Waarom andere treinreizigers zo irritant zijn (en hoe je hiermee om kunt gaan)

Luid bellen of praten grootste irritatie

Radar was benieuwd aan welk gedrag van medetreinreizigers jullie je storen. We zetten een poll online waarbij je maximaal drie antwoorden kon aanvinken. In totaal hebben 3.566 mensen hierop gereageerd. Drie procent van hen geeft aan nooit met de trein te reizen, verder ergert iedereen zich ergens aan. En met stip bovenaan: luid bellen of praten. 66 procent van de deelnemers vindt dat irritant. 

2. Hardop filmpjes of muziek afspelen (40 procent)

3. Praten in de stiltecoupé (31 procent)

4. Tas op de stoel laten staan bij drukte (25 procent)

5. Uitstappers geen voorrang geven (22 procent)

6. Niet opstaan voor oudere, zwangere of mindervalide reizigers (20 procent)

7. Voeten op de bank (20 procent) 

8. Afval niet opruimen (18 procent)

9. Fastfood/ sterk ruikend voedsel eten (13 procent)

10. Heftige parfum of (zweet)lucht (8 procent)

11. Bij drukte op het balkon blijven staan in plaats van de coupé inlopen om meer ruimte (3 procent)

12. Grote bagage (zoals grote koffers of fietsen) meenemen in de spits (3 procent)

Negen procent van de deelnemers noemt andere stoorzenders, zoals nagels knippen, vieze geluiden maken (zoals hoesten), vapen, neuspeuteren en reizigers met een tweede klasse kaartje die plaatsnemen in de eerste klasse. 

“Alle genoemde gedragingen zijn irritant”, vat een polldeelnemer goed samen. “Je reist met elkaar en daarom is het van belang dat je rekening houdt met de ander.” 

Je kent andermans omstandigheden niet

Christophe Lembregts, associate professor consumentengedrag aan de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit, legt uit waarom we anderen zo vervelend kunnen vinden. Om te beginnen hebben we enkel toegang tot onze eigen gedachten en kennen we de omstandigheden waarin anderen handelen niet. Daarom is het soms moeilijk voor te stellen dat mensen soms even vergeten dat ze luid aan het bellen zijn en dat dit irritant kan zijn. 

Hij geeft een voorbeeld: “Als ik aan het bellen ben met mijn 3-jarige dochter in de trein, dan praat ik luid. Niet om andere mensen te irriteren, maar omdat ik weet dat ze me anders niet goed verstaat, En ik weet dat het maar 1 of 2 minuten gaat duren. Medereizigers kennen mijn gedachten niet. Zij hebben enkel toegang tot mijn lawaai en dat kan ze irriteren.” 

Irritant of sociaal onwenselijk gedrag valt op

Daarnaast hebben we graag een basisniveau van controle en voorspelbaarheid en hebben we maar weinig controle over andere mensen. “In de stiltecoupé verwacht je stilte. Als iemand hardop filmpjes afspeelt dan is er op het moment dat het begint een verstoring van de gepercipieerde controle of voorspelbaarheid van de omgeving. Dat voelt niet goed voor veel mensen.”

Hetzelfde geldt voor het doorbreken van de sociale norm. “Als je uitstappers geen voorrang geeft, is dat in Nederland het doorbreken van een sociale norm. Er wordt van iedereen verwacht dat je dit doet, dus is het irritant als je het niet doet”, legt Lembregts uit. 

Bovendien valt irritant gedrag nu eenmaal meer op dan wenselijk gedrag. “De meeste mensen zijn stil in de trein, maar je denkt niet aan die honderd reizigers die stil zijn. Je denkt aan die ene persoon die luid is”, aldus Lembregts.  

Anderen zijn irritant, bij jou komt het door de situatie

En als iemand dan iets vervelends doet, schrijven we dat ook meteen op die persoon zelf af. Als iemand belt in de stiltecoupé, zie je diegene meteen als luide beller, als iemand die 24/7 luid loopt te bellen. “Wat we veel minder doen is denken aan de omstandigheden van deze persoon. Misschien is dit een heel belangrijk telefoontje, of is hij/zij simpelweg afgeleid en is hij/zij niet bewust van bepaalde regels die gelden.”

Het kan namelijk gebeuren dat je de sociale regels een keer mist. Dat komt doordat je als mens maar beperkte mentale ruimte hebt. Je kunt niet alle prikkels verwerken en dus kun je ook makkelijk het signaal van de stiltecoupé over het hoofd zien. “Veel mensen hebben andere dingen aan hun hoofd: een kind dat ze in de gaten moeten houden, een volle werkdag die op ze wacht, appjes die binnenkomen, of gewoon mentale vermoeidheid. Als de sociale regel dan niet heel duidelijk is aangegeven, dan kan je soms vergeten of simpelweg niet weten wat het niet-ergerlijke gedrag is”, vertelt Lembregts. 

Bij jezelf kun je dit veel beter relativeren: je kent je eigen situatie waardoor je jouw vervelende gedrag toe kunt schrijven aan de omstandigheden. Bijvoorbeeld dat je zo diep in je boek verzonken bent dat je daarom je tas niet weggehaald hebt toen het druk werd. Je had het simpelweg niet door. Je ziet jouw irritante gedrag als uitzondering, je ziet jezelf niet meteen als een irritant persoon. 

Zo kun je jouw irritatie verminderen

1. Iemand aanspreken op vervelend gedrag

“Ergernis is een heel menselijk en automatisch proces dat bij het leven hoort”, benadrukt Lembregts. Maar: “Je hebt maar beperkte mentale bandbreedte, dus het zou zonde zijn om die de hele tijd aan ergernissen te besteden." 

Stoor je je aan iemand die luid belt, hardop filmpjes afspeelt of praat in de stiltecoupé? Dan kun je diegene daar natuurlijk altijd op aanspreken. Toch geven onze polldeelnemers aan dat dit niet altijd het gewenste effect heeft. “Er iets van zeggen, helpt doorgaans niet”, laat iemand bijvoorbeeld weten. 

“Soms kan het helpen om de mogelijke omstandigheden van de ander te erkennen”, geeft Lembregts als tip. Dus dat je zegt ‘ik begrijp dat je misschien een belangrijk telefoontje voert, maar kun je misschien ergens anders heen gaan? Dit is de stiltecoupé’.

2. Zintuiglijke reset

Als je niks aan het irritante gedrag van medereizigers kan of wil doen, proberen veel mensen hun ergernis mentaal weg te duwen. Je bent je dan bewust van het feit dat je moet stoppen met je ergeren, maar dat kan juist averechts werken. “Hoe meer je jezelf verbiedt om je te ergeren, hoe meer dat soms blijft hangen.” 

In plaats daarvan kun je bijvoorbeeld kiezen voor een zintuigelijke reset, door muziek op te zetten. Dat werkt als volgt: als je je ergert, zit je heel erg in je hoofd. Muziek neemt langzaam een deel van die ruimte in je hoofd in, waardoor je minder geïrriteerd raakt. 

3. Als-dan-regel

“Verder kun je jezelf proberen te trainen met de als-dan-regel: als je voelt dat je je ergert, dan ga je iets doen waarvan je weet dat het je helpt om je irritatie te verminderen”, gaat Lembregts verder.

4. Kijk van een afstand naar jezelf

Je kunt ook in de derde persoon enkelvoud over jezelf spreken. “Als ik voel dat ik gek word van een luide beller, kan ik bijvoorbeeld tegen mezelf zeggen: Christophe ergert zich. Dat helpt soms om afstand te nemen van je ergernis en de intensiteit te verminderen. Soms helpt het ook om je te bedenken dat je naar jezelf kijkt als een vlieg in de kamer. Als je er vanaf afstand naar kijkt, lijkt je irritatie (die in je hoofd heel groot lijkt), misschien toch niet zo groot”, legt hij uit. 

5. Verhoog de voorspelbaarheid

Als laatste tip geeft Lembregts om je referentiepunt te verleggen en de voorspelbaarheid te verhogen. Hij vertelt: “Als ik weet dat ik in een drukke trein ga zitten omdat de vorige trein gecanceld is, dan zeg ik al tegen mezelf dat er veel mensen gaan zijn, maar dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten.” Je stelt je dus alvast in op wat er gaat komen en vergroot zo de voorspelbaarheid. 

“Dit is echter soms het gevaar met stiltecoupés”, geeft hij als kanttekening. “Je verwacht dat het daar stil is, waardoor je alerter kunt worden op lawaai. Hetzelfde lawaai zal door deze verwachting veel irritanter zijn in de stiltecoupé dan in een normale treinwagon.”