Je naaste overlijdt aan corona, wat moet je regelen?

De coronaregels veranderen een aantal zaken bij het regelen van een overlijden, zoals het aantal mensen dat bij een rouwbezoek en de uitvaart mag zijn, de wettelijke tijd tussen overlijden en begraven en de regels rond begraven in land van herkomst. De lastigste regel is waarschijnlijk dat je elkaar niet mag vasthouden, behalve je huisgenoten.

Gemeente en bekenden op de hoogte stellen

De ziekenhuisarts zal je als partner of nabestaande een verklaring van overlijden geven. Is je geliefde thuis overleden, bel dan de huisarts. Met de verklaring moet de uitvaartondernemer of jijzelf het overlijden aangeven bij de gemeente, die je een akte van overlijden zal geven. De akte geeft toestemming voor de uitvaart, die binnen zes werkdagen (en niet voor 36 uur) na het overlijden plaatsvindt.

Wanneer je met je eigen verdriet moet omgaan, denk je minder snel aan dat van een ander. Contacteer eerst een uitvaartondernemer. Dat is niet verplicht, maar het ontzorgt je op een aantal vlakken, wat je ruimte geeft om de personen die het dichtst stonden bij de overledene persoonlijk op de hoogte te brengen. 

Regelen met de uitvaartdienst

Kies via het bestaande keurmerk voor een uitvaartondernemer met wie je goede afspraken kunt maken over de kosten en organisatie. Als de overledene geen uitvaartverzekering had, word jij verantwoordelijk voor de uitvaartkosten. Is er wel een verzekering, dan dekt die mogelijk niet alle kosten. 

Het regelgesprek met de uitvaartdienst gebeurt nu vaak via videochat of telefonisch. Vanaf 1 juni mag een gesprek weer in persoon plaatsvinden. De uitvaartondernemer bespreekt met jou de uitvoering van de afscheidsdienst, de kleding voor de overledene, de grafsteen of asbus, de rouwbloemen, herinneringsproducten en andere zaken. Als de uitvaart op 1 juni of later plaatsvindt, denk dan ook na over een locatie om na de dienst samen te komen, want dan mag het weer.

De afscheidsdienst: wat en wanneer?

Vaak heeft je geliefde uitgesproken of hij of zij liefst wordt begraven of gecremeerd. Weet je dat niet, dan moet jij die beslissing maken. Kies je voor crematie, dan krijgen de nabestaanden de asbus met as een maand na de afscheidsdienst. Verschillende uitvaartcentra leveren de asbus ook aan huis, zeker zolang de coronamaatregelen gelden. De as kan bijvoorbeeld uitgestrooid of in een graf bijgezet worden. Het kan ook zijn dat de overledene als orgaandonor geregistreerd stond of zijn of haar lichaam aan de wetenschap wilde schenken.

Je kan bij een rouwbezoek en de begrafenis ervoor kiezen om het lichaam van de overledene op te baren met de kist open, ook als hij of zij aan corona is bezweken. Het besmettingsgevaar is zeer klein, aangezien geen druppels via hoesten of niezen meer verspreid kunnen worden. In een zorginstelling kan een opbaring niet, wel in het uitvaartcentrum.

Als je de uitvaart wil uitstellen of vervroegen, dan heb je de toestemming van de burgemeester of de officier van justitie nodig. Wanneer bijvoorbeeld familieleden door de maatregelen belemmerd worden om er binnen zes werkdagen te zijn, je de as vroeger wil meenemen naar het thuisland of er misschien een godsdienstige reden is, kan je in aanmerking komen.

Overleden mensen uit de Nederlandse moslimgemeenschap kunnen niet meer worden begraven in hun land van herkomst sinds de coronacrisis uitbrak. Daardoor kiezen meer moslims voor een begraafplaats dicht bij huis.

Aanwezigen op de afscheidsdienst

Door de coronaregels zijn voor een begrafenis hoogstens zes personen in dezelfde ruimte toegestaan. Maximaal dertig personen mogen op 1,5 meter afstand van elkaar (dus zonder elkaar vast te houden) een uitvaart bijwonen. Dat is inclusief een uitvaartleider, dragers, geestelijken en beheerder van de begraafplaats. 

Mensen die niet tot de dichtste kring van familie en nauwe vrienden horen, moeten soms geweigerd worden. Ook wie gezondheidsklachten heeft, moet thuisblijven. Een optie is om naamkaartjes of foto’s van wie er niet bij kan zijn, op de lege stoelen te plaatsen. Je kan bijvoorbeeld ook hun videoboodschappen afspelen tijdens de uitvaart. 

Je kan ook voor een alternatief kiezen, zoals een livestream van de plechtigheid voor mensen thuis, een opname die later samen kan bekeken worden of de 'drive-through condoleance'-locaties waar je met meer mensen vanuit de auto een laatste groet kan brengen. 

Na de dienst samenkomen om iets te eten en drinken mag vanaf 1 juni weer. Tot dan, maar ook daarna, is het belangrijk om elkaar op afstand te steunen. Laat weten dat je aan elkaar denkt, zeker nu we veel thuis zijn en geen afleiding buiten de deur kunnen opzoeken. Wanneer de coronamaatregelen worden opgeheven, kan je een herinneringsbijeenkomst voor alle nabestaanden houden. 

Administratie afhandelen

De grootste brok komt na de dienst: alle lopende zaken van de overledene moeten worden afgewikkeld. Een aantal zaken stoppen of gebeuren automatisch nadat je het overlijden bij de gemeente hebt aangegeven, voornamelijk die zaken die voor de overheid of een ander van financieel belang zijn.  

Belastingen en zorgverzekering

Zo wordt de Belastingdienst automatisch op de hoogte gesteld, die de betaling van de zorgtoeslag of voorlopige aanslag vanzelf stopzet en binnen drie maanden een brief stuurt naar het correspondentieadres met de nabestaanden, om de inkomstenbelasting van de overledene aan te geven. Als de overledene zelf maandelijks een aanslag moest betalen, dan moet je dat zelf stopzetten.

Pensioen, uitkeringen, studieschuld

• Ook het eventuele pensioen (aanvullende, prepensioen, partnerpensioen ...), uitkeringen (Anw nabestaandenuitkering, bijstandsuitkering, bijstand voor zelfstandigen, IOW-, IOAW- of IOAZ-uitkering, overbruggingsuitkering ...) en de studieschuld stoppen of vervallen vanzelf.
• Als je partner overleden is, kan je een nabestaandenpensioen (een nabestaandenuitkering of een levensverzekering) krijgen.

Bank 

Bel of mail naar de bank om het overlijden te melden. De bank zet automatische betalingen stop en blokkeert de rekening(en), tot een erfgenaam er aanspraak op maakt. Veel banken hebben een servicedesk om nabestaanden te helpen met het afronden van de hypotheek, betalingen en andere financiële zaken. Een gezamenlijke rekening gaat automatisch over op de partner.

Verzekeringen

Contacteer de verzekeraar(s) om een of meerdere verzekeringen af te sluiten of te laten uitkeren, in het geval van een levens- of overlijdensrisicoverzekering.

Inkomen

De werkgever betaalt vanaf de dag van overlijden geen loon meer, maar wel een overlijdensuitkering (een maandsalaris plus vakantiegeld) aan de partner.

Voor wie zijn partner verliest en een inkomen op bijstandsniveau krijgt, kan kwijtschelding van gemeentelijke belastingen aanvragen.

Kinderen

• Het ouderlijke gezag gaat het liefst over op de andere ouder. Als de ouders het gezag niet deelden, dan moet de andere ouder binnen een jaar een verzoek tot gezag doen. Daarna krijgt de partner de voorkeur. Als er geen tweede ouder of partner is, duidt de rechter een voogd aan.
• Wie als kind een ouder verliest, kan recht op een aanvullende toelage of beurs krijgen (aanvragen bij DUO). Wie jonger is dan 21 en beide ouders verloren heeft, kan in aanmerking komen voor een Anw wezenuitkering bij de SVB.
• Wie zijn partner verliest en kinderen jonger dan achttien heeft, kan recht op kindgebonden budget en kinderopvangtoeslag krijgen.
• De Sociale Verzekeringsbank (SVB) bekijkt of de persoon die na het overlijden voor de kinderen zorgt, kinderbijslag kan krijgen.

Zorg

• Als de overledene zorg of steun kreeg vanuit de Wlz (Wet langdurige zorg) of Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning), moet je de zorgaanbieder op de hoogte brengen en eventuele gehuurde hulpmiddelen inleveren. Het CAK zal de zorg tot en met de overlijdensdatum factureren. 
• Wie zijn partner verliest, krijgt mogelijk recht op zorgtoeslag.

Testament en erfenis

• Als er geen testament is, worden de nabestaanden (de kinderen dus) automatisch erfgenamen. Wie een erfenis krijgt, betaalt erfbelasting. Alle erfgenamen moeten kiezen of zij hun erfdeel zuiver of benificiair aanvaarden, of verwerpen. Zuiver aanvaarden van een erfenis betekent dat je alle bezittingen accepteert, maar ook alle schulden.
• Bij de notaris kan je, tegen betaling, een verklaring van erfrecht aanvragen, om bijvoorbeeld aanspraak maken op een geblokkeerde bankrekening. Als je de verklaring van erfrecht (gratis) laat inschrijven in het Kadaster, dan komt de woning of ander goed op jouw naam te staan, en ontvang je de WOZ en andere stukken.

Woning en adres

• Een huurcontract van een huis wordt automatisch overgenomen door de medehuurder. Wie inwoonde, kan de rechter tot zes maanden na het overlijden vragen om jou als huurder aan te wijzen. Als niemand het huurcontract overneemt, dan eindigt het vanzelf op de laatste dag van de tweede maand na het overlijden.
• De medehuurder of de erfgenamen kunnen de huur in de eerste zes maanden na het overlijden eerder opzeggen. 
• Als er een hypotheek verbonden was aan het huis, moet je het overlijden bij de hypotheekverstrekker melden.
• Via de nabestaandenservice van een postbedrijf kan je, tegen betaling, post voor de overledene naar een ander adres laten doorsturen. Het adres van de overledene wordt opgenomen in het Nationaal Overledenenregister, om geen geadresseerd reclamedrukwerk meer te ontvangen.

Auto

Het kenteken van de eventuele auto moet binnen vijf weken overgeschreven worden op naam van iemand anders. Zo voorkom je dat de motorrijtuigenbelasting en apk op naam van de overledene blijven staan. Je kan de auto ook laten slopen door een erkend sloopbedrijf dat je een vrijwaringsbewijs geeft. Dat bewijst dat de auto niet meer op naam van de overledene staat.

Identiteit en accounts

Nadat je alles hebt geregeld, alle bank- en andere zaken waarvoor een identificatieplicht bestaat, dan geef je de identiteitskaart of het paspoort af bij de gemeente (dienst Burgerzaken).

Je geliefde heeft mogelijk ook een paar digitale (persoonlijke) accounts die je liever afsluit. Denk eraan om de accounts op social media te verwijderen of aan te passen, door bijvoorbeeld een herdenkingsstatus op te stellen.