Gemeenten willen maatregelen tegen achteraf betalen: ‘Schulden worden genormaliseerd’
Nu kopen, later betalen: het klinkt ideaal, maar het leidt bij jong volwassenen regelmatig tot financiële problemen. Nieuwe Europese wetgeving moet hier eind volgend jaar verandering in brengen. Maar is dat niet te laat? Gemeenten pleiten voor snellere maatregelen, aangezien de problematiek steeds groter wordt.
Jongeren die in de financiële problemen komen door Buy Now Pay Later (BNPL)-diensten: het is zeker geen nieuw fenomeen. Uit onderzoek van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), gebaseerd op cijfers uit 2022, blijkt dat consumenten onder de 35 jaar relatief het vaakst aanmaningskosten krijgen van bedrijven als Klarna en Riverty. Ook worden zij het vaakst overgedragen aan incassobureaus. De kosten die samenhangen met te laat betalen kunnen flink oplopen, aldus de AFM.
Een rondgang van Radar onder de grootste gemeenten van het land, laat zien dat de gevolgen groot zijn. “Buy Now Pay Later leidt regelmatig tot problematische schulden waar jongeren zonder hulp niet uitkomen”, zegt Dick van Maanen, directeur van de Amersfoortse schuldhulporganisatie Stadsring, tegen Radar.
Druk om bepaalde producten te bezitten
Maar waarom zijn BNPL-diensten juist voor jongeren zo aantrekkelijk? Zaffier, verantwoordelijk voor schuldhulpverlening in onder meer Alkmaar, Bergen en Castricum, noemt het gemak van achteraf een groot probleem, al helemaal in combinatie met groepsdruk. "Jongeren zeggen druk te ervaren om bepaalde producten te bezitten, mede door de invloed van sociale media”, aldus een woordvoerder.
“Het grote probleem bij BNPL-aanbieders is dat er een knip wordt gemaakt op het geluksgevoel bij de aankoop en het niet zo leuke gevoel dat je vervolgens geld moet betalen”, signaleert een woordvoerder van de gemeente Utrecht. Hierdoor is er een groot risico op overbesteding.”
“Uit onze gesprekken maken we op dat jongeren deze achterstanden niet als een schuld ervaren”, vult een woordvoerder van de gemeente Leiden aan. “De reactie is vaak ‘Oh, dat betaal ik nog wel een keer.’ Het lijkt geaccepteerd en genormaliseerd te zijn.”
Hoe jonger, hoe meer openstaande vorderingen
Cijfers bevestigen dit beeld. Zo schat de gemeente Leeuwarden in dat 50 à 60 procent van de jongeren minimaal een vordering via een afterpay constructie heeft. Het gaat dan om verschillende aanbieders, zoals. Klarna en Bol.com
In Den Bosch zijn Klarna en Riverty bij bijna 21 procent van de jongeren de reden voor de lopende schuldregelingsaanvragen. En de Verder Groep, die schuldhulpverlening doet voor gemeenten in heel het land, zegt dat hun 467 cliënten sinds januari voor 283.200 euro aan openstaande vorderingen hebben bij achterafbetaaldiensten. ”We zien dat naarmate de leeftijd afneemt, het aantal openstaande vorderingen toeneemt”, aldus een woordvoerder.
Leeftijdsgrens naar 21?
Verschillende gemeenten pleiten in gesprek met Radar voor maatregelen om kwetsbare groepen te beschermen. “Wij zien graag zo spoedig mogelijk wetgeving die deze kwalijke praktijken in ieder geval verbiedt voor minderjarigen”, aldus Van Maanen. De gemeente Leeuwarden sluit zich hierbij aan.
“Een leeftijdsgrens is van bijvoorbeeld 21 is van belang om jongeren extra tegen deze constructie te beschermen”, aldus een woordvoerder. “En het is van belang dat financiële educatie in het onderwijscurriculum wordt opgenomen.”
De Verder groep pleit voor een BKR-registratie als een rekening niet op tijd wordt betaald. Gemeente Utrecht sluit zich hierbij aan. “Wat ons betreft stel je bij BNPL dezelfde regels als bij reguliere kredietverlening. Het is een verkapte vorm van kredietverlening waar een uitzondering voor is in de wet.”
Deze regel zit er vanuit de EU aan te komen, maar pas eind 2026. In de uitzending van maandag 17 februari stellen wij ons dan ook af: moeten jongeren niet (eerder) in bescherming worden genomen?
Vanavond om 20:25u op NPO 2 spreekt Antoinette Hertsenberg live met de CEO Klarna in de uitzending.