Pas op voor dark patterns tijdens Black Friday
Black Friday komt eraan en de aanbiedingen zijn al in volle gang. Maar in deze periode maken ook veel webshops misbruik van slimme trucjes, de zogeheten dark patterns, om je sneller of meer te laten kopen. Wat zijn dark patterns precies? En waar moet je op letten wanneer je deze dagen online shopt?
Wat zijn dark patterns?
Dark patterns zijn ontwerpkeuzes die gebruikers manipuleren, misleiden of onder druk zetten om beslissingen te nemen die zij anders niet zouden nemen. “Oftewel: Ontwerpen die het beslisgedrag van gebruikers manipuleren,” legt Gunes Acar van de Radboud Universiteit uit. Hij is coauteur van een van de meest aangehaalde studies over misleidende en manipulerende (dark) design patterns.
Welke dark patterns zijn er?
Tijdens Black Friday zijn er een paar veelvoorkomende dark patterns waar je voor moet uitkijken. Acar verwacht dat vooral urgentie- en schaarste-gebaseerde dark patterns extra vaak voorkomen.
Schaarste-gebaseerde dark patterns
“Schaarste-gebaseerde dark patterns wekken de indruk dat een product snel uitverkocht raakt en spelen daarmee in op FOMO (fear of missing out)", legt Acar uit. “Voorbeelden zijn lagevoorraadmeldingen zoals: ‘Nog maar X op voorraad’”.
Acar vertelt dat dit soort meldingen vaak niet eens kloppen. Soms wordt het aantal willekeurig gecodeerd in de website, waardoor het helemaal niet de daadwerkelijke voorraad weerspiegelt. Hetzelfde geldt voor meldingen als: ‘24 mensen bekeken dit product in de afgelopen 24 uur.’
Volgens de Autoriteit Consument & Markt (ACM) zijn zulke schaarstemeldingen alleen toegestaan wanneer ze daadwerkelijk waar zijn en alles daarbuiten valt onder misleiding.
Urgentie-gebaseerde dark patterns
“Deze dark patterns creëren een kunstmatige deadline voor een aanbieding, om consumenten onder druk te zetten sneller een beslissing te nemen", licht Acar toe. “Voorbeelden hiervan zijn aftelklokken, die misleidend kunnen zijn wanneer de aanbieding na het aflopen van de timer gewoon blijft bestaan."
Deze klokken zijn niet per definitie verboden, maar ze mogen alleen worden gebruikt als de aanbieding daadwerkelijk eindigt zodra de timer afloopt. In alle andere gevallen misleiden deze praktijken consumenten en zijn ze dus verboden en treedt de ACM op.
Nep kortingen
Acar waarschuwt daarnaast voor nepkortingen. Veel webshops werken met ‘van/voor prijzen om grote kortingen te suggereren, maar regelmatig blijkt de doorgestreepte prijs nooit de echte verkoopprijs te zijn geweest.
Volgens de regels mag een ‘oude prijs’ alleen worden gebruikt als die prijs daadwerkelijk is gerekend in de 30 dagen voorafgaand aan de aanbieding. Als dat niet zo is, is er sprake van een misleidende korting en kan de ACM boetes opleggen tot 900.000 euro per overtreding.
Wat kunnen mensen doen om zichzelf te beschermen?
“Consumenten moeten alert zijn op manipulerende ontwerpen die hen proberen aan te zetten tot meer of snellere aankopen. Het is verstandig om gehaaste of onder druk genomen beslissingen te vermijden. In het algemeen is het goed om marketingboodschappen met een gezonde dosis wantrouwen te bekijken,” zegt Acar.
De ACM adviseert daarnaast om prijzen te vergelijken met andere webshops. Ook kun je online vaak de prijsgeschiedenis van een product opzoeken, om te controleren of een korting wel echt is.