Nog een paar weken en de gemeenteraadsverkiezingen vinden plaats. Dit is ook het moment om middels een referendum aan te geven of je voor of tegen de WIV bent: de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017, in de volksmond de sleepwet genoemd.

Maar weten we eigenlijk wel wat de wet precies inhoudt? Mag de AIVD wel of niet een hele wijk afluisteren? Mogen je gesprekken en data zomaar afgetapt worden, en wat gebeurt er dan met die gegevens?Lees alles over dit onderwerp in Radars sleepwet-dossier

21 maart: referendum over de Wiv

Op de dag van de gemeenteraadsverkiezingen, 21 maart 2018, vindt ook het raadgevend referendum over de Wiv 2017 plaats. In deze nieuwe wet staan de bevoegdheden van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD).

Op die dag kunnen we voor of tegen de nieuwe inlichtingenwet stemmen. Tegenstanders zijn bang dat de privacy van burgers geschonden wordt. Ze noemen de nieuwe bevoegdheden een "sleepnet" om gevoelige informatie te verzamelen.

Hoogleraar Informatierecht Nico van Eijk vindt dat er veel ruimte in de wet is, waardoor het onduidelijk is waar het allemaal begint en waar het eindigt. Hans de Zwart, directeur Bits of Freedom zegt dat er juridisch gezien op grote schaal gegevens verzameld en gedeeld kunnen worden. Volgens hem zal de AIVD maximale ruimte zoeken in de wet.

In de studio gaan Rob Bertholee, directeur-generaal van de AIVD en Quirine Eijkman, vicevoorziter van het College voor de Rechten van de Mens uitleg met elkaar in debat over deze nieuwe wet.Hoeveel weet jij over de sleepwet? Doe de test van Follow The Money

De Wiv 2002 versus Wiv 2017: wat zijn de verschillen?

De huidige Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv) stamt uit 2002. De nieuwe Wiv geeft de AIVD meer bevoegdheden om informatie op dreiging te onderzoeken. Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de oude en de nieuwe Wiv?Meer controle

In de Wiv 2017 zijn de bevoegdheden van de AIVD (en MIVD) uitgebreid. Deze gaan overigens hand in hand met (extra) controles vooraf, tijdens en achteraf.CTIVD

De Commissie Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) mag in alle systemen van de geheime diensten kijken. Deze onafhankelijke commissie moet zorgen dat de nationale veiligheid in balans is met de privacy van alle burgers. Ze controleert achteraf of de diensten terecht informatie verzamelen, of de analyses juist zijn en of de AIVD en de MIVD irrelevante informatie op tijd verwijderen.

Volgens de inlichtingen- en veiligheidsdiensten zal ongeveer 2 procent van de data die verzameld worden, daadwerkelijk bewaard worden. De rest zal direct worden vernietigd, omdat vooraf al kan worden vastgesteld dat die gegevens niet van belang zijn, aldus de AIVD.

Van die bewaarde 2 procent valt na selectie en analyse ook nog een deel af. Alleen relevante gegevens mogen worden bewaard, de rest moet na uiterlijk drie jaar worden vernietigd.TIB

Onder de Wiv 2017 vindt ook vooraf een controle plaats. Dit is een taak van de zogeheten Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB). Deze commissie bestaat uit drie leden, waarvan twee rechter of oud-rechters zijn. Het derde lid is technisch expert. Zij toetsen vooraf verzoeken van de AIVD om een bijzondere bevoegdheid te kunnen gebruiken. In de oude wet bestond deze toetsingscommissie nog niet.

Voor de inzet van bijna alle bijzondere bevoegdheden is goedkeuring nodig van de minister van Binnenlandse Zaken. In de nieuwe Wiv komt daar de TIB bij.Ether en kabel

De AIVD kan al jaren communicatie op de kabel onderzoeken, maar het verschil met de nieuwe wet is dat dit nu alleen gericht op een doelwit (persoon of organisatie) mag en dat dit straks op grote schaal en stelselmatig mag. De diensten kunnen dus nu al op basis van de huidige wet bijvoorbeeld al het dataverkeer dat afkomstig is van een specifiek IP-adres of een groep IP-adressen van een of meerdere doelwitten onderscheppen. Gegevens mogen overigens alleen worden verzameld en bewaard als die verband houden met de onderzoeken waartoe de regering opdracht heeft gegeven. Andere informatie mag niet door de AIVD worden verzameld of opgeslagen.Voor gegevens die wel worden bewaard geldt een strikte bewaartermijn. De TIB moet meermalen toestemming geven voor het verzamelen en analyseren van gegevens die door de ether gaan of over kabels lopen. Daarnaast worden er heldere controles uitgevoerd door de CTIVD.Hacking

De AIVD mag ook nu al hacken, dat is niet nieuw. In de nieuwe Wiv staat wel uitvoerig beschreven welke bevoegdheden hier precies bij horen. Ook zijn er regels opgesteld over het opvragen van gegevens uit de 'cloud'. Gegevens staan tegenwoordig niet meer op een enkele computer, maar zijn verspreid over meerdere servers. Met de nieuwe Wiv kan en mag de AIVD dergelijke gegevens wel opvragen.Celmateriaal voor een DNA-profiel

De AIVD kan celmateriaal verzamelen voor het opstellen van een DNA-profiel, waarmee de identiteit van een persoon kan worden vastgesteld of geverifieerd.

Dit is de enige reden waarvoor de AIVD een DNA-profiel mag samenstellen. Het verzamelde celmateriaal mag nadrukkelijk niet worden gebruikt voor het in kaart brengen van gezondheidskenmerken.Gegevens delen met buitenlandse diensten

Volgens de nieuwe inlichtingenwet mogen de AIVD en de MIVD gegevens delen met buitenlandse diensten. Dat kan gaan om gegevens die de Nederlandse diensten verzameld hebben en nog niet zelf geanalyseerd hebben. Uit verschillende hoeken klinkt kritiek op die werkwijze. Ook het College voor de Rechten van de Mens vindt de regels voor de uitwisseling met buitenlandse veiligheidsdiensten niet streng genoeg.

'Op basis van deze wet kunnen ongefilterde bulkdata worden doorgegeven aan buitenlandse diensten. Dit betekent dat die veiligheidsdiensten gegevens kunnen bezitten die binnen het Nederlandse wettelijke systeem in een latere fase uitgefilterd en vernietigd zouden worden.'

Volgens de AIVD is samenwerking met buitenlandse diensten onmisbaar om de nationale veiligheid te kunnen beschermen. Samenwerken mag volgens hen echter niet zomaar. Daarvoor gelden strenge voorwaarden.

Hoogleraar Informatierecht Nico van Eijk had graag gezien dat zowel de minister als de TIB het delen van informatie met het buitenland zou gaan toetsen. Ook Hans de Zwart is niet te spreken over het delen van data met het buitenland: 'we weten nu niet wat we straks weggeven'.Lees alles over dit onderwerp in Radars sleepwet-dossier