Waar moet je op letten bij de aanschaf van een zelftest?

Er zijn op dit moment vijf coronatesten die je als consument zelf kunt doen, officieel goedgekeurd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Deze testen hebben nog geen CE-keurmerk, maar zijn onderzocht door het RIVM en hebben een tijdelijke ontheffing gekregen van de overheid.

Maar als je online zoekt, kun je ook coronasneltesten vinden die je niet zonder arts mag uitvoeren. Het is niet altijd duidelijk te zien op de site met welke test je te maken hebt. Ook de Inspectie Gezondheid en Jeugd waarschuwt op hun site voor verwarring en roept op extra op te letten bij de aanschaf van de zelftest.

Informatieverstrekking bij aanschaf

Fons gaat langs bij het Kruidvat, de Etos en een apotheek voor de aanschaf van een coronazelftest en merkt dat er wat betreft de voorlichting nog wel wat winst te behalen valt. Bij navraag over het gebruik van de test, verwijst de medewerker van de Kruidvat direct naar de bijgesloten handleiding. Ook de apotheker geeft vrijwel geen informatie. Bij de Etos gaat het beter; zonder de vraag te stellen, krijgt hij te horen dat hij bij een positieve test nog wel voor een hertest naar de GGD moet gaan. Fons koopt bij alle drie bedrijven de coronazelftest van fabrikant Roche.

De test zelf

Dan de test zelf. Hoe is het om jezelf te testen? Om te kijken of Fons de test goed uitvoert, vragen we Marc Elisen, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde (NVKC), om mee te kijken. Ook Aris Prins, voorzitter van de brancheorganisatie voor apothekers (KNMP) kijkt mee als Fons op een andere locatie nogmaals de testen gaat doen.

Verpakking, losse onderdelen en handleiding

Wat betreft de verpakking van de test, is er een verschil te zien. Bij de Kruidvat en Etos zitten alle onderdelen, zoals de flacon met de vloeistof en het dopje, los in een plastic zakje. Het gevaar hierbij is dat de onderdelen bij het uitpakken van de tafel rollen en op de grond vallen. 'Het is van invloed hoe je omgaat met de onderdelen. Alles heeft effect op de uitslag', aldus Marc Elisen. Ook Aris Prins heeft zijn bedenkingen bij de verpakking van de drogisterijen. 'Het is aan de inspectie om hierop toe te zien.' In het plastic zakje zit ook los een gekopieerde handleiding op A4-formaat. 'Een duidelijke, Nederlandse instructie is essentieel bij een zelftest', aldus Prins.

Reactie Kruidvat

Over de losse onderdelen het plastic zakje, laat Kruidvat in een schriftelijke reactie weten dat het ompakken een tijdelijke situatie betreft: 'In de eerste weken werden de testen helaas door de fabrikant niet per stuk verpakt geleverd. Om toch zoveel mogelijk klanten de mogelijkheid te bieden om hier gebruik van te maken, hebben onze drogisten de testen uiterst zorgvuldig omgepakt naar consumenteneenheden. Het zelf verpakken van de zelftesten was een tijdelijke situatie. Inmiddels zijn sinds deze week in onze winkels ook goedgekeurde voorverpakte zelftesten verkrijgbaar.' Zie hier de volledige reactie van Kruidvat.

Niet voor particulier gebruik

De apotheek heeft de onderdelen in een doosje gedaan. Maar wat opvalt is dat de bijgevoegde handleiding niet van fabrikant Roche is, maar van het merk Abbott. De Abbott test Panbio™ COVID-19 Ag Rapid Test Device, dit is een sneltest maar mag alleen gebruik worden in aanwezigheid van een professionele zorgverlener. Het mag niet verkocht worden aan een consument. Bij navraag geeft de apotheker aan dat er verwarring was en dat hij tijdelijk ook de Abbott-test heeft verkocht. De KNMP spreekt van een incident en geeft aan dat de Abbott-test niet in apotheken aan consumenten is verkocht. De Abbott-handleiding is per ongeluk bij de Roche-test gekomen. De apotheker verkoopt nu alleen nog de goedgekeurde Roche-test.

Ook online wordt de Abbott-test aangeboden, vaak moet je goed zoeken om te lezen dat het niet voor particulier gebruik is. Uit onze enquête onder ruim 800 mensen over hun ervaringen met de zelftesten, zegt 5 procent een Abbott test te hebben gebruikt. Je kunt de volledige uitslag van de enquête hier lezen.

Reactie Inspectie Gezondheidszorg

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd geeft aan dat ze ook online controleren. De aanbieders van de test worden erop aangesproken als niet duidelijk wordt vermeld om wat voor test het gaat.

'Het is voor de consument inderdaad op dit moment niet eenvoudig om goed het verschil te kunnen zien tussen een zelftest met een ontheffing, en een coronatest die niet als zelftest verkocht mag worden. Een test zónder ontheffing mag niet verkocht worden als zelftest. Die indruk mag ook niet worden gewekt in het aanbod. Sneltesten zonder ontheffing mogen wel worden aangeboden, maar daar moet duidelijk bij worden vermeld dat afname door een professional moet worden gedaan ofwel dat de test niet geschikt is als zelftest.'

De inspectie vervolgt: 'Wij zoeken actief zelf naar (online) aanbieders van sneltesten, en ontvangen ook meldingen hierover. De aanbieder sturen we dan een brief waarin we de regels uitleggen. Daarnaast zijn we op dit moment zelf ook aan het kijken naar hoe de introductie van zelftesten verloopt. Hierover hopen we binnen twee weken te kunnen publiceren. We gaan dan onder andere in op hoe de zelftesten worden aangeboden aan de consument en welke informatie de consument meekrijgt.' Benieuwd naar de volledige reactie van de inspectie? Je kunt hem hier lezen.

Positief of negatief

Terug naar de vier Covid-testen van Fons. Inmiddels heeft hij uitgebreid met het wattenstaafje in beide neusgaten geroerd en het staafje vervolgens in de controlevloeistof gedaan. Daarna vier en maximaal vijf druppels op de control stick aangebracht en een kwartier gewacht. Op de controle stick staat een C en een T. De C staat voor controle lijn en de T voor testlijn. De lijn bij de C moet altijd zichtbaar zijn, dan heb je de test goed uitgevoerd. Als er vervolgens ook een lijn tevoorschijn komt bij de T, ben je positief en moet je een afspraak maken bij de GGD. Als er geen streep komt, ben je negatief.

Wat zegt de uitslag van een zelftest?

Alle uitslagen van Fons zijn gelukkig negatief. Fons wil vieren dat hij geen corona heeft. Maar kan hij dat zo stellig zeggen? Marc Elisen is daar heel duidelijk over: 'Je kunt alleen stellig zeggen dat je geld uit hebt uitgegeven aan een zelftest en dat die test een negatieve uitslag heeft. Voor de rest mag je nog helemaal niet zoveel zeggen. Mijn advies, ga bij klachten naar de GGD en wacht rustig het resultaat af.'

Niet meer naar de GGD bij positieve testuitslag

Uit een onze enquête over sneltesten blijkt dat veel mensen met een positieve uitslag van de zelftest niet meer naar de GGD gaan om een PCR test te doen. De GGD laat in een reactie weten: 'Het is van groot belang dat je bij een positieve zelftest altijd een hertest doet bij de GGD. De zelftesten zijn alleen bedoeld om preventief te testen zonder klachten. Ze zijn níet bedoeld om te testen als je klachten hebt of als je in contact was met iemand met corona.'