Bank vraagt klantgegevens aan ondernemers bij contante betaling

Banken zijn wettelijk verplicht om te controleren op witwassen en fraude. Maar de manier waarop dit gaat, schiet veel mensen in het verkeerde keelgat. Al eerder publiceerden we de resultaten van het onderzoek met voornamelijk particuliere rekeninghouders. Ook zij voelen zich vaak door de bank behandeld als crimineel.

Van de groep zakelijke rekeninghouders (ruim 1700 mensen) bespreken we de antwoorden in dit artikel apart. Zij worden in verhouding nog vaker gecontroleerd. En ook voor de ondernemers geldt dat zij over de manier waarop deze onderzoeken gaan niet te spreken zijn.

Onduidelijke berichten

Voor een derde van de ondervraagde ondernemers was het niet direct duidelijk dat het bericht van de eigen bank kwam, zij vertrouwden het eerst niet. Uit de toelichtingen blijkt dat zij pas erachter komen dat het bericht legitiem én dringend is, nadat ze zelf contact opnemen:

• “Het leek eerder op een marketingonderzoek en het leek niet verplicht. Pas toen er een bericht bij het openen van de app verscheen dat de rekening zou worden geblokkeerd was ik alert. Daarop heb ik de vragenlijst geopend. Ik heb telefonisch contact opgenomen met de bank voor een toelichting en daarin werd duidelijk hoe dringend de zaken waren.”
• “Het was heel vreemd dat iemand van de bank mij belde met op de achtergrond of hij in een café zat. Na bij de regionale Rabobank navraag te hebben gedaan bleek het belangrijk te zijn.”
• “Ik kreeg eerst een email maar de afzender was zo onduidelijk vreemd dat ik deze heb genegeerd uit angst voor phishing o.i.d.. Paar weken later opnieuw een email. Door zelf het emailadres te onderzoeken kwam ik erachter hoe het zat. Vreemde gang van zaken.”

Bank geheimzinnig over aanleiding

40 procent geeft vervolgens aan dat het niet duidelijk werd uitgelegd waarom de vragen werden gesteld. Veel mensen geven aan dat het erg opeens komt: zij doen wat ze al jaren doen, en opeens komen er vragen, of er wordt zonder bericht een betalingsopdracht tegengehouden:

• “Ik doe al jaren zaken met het buitenland, ook buiten de EU. N.a.v. een ontvangen betaling per bank van buiten de EU kreeg ik plotseling vragen.”
• “Wij verhuren kamers, en sommige mensen betalen contact, dit contant geld brengen we naar de bank. Dit vertrouwde de bank plots niet terwijl we er al sinds ‘77 klant zijn en hetzelfde doen.”

De helft moest naar de aanleiding gissen, en kreeg in veel gevallen alsnog geen antwoord op gestelde vragen hierover:

• "Geen persoonlijk overleg. Vaag gebleven wat er niet in orde was. Zijn verbijsterd. Weten nog steeds niet wat wij niet goed hebben gedaan…"
• "De bank liet mij per bericht weten dat de rekening zou worden geblokkeerd indien ik niet (op tijd) zou reageren. Daardoor voelde ik mij onder druk gezet. Telefonisch heb ik meer tijd gevraagd en gekregen omdat ik vanuit al de vragen een gedegen dossier wilde aanleveren. Ik heb het dossier wat ik heb aangeleverd geëindigd met het verzoek om een terugkoppeling. En daarin gevraagd om een adviesgesprek met de bank om in mijn situatie een oplossing te vinden om verdenkingen op te heffen. Ik heb niets terug vernomen. Omdat mijn rekening niet werd geblokkeerd bleef ik zaken doen op dezelfde wijze. Nu er opnieuw een onderzoek is gestart heb ik direct telefonisch verzocht om in persoon de situatie te bespreken maar dat is niet mogelijk."

Contant geld reden tot onderzoek

Wie wel inzicht krijgt in de aanleiding van het onderzoek, heeft daar alsnog niet altijd begrip voor:

• “Op mijn zakelijke rekening waren volgens de bank te weinig transacties om te kunnen controleren of die niet voor witwassen gebruikt werd. Waanzin.”

Veel mensen geven aan dat de aanleiding een storting van contant geld is:

• “200-briefje gestort en daar kreeg ik vragen over van wie het kwam en wanneer en voor wat.”
• "Bij mij kan met alle briefjes betaald worden, mits ik genoeg wisselgeld heb natuurlijk. Dus het komt regelmatig voor dat er betaald wordt met 100/200/500 euro. Deze stort ik daarop weer af bij de bank. En daar gingen de vragen over. Hoe ik eraan kwam, van wie enz. Belachelijk gewoon, ik leek wel een crimineel! Als het op de markt komt als een wettelijk betaalmiddel, waarom is er dan zoveel gezeik mee/over?"

En uit meerdere toelichtingen blijkt dat de bank ook vraagt naar klantgegevens:

• "Er werden ook klantgegevens opgevraagd, met privacygevoelige informatie, zoals documentnummers van legitimatiebewijzen."

Dit gebeurt soms wanneer mensen met contanten betalen: “Moest uitleg geven wie en met welke geldbiljetten had betaald.” Ook een ander laat weten dat naar aanleiding van betaling met een biljet van 500 euro zelfs naar het legitimatiebewijs van diegene werd gevraagd:

• “Briefje van 500 euro van wie en of ik een kopie van zijn legitimatiebewijs had. Als ik niet met de gegevens kwam dan werd het geblokkeerd en rekening opgeheven. Blijkbaar hebben ze niet van de wet privacy gehoord.”

Niets te verbergen?

Je bent weliswaar geen crimineel als je met contant geld betaalt - het is immers een wettig betaalmiddel - maar bij de bank kunnen ondertussen de alarmbellen afgaan. En dus proberen ze te achterhalen waar dit geld vandaan komt. Wie denkt niets te verbergen te hebben en klantgegevens overal achterlaat, kan dus zomaar op een lijstje belanden. En als je naam op een lijstje staat, kan dat vervelende gevolgen hebben. Lees ook de paneluitslag over onderzoek bij particuliere rekeninghouders en bekijk het fragment uit de uitzending van Radar over de bankcontroles.

Gevraagde informatie gaat te ver

Zoals uit de quote hierboven al blijkt, kan niet iedereen zich vinden in het soort informatie dat de bank opvraagt. Bijna 80 procent van de ondervraagde ondernemers vindt dat de bank in sommige gevallen te ver gaat.

• "Ik moest een deel van mijn boekhouding overleggen. Ik moest uitleg geven over diverse transacties op mijn privérekening, zowel inkomsten als uitgaven."

Niet iedere ondernemer geeft dan ook gehoor aan de vraag om klantgegevens door te sturen:

• "Er was niets verdachts gebeurd, dus geen consequenties, behalve dat ik mijn klanten moest registreren. Dit heb ik geweigerd, aangezien hiervoor geen enkele wettelijke grond voor was."
• "Ik moest exact de klantennamen doorgeven en de betreffende facturen overhandigen. Heb duidelijk gemaakt dat ik de AVG toepas en niet mijn klantennamen doorgeef."

Iemand anders geeft aan moeite te hebben met het verstrekken van informatie, omdat deze persoon ook werkzaam is in de financiële wereld en de bank als een concurrent zou kunnen zien. Dus wil diegene niet zomaar alle ins en outs van de eigen bedrijfsvoering delen:

• "Ik heb er vooral moeite mee, omdat ik met het overleggen van informatie direct voor de bank concurrentiegevoelige en privacygevoelige informatie verstrek. Ik verstrek namelijk zelf ook financieringen aan MKB-bedrijven."

Ook vragen over de privérekening

De meeste vragen gaan over de inkomsten: hoe geld is verkregen (54%), en van wie geld afkomstig is (49%). Ook waaraan geld is besteed (26%) worden vragen gesteld, en over het doel van de rekening (19%). Sommige informatie die door de bank opgevraagd wordt, gaat bijna 80 procent van de ondervraagde ondernemers te ver, zoals ook al uit de verhalen hierboven bleek.

• "Ik moest een deel van mijn boekhouding overleggen. Ik moest uitleg geven over diverse transacties op mijn privérekening, zowel inkomsten als uitgaven."

1 op de 3 vond niet dat de bank voldoende tijd gaf om aan de eisen te voldoen. 12 procent geeft aan dat het sowieso niet mogelijk is om de gevraagde informatie aan te leveren. Daar blijkt de bank niet altijd boodschap aan te hebben:

• “Een zoveelste UBO-formulier ontvangen, dat niet tijdig kon worden ingevuld omdat we in het buitenland waren. Toen heeft ING de rekening geblokkeerd ondanks dat we hadden aangegeven dat we niet in staat waren dit tijdig te doen.”

Tot vier keer toe een "laatste" gesprek

Bijna de helft moest na de eerste keer nog eens, of zelfs meerdere keren extra informatie aanleveren.

• "Ondanks dat ik de vragen goed kon weerleggen, bleven er vragen komen. Uiteindelijk werd het heel ingewikkeld. Ondanks dat ik alle info allemaal aanleverde, was het steeds niet voldoende of kwamen er meer vragen."
• "Tot meerdere keren toe bleef ik de bank van antwoorden voorzien. Na elk, wat de laatste vraag/gesprek zou zijn, kwam er opnieuw een 'laatste' gesprek. Tot zeker vier keer toe."
• "Ze vinden het nooit genoeg. Voldoe je aan hun wil dan komt er na enkel maanden weer een afwijzing en dreigen ze de rekening te blokkeren."
• “In totaal wel 50 vragen.”

Maar liefst 80 procent voelt zich onder druk gezet door de bank:

• “Waren zeer dwingend met hun vragen terwijl het heel duidelijk was van welke rekening het kwam. En waarvoor? Gaat ze geen donder aan al wil ik het in de sloot gooien.”

Zoals we hierboven al zagen, zijn er ondernemers die de soms verregaande informatieverzoeken weigeren. Bijvoorbeeld om de privacy van hun klanten te beschermen, maar ook vanwege hun eigen privacy. En dat kan gevolgen hebben, zoals ook deze ondernemer heeft ondervonden:

Consequenties vaak onduidelijk

Wat de consequenties zijn van niet meewerken aan een onderzoek, of een negatieve uitkomst ervan, was slechts een derde (34%) direct duidelijk. 1 op de 5 (22%) werd het pas later in het proces duidelijk en de grootste groep, 44 procent, is het nooit duidelijk geworden.

Slechts 21 procent kreeg bericht van de bank over de uitslag van het onderzoek. 4 procent kreeg pas bericht toen zij hier zelf naar vroegen, nog eens 6 procent kreeg zelfs toen geen duidelijk antwoord. 69 procent heeft er simpelweg niets meer over gehoord.

• "Er is uiteindelijk een bezoek gebracht, 2 personen naar aanleiding van een pittige brief van mij. Zij zouden hun best doen het intern af te sluiten. Het lijkt erop dat dit gebeurt is, het is nu al een paar maanden stil..."

Rekening geblokkeerd of opgeheven

77 procent heeft geen consequenties ervaren, anderen wachten nog. Maar bij ruim 1 op de 10 (11%) zijn er wel gevolgen: zij hebben bijvoorbeeld een limiet gekregen voor het afstorten van contant geld, of hun rekening is geblokkeerd of opgeheven.

• “Ik mocht maar een bepaald bedrag per jaar storten van mijn contant opgehaalde marktgelden werd eigenlijk verplicht om een duur pinautomaat te nemen, wat ik niet gedaan heb. Zelfs mijn boekhouding enzovoort moest ik aanleveren of ik een crimineel was.”

Een ruime helft, 56 procent, beoordeelt de communicatie van de bank als (zeer) slecht. We horen van meerdere ondernemers dat ze géén medewerker te spreken krijgen.

• "Ondanks verklaring van accountant dreigt ING rekeningen te blokkeren. Het is niet mogelijk met een bankmedewerker in contact te komen.
• "Werden niet gewaarschuwd door de bank van het blokkeren van de rekening."

Geblokte betalingen geven problemen

Daarnaast heeft de werkwijze van de bank vervelende gevolgen voor de bedrijfsvoering van de ondervraagde ondernemers:

• "Het heeft 1 dag vertraging in overboeken gehad. We leven in 24/7 cultuur dus hadden ze gelijk na mijn opdracht aan de bel moeten hangen."
• "De betaling naar het buitenland werd vastgehouden totdat alle gevraagde informatie was aangeleverd. De verwerkingstijd was meerdere weken."

Rekening zelf opgezegd

Voor een kwart van de ondervraagde ondernemers vormt het onderzoek van de bank een reden om de rekening op te willen zeggen. 14 procent heeft dat daadwerkelijk gedaan, zij hebben hun geld daar weggehaald. De overige 11 procent zou dat wel willen, maar zien daar te veel haken en ogen aan zitten.

• "Ik heb mijn rekening opgeheven. Ik wens niet gecontroleerd te worden. Banken hebben veel te veel macht en controle over iemands rekening."

Bekijk ook de uitzending van Radar over het recht op een zakelijke bankrekening, waarin verschillende ondernemers hun verhaal doen. Daarin hoor je ook dat het Ministerie van Financiën aankondigt aan dat ze gaan onderzoeken of het recht op een zakelijke bankrekening in de wet vastgelegd kan worden.