Een mogelijke oplossing om de hoeveelheid zwerfafval aan te pakken, is het uitbreiden van het statiegeldsysteem met blikjes en kleine plastic flesjes. De discussie speelt al langer, maar je ziet de laatste maanden dat het draagvlak groeit. Ook bij ondervraagden van het Radar Testpanel. Bijna 80 procent van de ruim 40.000 ondervraagden vindt het een goed idee. Hoe hoger het statiegeldbedrag op de blikjes en flesjes, hoe hoger de bereidwilligheid om het daadwerkelijk terug te brengen naar een inleverpunt. Bij 10 cent zou 86 procent procent dat doen en bij 25 cent, neemt zelfs 91 procent die moeite.

In november heeft Recycling Netwerk Benelux, een Belgisch-Nederlandse organisatie, de 'statiegeldalliantie' opgericht. Ook daar zien ze in korte tijd veel steun van organisaties en gemeenten.  'We waren eerst heel lokaal bezig, maar we gaan nu samen de strijd aan', zegt Tom Zoete van Recycling Netwerk Benelux. 'We hebben in 3 maanden tijd 216 partners. Waaronder 72 gemeenten Nederland en 36 gemeenten in België. Die grote steun verbaast ons eigenlijk wel. In België leeft het ook heel erg. Ook Frankrijk en GB geven aan hier serieus naar te kijken', aldus Zoete.

Onderzoek kosten en baten

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft afgelopen jaar onafhankelijk onderzoeksbureau CE Delft opdracht gegeven te kijken naar de kosten en baten van de uitbreiding van statiegeldsysteem. Hieruit blijkt dat bij invoering 70 tot 90 procent minder blikjes en flesjes in het zwerfafval zitten. In totaal zal er rond de 30 procent minder zwerfafval zijn. Dan moeten gemeenten wel op hetzelfde niveau blijven schoonmaken.

Het onderzoeksbureau heeft gekeken naar het buitenland waar het statiegeldsysteem al is ingevoerd. Daar werkt het, maar met wisselende resultaten. Hoe effectief het is, en hoe hoog de kosten zijn, hangt af van de manier van invoering. Ook het aantal inleverpunten en de hoogte van het statiegeld bedrag hebben invloed (link naar het hele rapport).

Ook het Centraal Plan Bureau (CPB) gaf afgelopen september aan dat het uitbreiden van het statiegeldsysteem direct aangrijpt bij de preventie van zwerfafval en daarmee de plasticsoep vanuit Nederland verminderd.

Supermarkten zijn tegen statiegeld op blikjes en kleine plastic flesjes

De supermarkten en de verpakkingsindustrie zijn tegen de invoering. De bracheorganisatie Centraal Bureau Levensmiddelenhandel zegt dat de kosten te hoog zijn en dat het niet genoeg zal opleveren. Zij kiezen voor een brede aanpak om het zwerfvuil tegen te gaat door oa door voorlichting te geven, meer openbare afvalbakken en strengere handhaving. De industrie vindt dat de invoering van statiegeld geen effectieve manier om het probleem van zwerfafval op te lossen. Het pakt volgens hen alleen maar een klein percentage van het probleem aan.

Ook bij de supermarkten is een verschuiving te zien. Supermarktketen Ekoplaza gaf vorige week aan zich ook bij de alliantie aan te sluiten. 'Hoezo geld? Neem gewoon je verantwoordelijkheid', zegt directeur Eric Does van Ekoplaza.

De politiek is nu aan zet. 15 maart staat er een algemeen overleg gepland. Daarvoor stuurt staatssecretaris Van Veldhoven haar plan naar de kamer. Van de coalitie partijen is VVD geen voorstander. Zij zeggen: 'In 2012 zijn afspraken gemaakt tussen het Rijk, gemeenten en het verpakkende bedrijfsleven. Als gevolg stelt het bedrijfsleven elk jaar 20 miljoen ter beschikking aan gemeenten om zwerfafval aan te pakken. Initiatieven als ‘Nederland Schoon’ verdienen lof en moeten dus doorgezet worden. Er worden goede resultaten geboekt, maar er valt nog meer winst te behalen. Laten we die ingeslagen weg volgen.'

De Christen Unie is al jaren een groot voorstander en wil graag dat het statiegeldsysteem wordt uitgebreid.

CDA wil graag eerst het voorstel van de staatssecretaris afwachten. D66 wil dat ook en zegt: 'Het gaat ons om het doel van schone straten en een schoon milieu, niet zozeer om het middel. Statiegeld kan daarbij een oplossing zijn.'