Je ziet het niet, maar het hangt overal in de lucht: fijnstof. Jaarlijks overlijden volgens onderzoek 12.000 mensen door luchtvervuiling. Blootstelling aan fijnstof is verantwoordelijk voor zo'n 4 procent van de ziektelast in Nederland. Na roken behoort luchtverontreiniging daarmee tot één van de belangrijkste risicofactoren. En het probleem is net zo groot als overgewicht en te weinig bewegen.

Nieuwe regels nodig, vindt Milieudefensie

De luchtkwaliteitsnormen zijn twintig jaar geleden vastgesteld en daarom verouderd, zegt Milieudefensie. De organisatie vindt dat Nederland zelf nieuwe regels moet opstellen, en niet moet afwachten tot Europa het beleid aanscherpt.

Suzanne Kröger, Tweede Kamerlid voor GroenLinks, is in de studio aanwezig. Kröger zegt dat we de huidige normen voor de luchtkwaliteit nu al niet halen. 'We zijn al tien jaar bezig, maar lopen nog steeds achter de feiten aan. De overheid zegt te streven naar het halen van de WHO-normen, maar we vinden dat je deze afspraken bindend moet maken. De overheid moet burgers beter beschermen. En besluiten die je neemt - zoals het aanleggen van een nieuw vliegveld of weer een plak asfalt - moet toetsen: wat zijn de gevolgen voor de luchtkwaliteit? We moeten meer inzetten op openbaar vervoer, meer elektrisch rijden en het luchtverkeer verminderen. Veel van de maatregelen vallen samen met de klimaatdoelstelling: dus je kunt een win-win-situatie krijgen.'

Verband ernstige astma-aanvallen Ella (9) en luchtkwaliteit

In de uitzending ook het verhaal van de Britse Ella. Zij krijgt op haar zevende een zware astma-aanval, en meerdere volgen. Ella wordt diverse keren opgenomen in het ziekenhuis vanwege ademhalingsproblemen. Waar haar aanvallen vandaan komen blijft lang onduidelijk. Ella overlijdt in februari 2013 als ze negen jaar is. Jarenlang is niet duidelijk waar de aanvallen vandaan kwamen. Dan onderzoekt een professor of er een verband is tussen de data van de ziekenhuisopnames en de pieken in de luchtvervuiling. Wat blijkt: die komen precies overeen. Bij de laatste ziekenhuisopname zijn die waarden zelfs de slechtste ooit in Zuid-Londen gemeten.

Ella's moeder vertelt in de uitzending over haar dochter. Ze is een petitie gestart voor nieuw onderzoek naar de doodsoorzaak. Je kunt de petitie hier tekenen.

Zeven sigaretten

In de studio vertelt prof. dr. Onno van Schayck over de gevolgen van fijnstof voor de longen. Je hebt volgens hem verschillende soorten fijnstof: gezonde en ongezonde. Op de Waddeneilanden is bijvoorbeeld zoute, gezonde fijnstof. In de Randstad is het fijnstof vooral het resultaat van verbranding, en dus afkomstig van auto's en fabrieken. Dat soort stof is echt een sluipmoordenaar, stelt Van Schayck. In Rotterdam krijg je per dag net zo veel schadelijke stoffen binnen als wanneer je zeven sigaretten rookt.

Volgens Van Schayck neemt de longfunctie af naarmate iemand meer wordt blootgesteld aan fijnstof. De professor is zelf gestopt met hardlopen langs de snelweg, 'want dat is hetzelfde als hardlopen en roken tegelijk'. Tijd voor maatregelen, vindt de professor. De maximale snelheid van 130 naar 120 kilometer per uur bijvoorbeeld, en accijnzen invoeren op kerosine.

Verbeteren luchtkwaliteit

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is druk bezig met het verbeteren van onze luchtkwaliteit. Nederland zal de Europese normen nog dit jaar in alle binnensteden halen. De overheid stelt hiervoor ruim 10 miljoen euro beschikbaar.

Van Veldhoven komt begin volgend jaar met een nieuw plan - het Schone Lucht Akkoord - om te streven naar de waarden van de WHO. Het advies van de Gezondheidsraad 'Gezondheidswinst door schonere lucht' zal daarvan de basis zijn. Ook moet de verbetering van de luchtkwaliteit internationaal aangepakt worden. De Europese Commissie begint een rechtszaak tegen zes EU-lidstaten, omdat ze niet voldoen aan de normen voor luchtkwaliteit.

In Europa zijn er meer dan 2000 luchtmeetstations die de actuele luchtkwaliteit meten. De luchtkwaliteitsindex is een interactieve kaart die de luchtkwaliteit weergeeft. In de index kun je zien hoe het staat met de fijnstof. (PM2,5 en PM 10).