Crowdfunding: Wat zijn je rechten als donateur?

Met het donatiegeld vertrokken

Het verhaal van Amsterdambow is een voorbeeld dat velen misschien nog vers in het geheugen hebben. De rapper en influencer kondigde aan van Nederland naar Spanje te lopen om geld in te zamelen voor zijn muziekcarrière. Wat begon als een hoopvolle crowdfundingcampagne met een veelbelovend doel, veranderde al snel in een nachtmerrie voor de donateurs.

Na 17 dagen van ogenschijnlijk succesvolle inzamelingen bleek dat hij, die sympathie wist op te wekken met een emotioneel verhaal, met het geld was verdwenen naar de Dominicaanse Republiek. Donateurs, aanvankelijk vol vertrouwen, bleven achter met lege handen en talloze vragen. Hij zegt zelf niet te willen worden vergeleken met andere mensen die ook lopen.

Dit incident roept de vraag op: hoe voorkom je dat je in een soortgelijke situatie terecht komt? Hoe kun je jezelf beschermen tegen dit soort online oplichting en wat zijn je rechten als je geld hebt gedoneerd? In dit artikel kijken we naar de juridische mogelijkheden, de verantwoordelijkheden van crowdfundingplatforms en de stappen die je kunt ondernemen om je risico te verkleinen

Welke afspraken maak je als donateur

Wanneer je doneert aan een crowdfundingactie, ga je in feite een overeenkomst aan met de initiatiefnemer van die campagne.

• Bij Kickstarter betekent dit dat je rechtstreeks een contract afsluit met de maker van het project. Kickstarter zelf fungeert uitsluitend als platform en neemt geen verantwoordelijkheid als een project niet wordt geleverd.
• GoFundMe daarentegen biedt meer bescherming. Als een campagne niet voldoet aan de verwachtingen of zelfs frauduleus blijkt te zijn, kan GoFundMe onder voorwaarden een terugbetaling regelen.
• Tikkie werkt weer anders. Hoewel het geen crowdfundingplatform is, wordt het regelmatig gebruikt om betalingen te faciliteren. Hier geldt: je betaalt rechtstreeks aan de ontvanger en bent afhankelijk van hun betrouwbaarheid.

Wat kost doneren via een platform?

Naast je donatie kun je ook te maken krijgen met platform kosten en transactiekosten:

• Kickstarter rekent een platform fee van 5% plus transactiekosten. Je bijdrage wordt alleen afgeschreven als de campagne zijn doel bereikt.
• GoFundMe rekent geen platform kosten, maar wel een standaard vergoeding per transactie. Doorgaans rekent GoFundMe 2,9% van het donatiebedrag plus een vaste fee $0,30 per transactie. Deze bedragen kunnen wel variëren afhankelijk van de valuta en het land waarin de campagne wordt opgezet  
• Tikkie brengt geen extra kosten in rekening, tenzij je gebruikmaakt van zakelijke opties.

Wat als een campagne niet levert?

Helaas is er altijd een kans dat een campagne niet oplevert wat beloofd werd.

• Kickstarter biedt geen garantie of terugbetaling. Als een project mislukt, ligt het risico volledig bij de donateur.
• GoFundMe heeft een zogeheten “GoFundMe Guarantee”. Dit geeft donateurs onder bepaalde omstandigheden recht op een terugbetaling als de campagne niet legitiem blijkt te zijn.
• Tikkie heeft geen beleid voor terugbetalingen. Het platform treedt uitsluitend op als betaalservice en biedt geen aanvullende bescherming.

Hoe zit het met juridische bescherming?

Een juridisch conflict kan ontstaan als een donateur vermoedt dat een crowdfundingcampagne misleidend is of als de organisator zijn beloften niet nakomt. Bijvoorbeeld in gevallen zoals bij Amsterdambow, waar donateurs ontdekten dat de beloften niet werden waargemaakt.

Dit kan ertoe leiden dat een donateur een terugbetaling via het platform probeert te krijgen of juridische stappen overweegt. Situaties zoals het niet leveren van de beloofde beloningen of onrechtmatig gebruik van ingezameld geld, zijn voorbeelden waarbij verwachtingen en resultaten niet overeenkomen, wat juridische actie kan rechtvaardigen

De rechtsregels verschillen per platform:

• Kickstarter: De regels van Kickstarter zijn gebaseerd op de wetgeving van New York. Dit betekent dat juridische conflicten via de rechtbanken in New York moeten worden uitgevochten, wat voor internationale donateurs mogelijk een uitdaging vormt.
• GoFundMe: Hoewel GoFundMe ook onder Amerikaanse wetgeving valt, past het zijn voorwaarden aan op basis van de lokale wet- en regelgeving van de landen waarin het actief is. Hierdoor kunnen donateurs in verschillende landen andere rechten en bescherming ervaren.
• Tikkie: Als Nederlands platform valt Tikkie onder Nederlands recht. Dit geeft Nederlandse gebruikers doorgaans een heldere juridische basis en biedt het voordeel van bekende consumentenrechten en procedures.

Waar let je op voordat je doneert?

Voordat je je portemonnee trekt, is het slim om een paar dingen te checken:

1. Onderzoek de initiatiefnemer: Kijk of er voldoende informatie beschikbaar is over de persoon of organisatie achter de campagne.
2. Check de updates: Platforms zoals Kickstarter en GoFundMe laten initiatiefnemers updates plaatsen. Regelmatige, gedetailleerde updates zijn vaak een goed teken.
3. Lees de kleine lettertjes: Begrijp wat je kunt verwachten als een project niet slaagt. Welke stappen kun je ondernemen en hoe groot is de kans op terugbetaling?

Bewust doneren, beter beschermd

Of je nu een innovatief product op Kickstarter steunt, een medische inzamelingsactie op GoFundMe, of een Tikkie-betaalverzoek accepteert, het is cruciaal om je rechten en plichten te kennen. Platforms bieden verschillende niveaus van bescherming en het is aan jou om te bepalen hoeveel risico je bereid bent te nemen. Zorg dat je goed geïnformeerd bent en voorkom verrassingen.