Waarom reageert iedereen anders op de coronacrisis?

De een spreekt nog gerust met vrienden af, terwijl de ander liever zoveel mogelijk thuis blijft. Hoe kan het dat iedereen anders met de maatregelen van het kabinet omgaat? Dat begint volgens Theunissen met het beeld dat iemand heeft gevormd van de coronacrisis.  

Jouw beeldvorming en inschatting

Volgens Theunissen bestaat de de omgang met een crisissituatie uit drie stappen, waarvan beeldvorming de eerste is. Hoe jij tegen het virus aankijkt bepaalt hoe je handelt. 

Iedere beeldvorming komt anders tot stand. Je beeld kan onder andere gevormd worden door de media, door verhalen van familieleden en door de overheid. Ook je woonplaats kan een rol spelen. Het is goed voor te stellen dat iemand uit Brabant de situatie als nijpender ziet dan iemand uit Groningen, waar het virus nog minder verspreid is. 

Het beeld dat je vormt hangt er dus deels vanaf hoe dichtbij het komt of hoe erg het je aantrekt. Als jij niemand in je omgeving hebt die ziek is, is het virus voor jou waarschijnlijk erg ongrijpbaar. Wanneer iemand in jouw omgeving het virus krijgt, zijn de effecten van het virus veel duidelijker en persoonlijker. Het kan ook zijn dat een bepaald verhaal, van een bekend persoon waar je fan van bent bijvoorbeeld, je heel erg raakt. 

Jouw beeld van de crisis wordt uiteindelijk gevormd door een combinatie van de informatie die je te horen krijgt en hoe jij het oppakt. Je kan niet simpelweg zeggen dat iemand die veel met het virus te maken heeft, bewuster omgaat met de regels. Het kan ook zijn dat je al zoveel ellende om je heen hoort, dat het je niets meer uitmaakt. Hoe jij de informatie die je krijgt oppakt en hoe erg je het je aantrekt, bepaalt voor een groot deel hoe je je voorneemt te handelen. 

Het voornemen van handelingen

Op basis van het beeld dat je gevormd hebt, bepaal je voor jezelf wat je tegen het virus gaat doen. Als jij het beeld gevormd hebt dat het allemaal wel meevalt, zul je andere, of in dit geval minder, handelingen voornemen dan als je erg angstig bent om het virus te krijgen. Als je besluit dat je je aan de nieuwe maatregelen wilt houden, zoals het niet handen schudden en anderhalve meter afstand houden, gaat dat tegen je gewoontes in. Soms zal je daarom toch uit automatisme iemand een hand geven. Hoe langer maatregelen aanhouden, hoe normaler het wordt en hoe beter we ons aan de maatregelen kunnen houden. 

Een maatregel van de overheid is dat we moeten proberen zoveel mogelijk binnen te blijven. Het kan zijn dat je hierdoor last krijgt van dadendrang, je wil iets doen, maar je weet niet wat. Als je dan bedenkt om iets te doen, is de kans groot dat je gelijk in de actie schiet zonder eerst over je actie na te denken, waardoor je misschien verkeerde beslissingen maakt. 

De daadwerkelijke handeling

Op basis van je beeld besluit je om dingen te doen, die soms misschien niet handig zijn. Denk aan het hamsteren. Als jij het beeld hebt gevormd dat we straks helemaal niet meer de deur uit mogen, is de kans groot dat je ‘geen honger wil lijden’, en dus gaat hamsteren. In dit geval ben je zo op het beeld van verhongering gefocust, dat je misschien niet nadenkt over de consequenties ervan.

Achteraf kun je je er dan best voor schamen. Dit werkt ook andersom: als jij voordat er strengere maatregelen werden ingevoerd nog naar een verjaardag bent geweest, is het voor te stellen dat je dit nu ziet als een vergissing. Je vergissingen leiden altijd terug naar je beeldvorming. Als je je bewust wordt van een vergissing, herzie je je beeldvorming. Dit kan weer leiden tot andere gedragskenmerken. 

Corona is ongrijpbaar

De effecten van het virus zijn niet direct zichtbaar, waardoor het ongrijpbaar is. We weten weinig van het virus en weten daardoor ook niet goed hoe we moeten handelen. Als je huis in brand staat, weet iedereen dat je zo snel mogelijk naar buiten moet zien te komen. Bij corona is het minder duidelijk. De maatregelen die de overheid heeft ingevoerd helpen wel. Het zijn duidelijke regels die voor iedereen gelden. De kans is dan ook groter dat je je eraan houdt. 

Niemand weet van te voren of de huidige maatregelen tegen het virus echt werken. Als jij je goed aan de regels houdt, kan je het virus nog steeds krijgen, terwijl iemand die de regels aan zijn laars lapt het virus misschien niet krijgt. Of de maatregelen voor jou persoonlijk echt zin hebben, is dus niet met zekerheid te zeggen. Bij een brand weet je dat je direct moet handelen, anders ga je dood.

De ongrijpbaarheid van het virus verklaart voor een groot deel waarom mensen ieder een ander beeld vormen: je zult zelf de onzekerheden moeten invullen en iedereen doet dat anders. Omdat een ander beeld andere handelingen vraagt, zijn de verschillen tussen mensen in hoe ze omgaan met corona groot.

Denk na over je acties 

Van de overheid moeten we zoveel mogelijk binnen blijven. Toch is de kans groot dat naarmate de tijd verstrijkt, je steeds meer de neiging krijgt om naar buiten te gaan. Nicolet heeft vuistregels opgesteld die je in je achterhoofd kan houden als je overweegt om naar buiten te gaan. 

1. Bedenk eerst voor jezelf: hoe belangrijk is het? Is het echt nodig dat ik nu naar buiten ga? Als je besluit dat het belangrijk is, ga je door naar stap 2.
2. Vorm een beeld van de situatie waar je in terecht gaat komen. Hoeveel mensen zijn er op die plek? Als je toch besluit dat het misschien niet verstandig is naar die plek te gaan, ga dan naar stap 3.
3. Kan ik het ook anders doen? Als je bij stap 2 hebt besloten dat het misschien toch een onveilige situatie kan zijn, hoef je niet gelijk de hele activiteit af te blazen. Misschien kan je hetzelfde wel op een andere plek doen? Of op een ander tijdstip waardoor het rustiger is? Als dit niet het geval blijkt, is het misschien toch beter om het niet te doen. 

Met deze vuistregels wil Nicolet voorkomen dat mensen uit ‘dadendrang’ vergissingen maken. Eerst denken en dan doen is nu extra belangrijk. Hier vind je de regels in een 'postervariant'.