Herkomst van producten is voor meerderheid belangrijk, 82% wenst meer duidelijkheid van winkels
59 procent van bijna 23.000 Radar Panel-deelnemers vindt de herkomst van de producten die zij kopen belangrijk. Omdat zij met hun geld juist wel of niet een bepaald land willen steunen. Of vanwege het klimaat, of het vertrouwen in de kwaliteit van een product. Uit welk land producten komen, zou 82 procent bij het winkelen duidelijker vermeld willen zien staan.
Wanneer je iets uit een ander land koopt, steun je daarmee de economie van dat land. Wanneer je iets uit eigen land koopt, steun je je 'eigen' economie. Als consument heb je daardoor (in veel gevallen) de keuze waar je je geld in wil steken. 59 procent van 22.852 deelnemers aan het onderzoek van het Radar Panel maakt het, over het algemeen, uit waar producten die zij in (web)winkels en supermarkten kopen vandaan komen. 1 op de 6 heeft er nog nooit over nagedacht.
Als het simpel kan, wil ik mijn eigen land steunen- Radar Paneldeelnemer
Eigen economie eerst?
De redenen om rekening te houden met de herkomst van producten zijn divers: de eigen economie willen steunen, of andere economieën juist niet willen steunen omdat de leiders oorlog voeren of anderszins mensenrechten schenden. Landen die in dat kader veel genoemd worden zijn Rusland, Israël, Hongarije en de VS. Anderen willen vervuilende vervoerskilometers besparen.
Redenen om op herkomst van producten te letten:
- Ik wil de binnenlandse economie en ondernemers steunen (64%)
- Vanwege het klimaat: als spullen van dichtbij komen, scheelt dat CO2-uitstoot bij het vervoer (57%)
- Ik wil geen geld geven aan landen met een beleid waarmee ik het niet eens ben (55%)
- Ik heb meer of juist minder vertrouwen in de kwaliteit van producten uit een bepaald land (42%)
- Ik wil een bepaalde andere economie steunen (6%)
Bij het vertrouwen in een betere kwaliteit speelt bijvoorbeeld smaak mee: mensen kopen liever zoetere druiven uit Marokko, of lekkerdere bloemkool uit Nederland. Of regelgeving: mensen vermijden bijvoorbeeld groenten uit landen waar de regels rondom pesticiden soepeler zijn, of zelfs ontbreken. Ook kinderarbeid, slavernij, onderdrukking en dierenrechten worden genoemd als redenen om producten uit bepaalde landen niet te kopen.
Ik kocht laatst iets, zag later dan het uit China kwam (to be fair, had ik kunnen raden). Ik weet vrij zeker dat het van een slavenfabriek kwam. Ik voel me nog rot als ik ernaar kijk- Radar Paneldeelnemer met een zwaar geweten
(Iets) hogere prijs houdt meesten niet tegen
Daar staan consumenten tegenover die zich laten leiden door de prijs: “Ik haal spullen uit het buitenland omdat het daar vaak goedkoper is dan hier.” Dat hoeft overigens niet zo te zijn, werpt iemand anders tegen: “Als producten van dichtbij komen scheelt dat ook vervoer/import kosten”.
Ik zou producten uit de USA vermijden, dit vanwege die gek die daar allerlei maatregelen neemt- Radar Paneldeelnemer
Over importkosten is op dit moment een hoop te doen. Na weken onderhandelen zijn de VS en de Europese Unie akkoord gegaan op een importtarief van 15 procent op EU-goederen. De EU reageert niet met tegenheffingen. Toch rijst hierdoor de vraag: blijf je importproducten kopen als die minder gunstig geprijsd zijn?
Als de prijs hetzelfde is, zal ik voor producten uit eigen land gaan kiezen- Radar Paneldeelnemer
Een meerderheid van 62 procent zou het alternatieve product met een herkomst die ze bevalt nog steeds kopen als de prijs hoger is. Zo zou 52 procent alsnog voor het alternatief gaan als het bijvoorbeeld 5 procent duurder is. Iets van €1 is dan €1,05 en iets van €50 dan €52,50. Bijna 1 op de 10 (9%) zou het gewenste alternatief ook kopen als de prijs behoorlijk hoger ligt, bijvoorbeeld 25 procent. Iets van €1 is dan €1,25 en iets van €50 is dan €62,50.
86 procent is bereid om ook voor een alternatief product te kiezen als het product dat ertegenover staat net wat minder naar hun smaak is. Denk aan: niet je favoriete appel, of een smartphone die niet je eerste keuze is. Een kwart zegt dat zelfs bij de meeste producten te doen. 14 procent zegt dat juist voor de meeste producten niet te doen.
Herkomst onduidelijk voor consument
Als je je inkopen wil afstemmen op de herkomst ervan, dan moet die herkomst wel duidelijk zijn. En dat blijkt niet zo te zijn. 30 procent zegt de herkomst van producten makkelijk te kunnen achterhalen aan de hand van een etiket of de verpakking. De helft (51%) ziet dit niet gemakkelijk, en nog eens 19 procent kijkt er niet naar, en valt het blijkbaar niet op.
Slechts 6 procent zegt van (bijna) alle producten die zij kopen te weten uit welk land deze komen. 39 procent weet het van de meeste wel, maar ook van veel niet, en de meerderheid (55%) weet van de meeste producten de afkomst niet.
Er zijn producten waarvan mensen beter op de hoogte zijn van de herkomst. Uit de opsomming van producten in de vragenlijst worden fruit en groente, wijn en onbewerkt vlees vaker aangeklikt. Het is niet toevallig dat deze producten vaker worden aangeklikt dan andere producten uit dezelfde opsomming, zoals koek en snoep, sappen en frisdranken, en bewerkt vlees. Bij de meest aangevinkte producten wordt de herkomst namelijk vaker wél in de schappen vermeld.
Bij deze producten is vermelden herkomst verplicht
Bij sommige producten is het vermelden van het land van oorsprong of de plaats van herkomst verplicht. Dit geldt bijvoorbeeld voor:
- Onbewerkt vlees: op het etiket van onbewerkt vlees van varken, geit, schaap en gevogelte moet staan waar het dier is gehouden en waar het is geslacht. Bij rundvlees moet het etiket ook vermelden in welk land het dier geboren is. Dit alles geldt alleen voor onbewerkt vlees. Is het bijvoorbeeld gemarineerd of gebruikt als ingrediënt in een ander product? Dan hoeft het land van herkomst niet vermeld te worden.
- Vis: op verpakkingen van vis moet staan in welk gebied het gevangen is of in welk land het gekweekt is.
- Groente, fruit en noten: ook bij groente, fruit en noten moet het land van herkomst vermeld worden. Bij losse producten zie je het vaak op het schap, bij verpakte producten op de verpakking zelf. Deze verplichting geldt ook voor gesneden en gemengde producten.
- Zuivel: bij producten die minstens 50 procent zuivel bevatten, staat een zogenoemde EU-ovaal op de verpakking. Hierin staat het land waar het voor het laatst is verwerkt.
- Eieren: op eieren staat een stempel met de eicode en de afkorting van het land.
- Honing: op het etiket van honing moet staan uit welk land het komt, ook als het honing uit meerdere landen is.
- Wijn: op wijn staat een indicatie van de herkomst. Dit kan de streek of het land van herkomst zijn, maar ook ‘wijn van de Europese Gemeenschap”.
“Het vermelden van het land van oorsprong of de plaats van herkomst geldt ook als een verplichting als het weglaten daarvan de consument zou kunnen misleiden wat het werkelijke land van oorsprong of de werkelijke plaats van herkomst van het product betreft”, vertelt een woordvoerder van de NVWA. Denk bijvoorbeeld aan Goudse kaas die geproduceerd is in Duitsland of Belgische chocolade uit Nederland.
Gaan winkels herkomst vermelden?
Maar liefst 82 procent zou het fijn vinden als de herkomst van producten duidelijk vermeld zou staan bij de schappen van winkels of productomschrijvingen van webshops. Hoe denken winkeliers hier zelf over? We vragen het aan het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL).
Een woordvoerder vertelt: “Voor heel veel producten, met name vers, is het vermelden van de herkomst al verplicht op het etiket. Het vermelden van de herkomst wordt lastiger als het bijvoorbeeld om samengestelde producten gaat. Je kunt dan denken aan hagelslag en koekjes, sauzen en pasta. Er zijn best wat dilemma’s op dit vlak. Supermarkten volgen altijd de wettelijke voorschriften.”
Of er in de wettelijke voorschriften iets gaat veranderen, vragen we aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Een woordvoerder laat weten: “Begin dit jaar kondigde de Europese Commissie in haar visie voor Landbouw en Voedsel aan, dat ze een voorstel gaat doen tot uitbreiding van de land-van-herkomstetikettering. We hebben nog geen indicatie van de planning van dit voorstel, maar we zullen dit traject ter zijner tijd met interesse volgen.”
Over het onderzoek naar “herkomstshoppen”
De vragenlijst over de herkomst van producten en in hoeverre consumenten daar waarde aan hechten (en actie op ondernemen) is tussen 11 april en 26 mei 2025 ingevuld door 22.852 mensen. De grootste groep is lid van het Radar Panel. Wil je ook je ervaringen delen zodat de redactie van Radar de feiten op een rij kan zetten? Meld je (gratis) aan!