Waarom zit overal palmolie in?

Door het persen van de palmvrucht ontstaat palmolie. De palmvrucht heeft relatief weinig oppervlakte en bestrijdingsmiddelen nodig. Dat maakt palmolie goedkoop en effectief, waardoor de vraag ernaar steeds meer toeneemt. Het wordt vooral gebruikt in voedingsmiddelen, maar ook in bijvoorbeeld zeep, veevoer, cosmetica, en babyvoeding.

Dat het goedkoop is, komt ook vanwege de locatie van de palmolieplantages. Van de wereldwijde palmolieproductie is 85 procent afkomstig uit Maleisië en Indonesië. De lonen en grondprijzen zijn hier namelijk laag. Ondanks de lage lonen, kan het wel werkgelegenheid voor de lokale bevolking creëren.

Radar uitzending

De problemen rondom palmolie zijn al langere tijd bekend, maar er verandert weinig. In 2014 deed Radar onderzoek naar de effecten van palmolie en het alternatief van duurzame palmolie.

Bekijk de Radar uitzending over palmolie

Waarom palmolie?

Palmolie heeft dus als voordeel dat het goedkoop is, en dat er relatief weinig grond voor nodig is. Doordat het een neutrale geur en smaak heeft, is het erg divers. Daar komt bij dat het ook goed mengt met andere oliesoorten. Tot slot heeft het een hoog smeltpunt. Al deze kenmerken maakt het geschikt voor ontzettend veel producten. Volgens een schatting bevat de helft van alle verpakte producten in supermarkten palmolie.

In lippenstift zorgt palmolie er bijvoorbeeld voor dat je het makkelijk kan aanbrengen. Chocolade gaat mooi glanzen door palmolie, en voorkomt ook dat het snel smelt. Palmolie in je shampoo herstelt de natuurlijke oliën in je haar. In pindakaas zorgt palmolie ervoor dat de olie mengt met rest, zodat er bovenin geen laag olie ontstaat. Kortom, een heleboel verschillende toepassingen in uiteenlopende producten.

'Nog steeds kinderarbeid in de palmoliesector'

Tussen 1999 en 2015 is de consumptie van palmolie in Europa verdriedubbeld. Gekeken naar het wereldwijde gemiddelde, consumeert iedereen acht kilo palmolie per jaar.

Hoe herken je palmolie?

In Europa is het sinds 2014 verplicht voor nieuwe producten om te vermelden welke olie erin zit. Palmolie als ingrediënt in voedingsmiddelen herken je onder de volgende namen: plantaardige olie (palm), palmolie of palmvet.

In cosmetica zijn heel veel verschillende namen voor palmolie. Dit zijn een paar van de namen: Cocoa butter equivalent (CBE), caprylic acid, disodium lauryl, sodium lauryl sulfate, laureth, glycerin en cetyl palmitate.

Tweehonderd verschillende namen voor palmolie

In zeventig procent van alle persoonlijke verzorgingsproducten zitten ingrediënten die zijn afgeleid van palmolie. Volgens Palm Oil Investigations zijn er ruim tweehonderd namen voor palmolie als ingrediënt. Slechts 10 procent hiervan bevat het woord ‘palm’.

'Multinationals gaan door met regenwoud vernietigen voor palmolie'

Ontbossing

Voor palmolieplantages is grond nodig. Dat leidt tot het kappen van regenwouden. Dieren zoals de orang-oetan die in deze gebieden wonen, moeten dan op zoek naar een andere leefomgeving. Niet alleen orang-oetans moeten een nieuwe plek zoeken, ook mensen moeten verhuizen om ruimte te maken voor palmolieplantages. Naast een verlies in biodiversiteit, zorgen de plantages ook voor meer broeikasgas. Bij de ontbossing komt namelijk koolstof vrij.

Vervanging van palmolie

Helaas zijn er nog weinig goede alternatieven voor palmolie. Voor vergelijkbare producten zoals kokosolie en sojaolie is namelijk nog meer grond nodig. Europese koolzaad- of zonnebloemolie zijn wel milieuvriendelijkere vervangers. Hoewel er wel meer land voor nodig is, gaat er minder biodiversiteit verloren. De olie moet dan wel echt afkomstig zijn uit Europa. Dat is nu vaak nog niet duidelijk zichtbaar op de verpakking.

Belactie tegen investeringen banken in palmolie-industrie

Het gebruik van palmolie is de laatste jaren erg toegenomen. Ooit konden we nog zonder. Een voorbeeld van zo'n nieuwe toepassing van palmolie zien we bij zeep. Niet zo lang geleden bevatte zeep nog dierlijk talg, een bijproduct van de vleesindustrie. Maar omdat consumenten voorkeur kregen voor meer plantaardige ingrediënten, ruilden fabrikanten dit bijproduct in voor palmolie. In plaats van talg, halen ze nu palmolie van plantages aan de andere kant van de wereld.

Duurzame palmolie

Negentig procent van de palmolie in Nederlandse voedingsmiddelen is gecertificeerd met een duurzaamheidsstandaard. Zo is er het Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) keurmerk. Duurzame palmolie met dit keurmerk kan echter niet honderd procent garanderen dat er geen ontbossing plaatsvindt.

Koop je een product met biologische palmolie? Dan zijn er geen synthetische bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt. Het zegt echter niets over de ontbossing of arbeidsomstandigheden.

Gebruik duurzame palmolie gedaald

Gezondheid

Palmolie heeft meer verzadigd vet dan andere soorten olie. Verzadigd vet is minder goed voor de gezondheid, omdat dit het LDL-cholesterol verhoogt. De kans op hart- en vaatziekten neemt hierdoor toe. Palmolie staat dan ook niet in de schijf van vijf van het Voedingscentrum.

Bron: Milieu Centraal / Voedingscentrum / Milieu Defensie / WWF / Guardian