Mag je werkgever verbieden dat je demonstreert?
Demonstraties zijn de afgelopen jaren toegenomen in Nederland. Van klimaatmarsen tot protesten tegen racisme of woningnood: steeds meer mensen laten hun stem horen. Maar wat als je werkgever daar moeite mee heeft? Mag je demonstreren in je vrije tijd? En kan je baas je aanspreken of zelfs verbieden wat je buiten werktijd doet?
Wat houdt het demonstratierecht in voor werknemers?
Iedereen in Nederland heeft het recht om te demonstreren – ook werknemers. Je mag dus samen met anderen in het openbaar je mening laten horen. Arbeidsrechtadvocaat Suzanne van Ketel legt uit dat dit recht is vastgelegd in artikel 9 van de Grondwet, en wordt ondersteund door Europese regels, zoals artikel 10 en 11 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
Een werkgever mag je demonstratierecht in beginsel alleen beperken als dit wettelijk is vastgelegd, het echt noodzakelijk is én de maatregel redelijk en proportioneel blijft.
Mag een werkgever deelname aan demonstraties verbieden?
Omdat het demonstratierecht grondwettelijk is vastgelegd, mag een werkgever je in principe niet verbieden om mee te doen aan een demonstratie, zegt Van Ketel.
Toch zijn er wel uitzonderingen:
’Soms mag een werkgever wél ingrijpen, bijvoorbeeld als jouw deelname grote schade kan opleveren voor het bedrijf. In zo’n geval gaat het vaak niet om het demonstreren zelf, maar om de uitingen die je daar doet. Dan draait het eerder om de vrijheid van meningsuiting dan om je aanwezigheid an sich.”
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft richtlijnen opgesteld over hoe grondrechten zoals demonstratievrijheid moeten worden gewogen op de werkvloer. Er wordt gekeken naar vier factoren:
- De aard en inhoud van de uiting: Wat is er precies gezegd of gedaan?
- De motieven van de werknemer: Wat was het doel van je deelname?
- De gevolgen voor de werkgever: Heeft het schade veroorzaakt?
- De zwaarte van de sanctie: Was de sanctie proportioneel?
Kun je ontslagen worden als je gaat demonstreren?
Van Ketel benadrukt dat je als werknemer in principe niet ontslagen kunt worden als je meedoet aan een protest waar je werkgever het niet mee eens is. ‘’In sommige gevallen zijn er uitzonderingen, bijvoorbeeld wanneer een werknemer zich tijdens de demonstratie misdraagt, strafbare feiten pleegt of duidelijke instructies van de werkgever negeert.’’
Bij strafbare feiten zoals geweld of vernieling zou je dus wel ontslagen kunnen worden. Ook kan je loon worden stopgezet als je bijvoorbeeld wordt gearresteerd en daardoor vastzit.
Daarnaast kunnen werkgevers regels opstellen als een demonstratie haaks staat op de kernwaarden van het bedrijf. “Maar die waarden moeten dan wel zwart op wit staan", zegt Van Ketel, “bijvoorbeeld in een gedragscode of interne richtlijnen.”
Ook is het relevant of je tijdens de demonstratie herkenbaar bent als werknemer. Draag je bijvoorbeeld bedrijfskleding of staat je werkgever vermeld op je openbare profiel, dan kan dat een reden zijn voor de werkgever om in te grijpen.
Wel ontslagen? Vecht het aan
Ben je ontslagen vanwege je deelname aan een demonstratie? Dan kun je dat aanvechten. “Gaat het om ontslag op staande voet, dan moet je snel handelen", waarschuwt Van Ketel. “Binnen twee maanden moet je naar de rechter stappen, anders vervalt je recht om bezwaar te maken.”
Wat kun je doen als je baas je ontmoedigt om te demonstreren?
Het kan gebeuren dat je werkgever niet achter jouw keuze staat om te demonstreren. Volgens Van Ketel is het belangrijk om hulp in te schakelen als dat tot een conflict leidt: “Neem dan contact op met de vakbond, de ondernemingsraad of een juridisch adviseur.’’
‘’Dit geldt ook als je je onder druk gezet voelt door je werkgever om niet te demonstreren, terwijl je dat juist wel graag wilt. Leg alles schriftelijk vast en schakel de juiste instanties in. Word je ontslagen, dan is het aan de werkgever om te bewijzen dat jouw gedrag zo ernstig was dat het dienstverband niet langer houdbaar is – jij hoeft dus niet aan te tonen dat het wel meeviel.’’