook naar de rechter stappen. 

De Autoriteit Persoonsgegevens wijst erop dat het wetsvoorstel geen rechtsbeschermende instrumenten voor burgers biedt. Ziet het Ministerie geen noodzaak om zulke instrumenten te bieden, aangezien het wetsvoorstel financiële instellingen wel extra bevoegdheden biedt om klanten te controleren?

Het wetsvoorstel bevat verschillende nieuwe verplichtingen voor banken om de privacy van burgers te waarborgen. Daarnaast bestaan er buiten het wetsvoorstel instrumenten om de toegang tot een betaalrekening te waarborgen. Consumenten hebben recht op een basisbetaalrekening. Ook kunnen consumenten naar het Kifid als zij discriminatie ervaren bij de weigering of beëindiging van de dienstverlening. Daarnaast zijn de Nederlandsche Vereniging voor banken, de Nederlandsche Bank en het ministerie van Financiën in gesprek met verschillende brancheorganisaties om de problemen die zakelijke cliënten ervaren bij het openen van een bankrekening op te lossen.   

Volgens schattingen werken nu zo'n 12.000 bankmedewerkers aan het uitvoeren van de wwft. De ongebruikelijke transacties die zij doorsturen aan de Financial Intelligence Unit worden daar beoordeeld door een team van 90 fte. Betekent dit niet dat de overheid een buitenproportioneel deel van de last heeft neergelegd bij banken? En is uitbreiding van de FIU geen effectievere manier om witwassen tegen te gaan dan uitbreiding van de bevoegdheden van banken? 

Is het opsporen van witwassen en terrorismefinanciering geen taak voor de overheid in plaats van private bedrijven als banken?

De aanpak van witwassen heeft twee kanten: de preventieve aanpak aan de voorkant via poortwachters en de repressieve aanpak aan de achterkant via opsporing en vervolging. Deze aanpak via zowel de voorkant als de achterkant wordt internationaal gezien als het meest effectief, bestaat in Nederland al 30 jaar en wordt in vrijwel alle landen toegapast. Poortwachters bevinden zich in de unieke positie dat ze kunnen voorkomen dat criminelen hun diensten gebruiken om geld wit te wassen. Zij bepalen namelijk aan wie ze wel en niet diensten verlenen en kunnen vooraf maatregelen nemen om te voorkomen dat criminelen geld wit wassen. De aanpak van witwassen is het meest effectief als er zowel wordt ingezet op het voorkomen van witwassen door poortwachters, als het opsporen van witwassen door opsporingsdiensten.
In het antwoord op de eerste vraag is ingegaan op de investeringen die gedaan worden in FIU-Nederland.