Collageen komt niet alleen uit een potje, maar zit ook al in je lichaam. Veel producenten noemen het dan ook een 'lichaamseigen stof'. Het is een belangrijk onderdeel van het bindweefsel, en er zijn maar liefst 28 verschillende soorten. Je kunt het terugvinden in je huid, gebit, botten, kraakbeen en pezen. Als je ouder wordt, neemt de productie van collageen af, waardoor onder meer de huid veroudert en er rimpels ontstaan.

Dat het goedje innemen de boel weer straktrekt, lijkt dus niet zo’n gekke gedachte. Toch is daar discussie over. Er is nog niet veel onderzoek naar gedaan, en bepaalde onderzoeken zijn betaald door de industrie die de middelen maakt – en er dus geld mee verdient. Wel komt er hier en daar een positief effect naar voren. Daar is wel op af te dingen dat het bijvoorbeeld om heel verschillende doses en om kleine effecten gaat, en dat de studies al zo’n zes jaar oud zijn.

Heilige graal, of toch niet?

Dermatoloog Tamar Nijsten, afdelingshoofd bij het Erasmus MC, heeft twijfels over de werkzaamheid. 'Als het zou werken, zou het ook een oplossing zijn voor mensen met artrose. Dan zou het echt Nobelprijs-waardig zijn, een doorbraak in de geneeskunde. In dat geval zouden veel nieuwe knieën en heupen niet nodig zijn.'

Waar hij vraagtekens bij zet, is het idee dat iets wat je inslikt op de juiste plek in het lichaam terechtkomt. Een pil of poeder moet onder andere door maagsappen en door je darmen, om uiteindelijk in je huid en eventueel zelfs in je botten en gewrichten te belanden. 'Dat gaat echt niet gebeuren', stelt hij. 'Zelfs als je dit soort producten in de gewrichten spuit, heeft het eigenlijk geen effect op bijvoorbeeld de slijtage van kraakbeen', weet hij door andere onderzoeken.

Dure koffie, creamer, poeders en pillen

Toch zijn de middelen erg in trek; van koffiecreamer tot -cups, pillen, poeders en ampullen. Collageen dringt zelfs door tot de eigen merken van drogisterijketens. De middelen zijn overigens nergens goedkoop. Het begint bij 10,49 euro voor tabletten die goed zijn voor één maand, en loopt op tot meer dan 56 euro voor een maandvoorraad collageenpoeder.

De dosering van de middelen die op de markt zijn is erg verschillend: van 0,2 gram per aanbevolen dagelijkse dosis bij een merk als Skin for Skin, tot 2,5 gram collageen bij Lucovitaal en Oslo Skin Lab, 5 gram bij RevitalTrax, tot maar liefst 10 gram per dosis bij de koffiecreamer van Vital Proteins. Dat toont volgens dermatoloog Nijsten aan dat de claims twijfelachtig zijn. Als je precies weet wat de werkende stof doet, dan ben je ook zekerder over de dosering, zo stelt hij.

Een greep uit de producten (veel merken hebben meerdere collageenproducten in het assortiment, die we niet allemaal benoemen):

• Kruidvat - Collageen Beautydrink 14 ampullen à 4 gram collageen, 12,99 euro; 0,92 euro per aanbevolen dagelijkse dosis
• Kruidvat - Collageentabletten 60 stuks à 1 gram collageen (advies: twee tabletten per dag; 2 gram totaal), 10,49 euro; 0,35 euro per aanbevolen dagelijkse dosis
• Lucovitaal - Super Collageenpoeder pot van 54,6 gram voor 32,99 euro, 2,5 gram collageen per schepje van 2,6 gram; 1,57 euro per aanbevolen dagelijkse dosis
• Oslo Skin Lab - The Solution 28 zakjes à 2,5 gram rundercollageen, 56,90 euro; 2 euro per aanbevolen dagelijkse dosis
• RevitalTrax - Anti-Aging Collagen Complex for Women Regular 30 zakjes à 5 gram collageen voor 39,95 euro; 1,33 euro per aanbevolen dagelijkse dosis
• Skin for Skin - Collageen Supplement met vitamine C 30 capsules à 0,2 gram collageen, 25,95 euro; 0,86 euro per aanbevolen dagelijkse dosis
• Sunny Naturals - Runder Collageen Blend 300 gram poeder voor 14,95 euro, 10,2 gram collageen per portie van 16 gram; 0,80 euro per aanbevolen dagelijkse dosis
• Verum Dély Beauty - Collagen Decaf Vitamins 10 koffiecups voor 5,99 euro, collageendosis onduidelijk; 0,60 euro per koffiecup
• Vital Proteins - Collageen Creamer 293 gram voor 32,99 euro, 10 gram collageen per portie van 24 gram creamer; 2,70 euro per aanbevolen dagelijkse dosis

'Niet goed genoeg’

Even terug naar enkele van de onderzoeken. Hierbij zijn de rimpels gemeten met software, voor en na inname van de collageensoort die onder de gepatenteerde naam VERISOL op de markt is. Nijsten: 'Ze zien wel verschillen die wij significant noemen, maar die eigenlijk zo klein zijn dat ze met het blote oog nauwelijks waarneembaar zijn. Dus dan kun je wel zeggen: 'Kijk, het werkt. We hebben het wetenschappelijk bewezen.' Maar als je een beetje op de studie inzoomt, dan zeg je: Dit is gewoon nog niet goed genoeg.'

En dan nog de noemer waar collageen onder valt: supplementen. Bij een supplement mag je geen claims over een medische werking doen, en de regels zijn dus veel minder streng dan bij een medicijn. Voordat een geneesmiddel op de markt mag komen, ben je tien jaar bezig, en moeten er veel meer onderzoeken liggen. Dan mogen er wél claims over de werking worden gedaan. Dat collageen een supplement is, is dan ook veelzeggend.

Zo reageren de merken op de uitzending

De merken die wij in dit artikel als voorbeeld hebben genomen, zijn maar een greep uit het totale aanbod. We hebben de besproken merken de mogelijkheid gegeven te reageren, waarop niet elk merk inhoudelijk heeft geantwoord.

Oslo Skin Lab zegt zich op onderzoek te beroepen en blijft daarbij. De volledige reactie lees je hier. 

Kruidvat stelt dat de gezondheidsclaims die op de verpakkingen worden gemaakt zijn goedgekeurd door de Keuringsraad. Dat er in de tabletten minder collageen zit dan in de beautydrinks van het merk, komt doordat er in pillen nu eenmaal minder collageen past. 'De hoeveelheid collageen in de tabletten wordt bepaald door een combinatie van het soort product, de gezondheidsclaims die gemaakt kunnen worden en de samenstelling van vergelijkbare producten in de markt. In een tablet is het niet mogelijk om een grote hoeveelheid collageen te verwerken. Hier maken wij ook geen claim over de aanwezige collageen, maar enkel op de vitamine C in het product.' Kruidvat ziet de hoeveelheid collageen in de collageentabletten dus als te weinig om werkzaam te zijn. Hier lees je de volledige reactie van Kruidvat.

Sunny Naturals zegt dat het geen uitspraken mag doen over het effect van collageen. Ze doen daarna wel de volgende opvallende uitspraak: 'Onze collageen producten hebben Vitamine C toegevoegd, waardoor wij volgens EFSA (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid, red.) een aantal dingen op de verpakkingen mogen zeggen over collageen.' En daarbij beroepen ze zich op ‘goede ervaringen’ van individuen - wat onwetenschappelijk is: '...wij [...] krijgen van klanten erg veel positieve reacties [...]. Ook onze eigen ervaring van het gebruik is erg positief.' De volledige reactie van Sunny Naturals lees je hier.

Ook Skin for Skin voert 'positieve reacties' van klanten aan als bewijs voor de werking van hun middel. Het bedrijf benadrukt daarnaast dat het een ander soort collageen gebruikt dan andere merken: natief collageen in plaats van hydrolisaat. Dat zou verklaren waarom Skin for Skin een andere dosering voor zijn collageenproduct voorschrijft dan andere merken. Lees hier de volledige reactie van Skin for Skin.

Verum liet weten te weinig tijd te hebben voor een reactie op vragen van Radar. Lucovitaal, RevitalTrax en Vital Proteins hebben vooralsnog niet gereageerd.

'Fabrikanten maken net geen gezondheidsclaims'

De NVWA, die toezicht houdt op bedrijven en kijkt of ze wetten en regelgeving naleven, vertelt dat er onderscheid is tussen gezondheidsclaims en 'beautyclaims'. Die laatste vallen niet onder dezelfde wetgeving.

Wat veel van de merken doen, is toevoegen van vitamine C. Hier mogen namelijk wél claims over gedaan worden. 'Voor gezondheidsclaim is alleen de claim 'Vitamine C draagt bij tot de normale collageenvorming voor de normale werking van de huid’ toegestaan, en bewoordingen die hetzelfde betekenen', aldus de woordvoerder. 'Voor beautyclaims (over rimpels, anti-aging, mooie elastische huid) geldt dit niet, daarvoor geldt alleen dat ze de consument niet mogen misleiden.'

Kortom: als het om schoonheidsclaims gaat, mag er meer. Ze mogen alleen niet misleidend zijn. De vraag is alleen: hoe stel je vast of iets misleidend is? 'Of deze claims misleidend zijn is nog maar de vraag en kun je niet zomaar zeggen, dat hangt er onder andere van af hoe de consument naar deze producten kijkt en wat hij ervan verwacht.'

Over specifieke voorbeelden van zinsnedes op de verpakkingen, oordeelt de NVWA dat er precies binnen de wet wordt gehandeld: 'In de voorbeelden die jullie aandragen, hebben fabrikanten er zorgvuldig voor gezorgd dat ze net géén gezondheidsclaims maken. De claimsverordening is dan niet van toepassing.'