Aflossingsvrije hypotheek risicovol
Vroeger werd je huiseigenaar als je een huis kocht. Nu word je in veel gevallen alleen maar eigenaar van een hypotheek. Als je dan niet spaart en je hebt een aflossingsvrije hypotheek, dan loop je een risico. Je leent geld van de bank, betaalt de rente en na 30 jaar blijft er een (forse) restschuld over die je niet meer van de belasting mag aftrekken. Je brutolasten worden zo je nettolasten.
Wel lenen, maar niet aflossen, onze ouders en grootouders moesten er niet denken. Ze kochten ene huis en betaalden dat tot de laatste steen af. Die tijd is echter voorbij. Nederlanders lenen veel en lossen maar weinig af.
Hoogleraar economie van de Universiteit van Tilburg Lans Bovenberg denkt dat veel mensen niet beseffen dat de hypotheekrenteaftrek sinds 2001 is beperkt tot 30 jaar. “Veel mensen met een aflossingsvrije hypotheek blijven dus met een schuld zitten waarvan de rente niet meer aftrekbaar is. Dat betekent op termijn hogere woonlasten. Juist in een periode van hun leven waarin het waarschijnlijk toch al niet ruim zal zijn. De kans is immers groot dat de pensioenvoorzieningen verder versoberd gaan worden.µ
Je leven lang huren van de bank, dat is volgens econoom Lans Bovenberg goed mogelijk. De helft van alle Nederlandse hypotheken wordt pas na de looptijd afgelost. Dit percentage neemt nog steeds toe en dat is, volgens Bovenberg, reden tot zorg. “Als je naar andere landen kijkt is dat percentage veel lager. Nederland is wereldkampioen hypotheek, dus er is wel iets aan de hand in ons land.µ
Nederlanders zijn met elkaar goed voor een hypotheekschuld van 620 miljard euro. Dat is meer dan in ieder ander Europees land. Je zou dus denken dat Nederlanders meer huizen kopen, maar dat cijfer ligt juist lager. Nederlanders zijn dus vooral goed in het aangaan van schulden. Banken zijn bovendien gek op aflossingsvrije hypotheken, aldus Bovenberg. “Het is een goede business voor de financiële sector. Veel mensen die een aflossingsvrije hypotheek hebben, die hebben ook nog ergens een spaarpotje. Eigenlijk is het twee keer kassa voor de banken. Een keer kunnen ze een lening verstrekken, aan de andere kant kunnen ze mensen ook een spaarproduct aanbieden.µNiet meer aflossen
Volgens Hans Andre de la Porte van de Vereniging Eigen Huis is “aflossen verdwenen uit ons gevoel en uit ons denkenµ. “Dat is vooral gekomen in dejaren 90. Huizenprijzen stegen zo sterk en hypotheken werden zo duur dat het eigenlijk alleen nog maar betaalbaar was als je dat aflossingsvrij ging financieren. Dus alleen maar rente betalen.µ
Grote drijfveer achter de explosie aan aflossingsvrije hypotheken is de hypotheekrenteaftrek. Die drijft niet alleen de huizenprijzen op, maar stimuleert ook het achteraf aflossen. Wie zijn schuld namelijk de hele looptijd laat staan kan maximaal rente aftrekken, waardoor de maandlasten lager zijn. “Het geeft dusµ, aldus econoom Bovenberg, “een prikkel aan mensen om de schuld zo hoog mogelijk te houden.µ
Dat leek heel lang geen probleem omdat de huizenprijzen jarenlang fors stegen. In 2008 kwam echter de grote ommekeer: de afgelopen twee jaar daalde de gemiddelde woningprijs met ruim zeven procent. Daarmee is de kans op een restschuld voor mensen met een aflossingsvrije hypotheek flink toegenomen.Tegenslag leidt tot financiële ramp
Kortom: aflossingsvrij lenen kan alleen als alles in je leven goed gaat. Daling van de woningprijs, een scheiding of ziekte kunnen allemaal leiden tot een financiële ramp die tot ver na het pensioen voelbaar is. Door de crisis op de woningmarkt, berekende het CBS, moeten 3 op de 10 huizenbezitters rekening houden met een toekomstige restschuld.
Volgens econoom Bovenberg zijn er twee groepen die het meeste risico lopen. “De eerste groep zijn mensen die een heel hoge hypotheek hebben ten opzichte van de WOZ waarde. Ze zitten eigenlijk vast in hun woning. Het is heel moeilijk om te verhuizen, omdat de restschuld heel hoog is, want die is immers niet meer fiscaal aftrekbaar. Risicogroep 2 zijn mensen die een vrij hoge aflossingsvrije hypotheek hebben. Bovendien geen goed pensioen hebben en tegen hun pensioen aan zitten. Die zitten met een probleem omdat hun pensioen waarschijnlijk niet hoog genoeg is om lasten te blijven financieren.µ
Ook de AFM maakt zich zorgen en presenteerde onlangs maatregelen om de tophypotheken aan banden te leggen. Hypoheken zouden voortaan niet meer dan twaalf procent boven de prijs van de woning mogen liggen. Bovendien moet het verschil tussen de hoogte van de hypotheek en de koopsom binnen zeven jaar worden terugbetaald.
Twee weken geleden reageerde de Nederlandse Vereniging van Banken met een eigen voorstel. De banken willen voortaan maximaal de helft van de aankoopwaarde van het huis aflossingsvrij verstreken.µ
Minister De Jager van Financiën kiest waarschijnlijk pas na de verkiezingen van 2 maart tussen beide voorstellen.