De overheid verzamelt jouw tweets zonder dat je het weet

Onder andere het ministerie van sociale zaken, de Belastingdienst en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) verzamelen berichten om reacties op het beleid te meten, blijkt uit rondgang van Trouw en IT-vakblad AG Connect. 

Overheid geen goedkeuring voor analyse

Twitter is het enige platform waar je zonder goedkeuring van de gebruiker berichten mag opslaan. Daarom is het volgens de overheden praktisch om Twitterberichten te analyseren.

Ondanks dat iedereen gepubliceerde tweets kan lezen, hebben gebruikers volgens Floor Terra, adviseur bij Privacy Company, alleen toestemming voor publicatie gegeven aan Twitter. De overheid heeft geen akkoord gekregen om analyses op die tweets los te laten. ‘Er is dan sprake van een nieuw doel, dus je moet dan opnieuw toestemming vragen van gebruikers.’ 

Tools voor verzamelen tweets

Om deze tweets te verzamelen en te bestuderen gebruiken overheden tools van commerciële bedrijven als Coosto, Obi4wan en Twittertap. Het gaat onder andere om vragen van twitteraars en berichten waar de betreffende overheid in wordt genoemd. 

Het doel is volgens overheden om signalen uit de samenleving op te vangen en verslag te doen over het gevoel dat heerst over een bepaald thema. Daarnaast worden de tools gebruikt om vragen te beantwoorden en mediaberichten in het oog te houden. Ze willen daarmee de ‘dienstverlening, het beleid en regeling’ verbeteren. 

Inlichten van gebruikers

Volgens Terra moet iedere twitteraar ingelicht worden over persoonsgegevens die worden opgeslagen. ‘Daar zit gewoon een heel groot probleem. Je mag volgens de privacywet (de AVG) geen gegevens verwerken zonder betrokkenen te informeren’, aldus Terra. Internetrecht-jurist en rechtswetenschapper Mathieu Paapst vindt het opmerkelijk dat de overheid als betalende opdrachtgever dit niet gewoon eist van Coosto. 

Vergaren uitzonderlijke persoonsgegevens

Vanwege twee onderzoeken naar klimaatverandering en ‘nationale identiteit’ verzamelde ook het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) afgelopen jaren duizenden anonieme tweets over deze onderwerpen. 

Uit het verwerkingsregister, waarin overheden moeten melden welke gegevens ze verzamelen, blijkt dat er ook bijzondere persoonsgegevens van twitteraars werden vergaard. Denk hierbij aan religieuze overtuiging, etnische afkomst, iemands seksuele gedrag of politieke overtuiging. 

IP-adressen en biografische gegevens verzameld

Een woordvoerder van SCP liet weten dat de persoonlijke informatie niet het doel van het onderzoek is. ‘Maar van tevoren kon niet uitgesloten worden dat de tweets bijzondere persoonsgegevens zouden bevatten.’ 

Daarnaast verzamelde het ministerie van sociale zaken (SZW) informatie waaruit de politieke overtuiging en de beroepen van de betreffende naar voren kwamen. De NVWA vergaart met de tweets ook IP-adressen en biografische gegevens van Twitterprofielen.

Uitzondering wegens statistische doeleinden

‘Het is een wijdverbreid misverstand dat de AVG niet van toepassing zou zijn op openbare informatie, zoals tweets’, zegt hoogleraar ICT en privaatrecht Frederik Zuiderveen Borgesius.

Volgens het SCP geldt er voor hen een uitzondering. Het bureau verwijst naar artikel 14 van de AVG-wet. Daarin staat dat goedkeuring vragen en informeren niet nodig is, aangezien het hier gaat om een onderzoek voor statistische doeleinden. 

Bron: Trouw