Waarom ruiken nieuwe spullen chemisch?
De aankoop van een nieuwe auto, kleren uit de verpakking, of een kledingkast voor de kinderkamer brengt een onmiskenbare geur met zich mee. We associëren het vaak met ‘nieuw’ en ‘schoon’. Maar heb je weleens nagedacht over wat je inademt als je een diepe snuif neemt? Dat is de geur van chemicaliën die langzaam uit je spullen ontsnappen. Hoe onschuldig is die geur van ‘nieuwigheid’ en hoe lang moet je een product of ruimte luchten?
Wat adem je nu eigenlijk in?
Wat je ruikt heeft een naam: Vluchtige Organische Stoffen, ofwel VOS. Dit zijn chemicaliën die bij kamertemperatuur makkelijk verdampen en zich zo in de lucht verspreiden. Volgens waarzitwatin.nl, een initiatief van het RIVM en VeiligheidNL, zitten deze stoffen in allerlei producten. De Consumentenbond vertelt: "Die geur komt vaak van VOS uit lijm, schuim, lak, kleurstof, antischimmel- of antikreukmiddelen."
De mix van chemicaliën verschilt per product, wat verklaart waarom de geuren verschillend zijn. Deze stoffen zitten er niet per ongeluk in, ze zijn cruciaal in het productieproces:
- Bij meubels van geperst hout (MDF, spaanplaat) ruik je voornamelijk formaldehyde. Deze stof is een essentieel onderdeel van de sterke harslijm die houtsnippers en vezels tot een plaat perst. Zonder deze lijm zou je kast met een zucht in elkaar storten.
- In een nieuwe auto ruik je een cocktail van weekmakers. Deze ontsnappen niet alleen uit het plastic van je dashboard, maar uit alle zachte kunststoffen, lijmlagen, vlamvertragers en schuimvullingen in het interieur.
- Bij kleding en textiel komen de geuren vaak van antikreuk- en antischimmelmiddelen die ervoor zorgen dat kleding smetteloos uit de verpakking komt.
- En bij een nieuw matras? Daar adem je een walm in van chemicaliën uit het schuim en de lijmlagen, vooral omdat je er met je hoofd vol in gaat liggen.
Volgens de Consumentenbond ruiken juist producten met veel schuim erg sterk, omdat de VOS zich tijdens transport en opslag ophopen en bij het uitpakken in één keer vrijkomen.
Wat zijn de risico’s?
Is het enkel een hinderlijke geur, of zit er een risico aan het inademen van deze chemicaliën? Volgens waarzitwatin.nl kan blootstelling aan VOS op korte termijn leiden tot klachten die je misschien wel herkent: hoofdpijn, duizeligheid en irritatie van ogen, neus en keel.
Maar de zorg van gezondheidsinstanties richt zich op de effecten van langdurige blootstelling. Bijvoorbeeld als je meerdere uren per dag doorbrengt in een slecht geventileerde ruimte waar deze stoffen vrijkomen, zoals een slaap- of werkkamer. Volgens het RIVM kan langdurige blootstelling aan hoge concentraties VOS het zenuwstelsel aantasten en zelfs leiden tot schade aan organen als de lever en nieren.
Formaldehyde, vaak gevonden in meubels, is door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zelfs geclassificeerd als kankerverwekkend. Om consumenten te beschermen, bestaat er binnen de EU een wettelijk limiet voor de hoeveelheid die uit meubelplaten mag ontsnappen. Producten die hier worden verkocht moeten hieraan voldoen.
Jonge kinderen vooral kwetsbaar
Vooral bij baby’s en jonge kinderen is voorzichtigheid geboden. Hun lichaam is vol in ontwikkeling en ze ademen in verhouding tot hun lichaamsgewicht meer lucht in. Een kind dat urenlang slaapt of speelt in een net ingerichte kinderkamer met een nieuw matras, een nieuwe kast van geperst hout en een nieuwe geverfde muur, kan aan een relatief hoge dosis worden blootgesteld.
Hoe ga ik er dan veilig mee om?
1. Ventileren is het meest effectief. De Consumentenbond: "Het is handig om de producten goed te ventileren voor je het gebruikt, als het kan buiten." Zet bij het uitpakken en monteren van nieuwe meubels direct ramen en deuren tegen elkaar open. Een nuttige tip van de bond: "Als het warm is of er zonlicht is, gaat het verdampen sneller." In het begin is de uitstoot het hevigst, dus een nieuw meubel een dag in de zon op het balkon laten staan kan al enorm helpen.
Zorg bij verf en nieuwe vloeren dat de ruimte goed geventileerd is tijdens en vooral in de dagen en weken na het klussen. Zet ramen en deuren tegen elkaar open om de VOS-concentratie snel te verlagen.
2. Was wat wasbaar is, zoals nieuwe kleding, gordijnen of beddengoed. De wasmachine is je beste vriend. Na één wasbeurt verdwijnen de meeste achtergebleven chemicaliën van het productie- en transportproces.
3. Let op keurmerken, zegt De Consumentenbond: "VOS zijn bij bepaalde eco-labels overigens beperkt toegestaan. Mocht iemand er vaak last van hebben, dan kan het helpen om dus producten te kopen die daaraan voldoen." Daarvoor kun je online eens zoeken op "VOS-arme producten" voor hobbymaterialen, verf of meubels.
Wat als de geur te lang blijft hangen?
Een 'nieuwe' geur is normaal, maar zou na een redelijke periode van luchten en gebruik bijna helemaal weg moeten zijn. Blijft een product wekenlang een penetrante, chemische geur afgeven en krijg je er zelfs klachten van? Dan hoef je dit product als consument niet te accepteren.
Volgens de wet heb je recht op een 'deugdelijk product'. Daarvoor moet een product de eigenschappen bezitten die je voor normaal gebruik mag verwachten. Een blijvende, penetrante geur die klachten veroorzaakt of een kamer onprettig maakt, hoort daar niet bij. In dat geval is het verstandig om contact op te nemen met de verkoper om een oplossing te zoeken, zoals omruilen of retourneren.