Arbeidskrapte, wat is het precies en wat zijn de (economische) gevolgen?
De kranten staan er vol mee: er heerst arbeidskrapte. Dit betekent dat werkgevers staan te springen om nieuw personeel, terwijl de aanwas niet groot genoeg is. Maar hoe ontstaat arbeidskrapte en valt het op te lossen?
Om hier antwoord op te krijgen sprak Radar met Leontine Treur, senior econoom bij RaboResearch.
Definitie arbeidskrapte
Om de invloed van arbeidskrapte te begrijpen, is het belangrijk eerste de term helder te hebben. Volgens Treur zijn er twee manieren om dit te doen. ‘Als je het puur cijfermatig beredeneert is het aantal werklozen per vacatures een maatstaf. Zijn er meer vacatures dan werklozen, dan is er sprake van een zeer krappe arbeidsmarkt.’
Ook is het mogelijk de definitie te bekijken vanuit het oogpunt van ondernemers. ‘Dan is het meer gevoelsmatig’, geeft Treur aan. ‘Het gaat dan om de beleving van de ondernemers dat het moeilijk is om personeel te krijgen.’
Unieke situatie
Arbeidskrapte is al vaker voorgekomen, maar deze situatie is volgens Treur redelijk uniek. ‘In sommige sectoren zoals de IT en de zorg, is er bijna altijd sprake van arbeidskrapte. Maar een eind vorige zomer heb ik alles eens op een rijtje gezet en kwam ik tot de conclusie dat, op een paar sectoren na, er bijna overal sprake is van een recordkrapte.’
Oorzaken arbeidskrapte
Treur geeft aan dat de huidige arbeidskrapte deels door twee factoren te verklaren is. ‘Ten eerste is er een structurele component: het lijkt het erop dat de rek van het arbeidsaanbod er een beetje uit is. De arbeidsparticipatie is al toegenomen en ook het aantal werkuren is zachtjes omhoog gegaan. Daardoor is er niet veel ruimte om het arbeidsaanbod te laten groeien.’
Daar komt ook het corona-effect nog bij. ‘Er is bijvoorbeeld veel extra werk ontstaan door de teststraten en de telefoonlijn bij de GGD. Wanneer gaat die arbeidsvraag er weer af? Er zijn bijvoorbeeld veel overgestapt vanuit de horeca, een sector die nu met grote krapte te maken heeft. Gaan die weer terug?’
Hoe lost de situatie zich op?
Als econoom heeft Treur er alle vertrouwen in dat de situatie zich uiteindelijk weer rechttrekt. ‘Vaak lossen dit soort situaties zich vanzelf weer op. Bedrijven gaan bijvoorbeeld zoeken naar mogelijkheden om met minder personeel hetzelfde te leveren. De QR-code op het terras is daar een voorbeeld van.’
Aan de andere kant zijn er sectoren zoals het onderwijs en de zorg waarin dit een groter probleem is. ‘Het effect van dat personeelstekort raakt de samenleving direct. Daarnaast kun je daar niet snel iemand inwerken, daar is een opleidingstraject voor nodig. Wel zul je vaker treffen dat iemand tijdens zijn opleiding al gedeeltelijk aan het werk gaat.’
Hoe zit het met loonstijgingen tijdens arbeidskrapte?
De arbeidskrapte lijkt ook invloed te hebben op de lonen. Deze was dit jaar met 3.8% historisch hoog. Toch gaan werknemers er qua koopkracht netto niet op vooruit. Treur: ‘Je ziet dat salarisstijgingen hoger zijn dan in het verleden, maar die houden de inflatie lang niet bij.’
Waarom gaan de salarissen er niet meer op vooruit, terwijl er zoveel krapte is? ‘Werknemers gaan niet altijd puur op basis van salaris van werkgever wisselen’, geeft Treur aan. ‘Er spelen ook factoren een rol, zoals bijvoorbeeld flexibele werktijden, of een vast contract die zekerheid geeft niet iedereen zomaar op. Ook hebben niet alle werkgevers de mogelijkheid salarisverhogingen door te voeren, vaak kiezen ze er dan voor om langer te zoeken in plaats van de lonen aan te passen.’
Niet altijd makkelijk te meten
Toch is het niet altijd makkelijk te meten of de salarissen of verdiensten omhoog gaan. ‘Het kan ook zijn dat bedrijven werknemers sneller een promotie aanbieden. Dan gaat de werknemer er qua salaris op vooruit, maar het gemiddelde salaris van de functie neemt dan niet direct toe.’
Daarnaast is niet iedereen in loondienst, er zijn bijvoorbeeld veel ZZP’ers. ‘Je ziet dat hun tarieven vaak meegroeien met het vraag en aanbod. Dus zie je dat - zeker in sectoren als de bouw - de tarieven zeker omhoog schieten.’
Arbeidskrapte biedt ook kansen
Door de arbeidskrapte ontstaan ook mogelijkheden, bijvoorbeeld voor mensen die minder gediplomeerd zijn of een carrièreswitch willen maken. ‘In principe zou je nu makkelijker kunnen instromen. Je ziet dat veel bedrijven hun eisen verlagen. Werkervaring, leeftijd en andere factoren kunnen daardoor een minder prominente rol spelen.’