Wat is volkoren precies? En is het écht veel beter?

Bij volkoren heb je misschien snel de neiging om te denken dat een product gezonder is. In een aantal gevallen is dit zeker zo, maar de term 'volkoren' kan soms ook misleidend worden gebruikt op voedselverpakkingen. Wat kun je nou als consument verwachten als je die term op een verpakking ziet staan?

Allereerst: wat is volkoren?

In niet-volkoren graanproducten wordt alleen de kern van een graankorrel gebruikt, maar in volkoren producten wordt het meel gemaakt van de hele korrel. De buitenkant van de korrel, die bestaat uit de zemel en de kiem, komt bij volkoren dus ook in het product terecht. Als de zemelen en kiemdeeltjes eruit worden gezeefd bij het vermalen van de graankorrels, ontstaat er bloem en geen meel. Wit brood wordt bijvoorbeeld gemaakt van bloem. 

Volkoren is dus geen type graan of iets dergelijks, het is eerder een bewerkingswijze. Zo heb je ook van de meeste broodsoorten een volkoren variant, zoals volkoren meergranenbrood en volkoren speltbrood. Volkoren moet dus ook niet verward worden met meergranen: meergranen houdt in dat er minimaal drie graansoorten in het product zitten, maar kan dus van zowel bloem als (volkoren)meel gemaakt zijn.

Wat zijn de voordelen van volkoren?

Eigenlijk zitten de meeste nuttige voedingsstoffen van een graankorrel in de buitenkant. Doordat die buitenkant bij volkoren er niet wordt uitgefilterd en in het product terechtkomt, heb je hier ten opzichte van niet-volkoren graanproducten gezondheidsvoordelen van. 

'In volkorenmeel zitten belangrijke voedingsstoffen zoals B-vitamines en mineralen zoals ijzer. Daarbij zit het boordevol vezels, wat bijdraagt aan een goede darmwerking en stoelgang', stelt het Voedingscentrum. Als je witte producten, zoals witte rijst en wit brood, vervangt door volkorenproducten levert dit gezondheidswinst op volgens het Voedingscentrum.

Verder is een bijkomend voordeel van volkoren dat het beter verzadigt en dat je er dus sneller vol van zit in vergelijking met niet-volkorenproducten. Hierdoor kom je mogelijk minder in de verleiding om meer te eten. 

Fabel: bruin brood is volkoren, dus gezonder

Bij brood denken veel mensen onterecht dat donkerbruin ook volkoren is, en dus gezonder. Dit is niet per definitie het geval. 'Soms wordt het brood donkerder gemaakt met moutextract of gekaramelliseerd suiker. Die geven brood wel een donkere kleur en een specifieke smaak, maar dit zegt dus niks over of een brood volkoren is.', zegt Anne Lutgerink van het Voedingscentrum. 

Hoe bruin een brood is zegt dus niks over hoe gezond het is. Kijk naar de verpakking of vraag aan de bakker of een product volkoren is. 

Wanneer mag een product volkoren heten?

Broodproducten mogen alleen volkoren op hun verpakking hebben staan als ook echt honderd procent van het meel volkoren is. Dit is wettelijk vastgelegd. Als je er dus zeker van wilt zijn dat een brood helemaal volkoren is, hoef je simpelweg alleen op de verpakking te kijken. Brood waar niet 'volkoren' op staat, is per definitie niet honderd procent volkoren. 

Voor andere producten dan brood gelden minder strakke regels. Bijvoorbeeld koekjes en crackers hoeven niet honderd procent volkorenmeel te bevatten om de term 'volkoren' op de verpakking te dragen, zolang wordt vermeld hoeveel volkorenmeel in het product zit. 

Fabrikanten mogen dus bijvoorbeeld 'volkoren biscuit' op een pakje koekjes zetten, ook als er maar vijf procent volkorenmeel in het koekje gebruikt wordt. Je kunt je voorstellen dat de gezondheidsvoordelen van volkoren bij zo'n kleine hoeveelheid een stuk minder optreden.  

Pas op voor misleiding met 'volkorenproducten'

Voedselproducenten maken graag gebruik, en soms helaas misbruik, van het gezonde imago van volkoren. 'Veel fabrikanten gebruiken volkoren als verkooptruc op ongezonde producten met veel suiker of verzadigd vet. Je denkt dan een gezonde keuze te maken, terwijl er vaak maar een klein deel volkorenmeel in zit', zegt Sandra Molenaar van de Consumentenbond. 

Neem als voorbeeld het koekje met vijf procent volkorenmeel. Door de kleine hoeveelheid volkoren zijn er weinig gezondheidsvoordelen, terwijl er mogelijk wel een hoop suiker of ongezonde vetten in het product zit. Weet dus dat de term 'volkoren' niets zegt over de verdere samenstelling van het product, alleen dat er (een beetje) volkorenmeel in zit. 

Het advies is dus ook om bij volkoren producten op de ingrediëntenlijst te kijken hoeveel procent volkorenmeel is gebruikt. Het product dat als eerst genoemd wordt is het product dat er het meest in zit, dus je zit goed als volkorenmeel vooraan in de lijst staat. Maar kijk ook naar de rest van de voedingswaardetabel. Zit er bijvoorbeeld veel suiker, zout of verzadigd vet in? Dan weet je dat het product misschien toch niet zo gezond is dan op het eerste oog lijkt. 

Dit zijn gezonde, volkoren producten

Ben je helemaal overtuigd van de gezondheidsvoordelen van volkoren producten? Hieronder vind je een aantal producten die veel volkoren bevatten:

• Volkorenbrood
• Roggebrood
• Zilvervliesrijst
• Havermout en havervlokken
• Volkorenpasta
• Bulgur

Bron: Voedingscentrum / Consumentenbond / NVWA